Τι συμβολίζει ο τεράστιος φτερωτός ταύρος έξω από το Μουσείο Ακρόπολης

Σε μια χρονική στιγμή όπου συμπληρώνονται δύο χρόνια αιματοχυσίας στη Γάζα και δεν έχουν απομείνει περιθώρια άρνησης της πραγματικότητας για την ανηλεή γενοκτονία που τελείται, όταν –σύμφωνα με ανακοίνωση του ΟΗΕ– σχεδόν κάθε οικογένεια της Λωρίδας έχει εκτοπιστεί βίαια από το σπίτι της και το βομβαρδισμένο τοπίο παραπέμπει σε αποτέλεσμα μεγέθους πυρηνικής καταστροφής (πάνω από το 60% των κτιρίων έχει καταστραφεί και σχεδόν όλη η αγροτική γη έχει καταστεί ακατάλληλη για καλλιέργεια), το μνημειώδες lamassu το οποίο τοποθετήθηκε έξω από το Μουσείο Ακρόπολης φωνάζει για δικαίωση, παρά την απαστράπτουσα, σιωπηλή όψη του.

Ένας επιβλητικός φτερωτός ταύρος με κεφάλι ανθρώπου και πτερύγια αετού, που λαμπυρίζει στο φως του ήλιου.

Βέβαια, θεματικά το έργο δεν αναφέρεται στην ιστορία της Παλαιστίνης, αλλά σε μια συγγενική ιστορία εκτοπισμού και πολιτιστικής εξάλειψης στη Μέση Ανατολή: εκείνης που υπέστη το Ιράκ πρώτα από την αμερικανική εισβολή το 2003 (όταν, μεταξύ άλλων, εκλάπησαν 15.000 αντικειμένων από το Εθνικό Μουσείο της Βαγδάτης) και έπειτα από τις εκτενείς καταστροφές του ISIS το 2014, με επίκεντρο τα μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς και ουσιαστικά την ταυτότητα των Ιρακινών και των Σύριων που δεν ευθυγραμμίζονταν με την εκδοχή του Ισλάμ.

Στον απόηχο αυτού του μετααποικιοκρατικού τραύματος που βλέπουμε τώρα να επαναλαμβάνεται στην Παλαιστίνη (έχουν καταστραφεί ολοσχερώς αρχαίες πόλεις όπως η Ανθηδόνα και ναοί μακραίωνης ιστορίας), ο παγκοσμίου φήμης εικαστικός Michael Rakowitz αναδημιουργεί από το 2006 τα σπουδαιότερα λεηλατημένα και κατεστραμμένα αντικείμενα της πατρίδας του, σαν κραυγή διαμαρτυρίας. «Δεν μπορώ να δημιουργήσω άλλα έργα αυτή τη στιγμή, καθώς αυτά τα αντικείμενα που έχουν εξαφανιστεί χρειάζονται το φάντασμά τους», έχει δηλώσει ο ίδιος στο The New Yorker, για την εν εξελίξει σειρά έργων The Invisible Enemy Should Not Exist.

Μέρος αυτής της σειράς αποτελεί και η εγκατάσταση Lamassu of Nineveh, που είχε δημιουργηθεί κατόπιν ανάθεσης για το The Fourth Plinth της πλατείας Τραφάλγκαρ του Λονδίνου (το 2018), ενώ τώρα δεσπόζει έξω από το μουσείο των μουσείων της δικής μας πρωτεύουσας, ως το δεύτερο μέρος της τριλογίας Michael Rakowitz & Ancient Cultures που συνυπογράφουν Υπουργείο Πολιτισμού, Μουσείο Ακρόπολης και Οργανισμός ΝΕΟΝ.

«Αντανακλά τη μνήμη ενός λαού και μιας κοινότητας»

Κανονικά, στη θρησκευτική παράδοση των Ασσύριων και των Βαβυλωνίων, τα lamassu λειτουργούσαν σαν προστάτες από τα κακά πνεύματα: ήταν μυθικά μιξογενή πλάσματα τα οποία συνηθιζόταν να τοποθετούνται με τη μορφή επιβλητικών γλυπτών στις εισόδους παλατιών, πόλεων και σημαντικών κτιρίων, με αποτροπαϊκό σκοπό, σαν «φύλακες».

Το συγκεκριμένο πλάσμα το οποίο «ανασταίνει» μέσω της γλυπτικής τέχνης ο Michael Rakowitz βρισκόταν στην είσοδο της Πύλης Νεργκάλ, ένα απ’ τα πιο εμβληματικά τοπόσημα της Ασσυριακής Αυτοκρατορίας. Οι διαστάσεις ήταν ίδιες με αυτές που βλέπουμε στην τωρινή εκδοχή του καλλιτέχνη: ήταν ένα επιβλητικό γλυπτό ύψους και μήκους περίπου 4,3 μ., καλωσορίζοντας από μακριά τους επισκέπτες της πολυσήμαντης πόλης.

Εκείνο το οποίο διαφέρει στην εικαστική εκδοχή του Rakowitz είναι τα υλικά από τα οποία είναι κατασκευασμένο το έργο.

Αντί για την πέτρα και τους ημιδιαφανείς λίθους του πρωτότυπου μνημείου, το σύγχρονο «φάντασμα» του Rakowitz είναι κατασκευασμένο από τα κουτιά δεκάδων χιλιάδων κονσερβών σιροπιού χουρμά, ένα είδος τροφής που κάποτε παραγόταν κατά κόρον στο Ιράκ (αλλά με τις εκτεταμένες καταστροφές, όλη η ιρακινή βιομηχανία αποδεκατίστηκε). Όπως και στα υπόλοιπα έργα της εν εξελίξει σειράς The Invisible Enemy Should Not Exist, ο καλλιτέχνης χρησιμοποιεί επί τούτου καθημερινά υλικά όπως ετικέτες τροφίμων και αραβικές εφημερίδες για να μεταφέρει την έννοια της μνήμης μέσω της ύλης.

Όπως τονίζει ο ίδιος, μέσα απ’ τα αντικείμενα κάνει μνεία στους ανθρώπους που ζουν μαζί τους και στις ιστορίες τους.

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη NEON Organization (@neongreece)

Υπάρχει ακόμη μία λεπτομέρεια που περιμένει τους παρατηρητικούς επισκέπτες που θα περιεργαστούν τον φτερωτό ταύρο στο Μουσείο Ακρόπολης: στη δεξιά πλευρά του εντυπωσιακού πλάσματος, βρίσκεται εγχάρακτη μια σφηνοειδής επιγραφή που, όπως διαβάζουμε, λέει «ο Sennacherib, βασιλιάς του κόσμου, βασιλιάς της Ασσυρίας, έβαλε το (εσωτερικό) και το εξωτερικό τείχος της Νινευή να χτιστούν εκ νέου και να υψωθούν τόσο ψηλά όσο τα βουνά». Η επιγραφή αυτή, όπως είχε αποκαλυφθεί κατά τις ανασκαφικές εργασίες στην αρχαία Πύλη της Νινευή, ήταν κρυμμένη στην πίσω όψη του φτερωτού «φύλακα».

Έχοντας τώρα ανασυρθεί και τοποθετηθεί σε περίοπτη θέση επάνω στο γλυπτό του Rakowitz, αποτελεί ακόμη μία απόδειξη για τις πολλές και συχνά αντιφατικές στρώσεις που διέπουν την ιστορική πραγματικότητα, μέσα από τα κατασκευασμένα δίπολα μεταξύ διαφορετικών πολιτισμών και αφηγήσεων.

Όπως παρατηρεί η δρ Alda Benjamen (η οποία πρόκειται να πραγματοποιήσει διάλεξη, στο πλαίσιο της έκθεσης), «η ενθύμηση του lamassu αντανακλά τη μνήμη ενός λαού και μιας κοινότητας, μαζί με την εικόνα ενός αόρατου εχθρού, φανταστικού και φοβερού, αλλά μη πραγματικού». Καλό είναι βλέποντας το έργο έξω από το Μουσείο Ακρόπολης, να αναλογιστούμε πόσο εύπιστοι παραμένουμε σήμερα στις βολικές αφηγήσεις των νικητών κάθε πολέμου, όσο η ιστορία συνεχίζει δυστυχώς να επαναλαμβάνεται, αλλά πάντα με έναν πιο φρικαλέο και τρομακτικό τρόπο από τον προηγούμενο.

***

INFO

Δεύτερο Μέρος: Συνεργασία Μουσείου Ακρόπολης και ΝΕΟΝ Lamassu of Nineveh (2018) | Michael Rakowitz & Ancient Cultures Μουσείο Ακρόπολης, Γλυπτική Εγκατάσταση | Εξωτερικός περιβάλλων χώρος του Μουσείου Ακρόπολης, δυτική πλευρά
Έως 31 Οκτωβρίου 2026
Είσοδος ελεύθερη

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ