Το πιο ιδιαίτερο Espresso Bar άνοιξε στην Κυψέλη

– Τι θα θέλατε, παρακαλώ;
– Έναν μονό, σκέτο. Να ρωτήσω: υπάρχουν και ψηφιακά έργα;
– Όχι, όχι. Αλλά, πιείτε τον καφέ σας και θα τα δείτε όλα «ψηφιακά». Promise.

Το άτομο το οποίο με εξυπηρετεί εκείνη την ώρα μπροστά από έναν πολύ ιδιαίτερο, ογκώδη μπουφέ από πέτρα που μοιάζει σαν να ξεπήδησε από τα ακατέργαστα βράχια της Ισλανδίας, δεν φαίνεται και πολύ φυσιολογικό. Ακίνδυνο μεν, αλλά καθόλου τυπικό για εργαζόμενο καφετέριας. Μαζί με την ποδιά, φοράει ρούχα σε έντονα χρώματα και prints, σανδάλια, ψηλές κάλτσες και μια ξανθιά περούκα.

Λίγα λεπτά αργότερα, αφού ανταλλάξουμε μερικές κουβέντες στο τραπέζι μας, θα δηλώσει φωναχτά πως αισθάνθηκε ξαφνικά έντονη κούραση, αποφασίζοντας να ξαπλώσει στο πάτωμα, στη μέση του «μαγαζιού». Κανείς δεν θα παρεξηγήσει την αλλόκοτη συμπεριφορά της.

Ούτε όσες θα ακολουθήσουν – ένας άλλος εργαζόμενος θα εμφανιστεί τότε τραβώντας τη βαριά κουρτίνα που οριοθετεί τον χώρο του εσπρέσο μπαρ, με το πρόσωπό του βαμμένο με αίμα, να στάζει, ενώ ένα τρίτο άτομο αυτού του αλλόκοτου σύμπαντος απλώνει τα πόδια του στον πάγκο του καφέ, κάνοντας διατάσεις σε κάθε ευκαιρία.

Εντωμεταξύ, στα τριγύρω τραπέζια ο κόσμος κάθεται με ένα εσπρέσο στο χέρι χαμογελώντας, άλλοτε από ενδιαφέρον και άλλοτε από αμηχανία, ενώ η ζωή έξω από τη βιτρίνα του «μαγαζιού» κυλάει ήσυχα και ανυποψίαστα, στους κανονικούς ρυθμούς της Κυψέλης, από την πλευρά της Πατησίων.

Δεν πρόκειται για κάποια νέα hype άφιξη, παρότι όλοι στην παρέα σχολιάσαμε πόσο γεμάτη είναι η γεύση στο χαρμάνι που σερβίρουν. Δεν πρόκειται καν για κατάστημα, αφού η συνεισφορά των «πελατών» είναι ελεύθερη. Πρόκειται, όσο περίεργο κι αν ακούγεται, για ένα εικαστικό πρότζεκτ με τίτλο Espresso Bar – ένα πολυφωνικό έργο το οποίο αποκτά ζωή και νόημα μέσα απ’ τη real time διάδραση, τον αυτοσχεδιασμό, την ενδεχομενικότητα, όσο παράλληλα απολαμβάνουμε όλοι μας ένα δυναμωτικό εσπρεσάκι, σερβιρισμένο σε κεραμικές κούπες με ακατέργαστο φινίρισμα.

Το μότο προς όσους δεχτούν την πρόκληση να περάσουν την πόρτα του EsspressoBar: «Ελάτε για τον εσπρέσο, μείνετε για τον εσπρέσο».

Πώς οφείλουν, από την άλλη, να αντιμετωπίσουν οι υποψήφιοι επισκέπτες τον αλλόκοτο τούτο κόσμο;

«Με περιέργεια και ανοιχτότητα», απαντάει η καλλιτεχνική ομάδα η οποία το έστησε. «Η ιδέα δεν είναι να περιμένει κανείς ένα θεαματικό γεγονός να συμβεί, αλλά να μπει στη διαδικασία να παρατηρήσει πώς ακόμη και οι πιο απλές κινήσεις, όπως το σερβίρισμα, το sitting, η κουβέντα με τον καφέ, μπορούν να φορτιστούν με ιδιαίτερο νόημα και βάρος. Λέμε αστειευόμενοι ότι το Espresso Bar είναι ένα μέρος όπου μπορεί να συμβεί οτιδήποτε – αλλά και απολύτως τίποτα. Και αυτό είναι εντάξει».

Στην τελική, «δεν πρόκειται για κάποιου είδους διασκέδασης με την παραδοσιακή έννοια του όρου», αλλά μία πρόκληση: «το να αφήσει ο καθένας και η καθεμία τον εαυτό του να μπει σε μια ελαφρώς μετατοπισμένη εκδοχή του οικείου, και να αισθανθεί αυτή τη μετατόπιση σε επίπεδο αντίληψης».

Όλα τα στοιχεία συνηγορούν προς αυτή την ανοίκεια, αλλά ταυτόχρονα γοητευτική εκδοχή καφετέριας – τα άβολα αλλά πανέμορφα «πέτρινα» καθίσματα και πάγκοι όπου κάθεσαι, οι «περίεργοι» εργαζόμενοι που σερβίρουν και πολύ συχνά οι ακόμη πιο «περίεργοι» επισκέπτες που καταφτάνουν.

Το ερώτημα είναι: εσύ πώς θα δρούσες σε ένα τέτοιο περιβάλλον; Και γιατί;

Από την Μπιενάλε της Βενετίας στην Κυψέλη

Πάμε στο χρονικό του πρότζεκτ: Το Esspresso Bar ξεκίνησε αρχικά ως ιδέα από τον multimedia εικαστικό Egill Sæbjörnsson και το έργο το οποίο είχε αναπτύξει για το Ισλανδικό Περίπτερο στην Μπιενάλε της Βενετίας το 2017. Μέσα στο Out of Controll in Venice, όπως λεγόταν όλη η εγκατάσταση, υπήρχε και το The Espresso bar, όμως το concept ήταν διαφορετικό: όπως διαβάζουμε, ο Ισλανδός είχε «παραδώσει» το Περίπτερο σε δύο φανταστικά τρολ-περφόρμερς, καλώντας το κόσμο να αμφισβητήσει τις παραδοσιακές αντιλήψεις για την τέχνη και τις ταυτότητες.

Πάλι, η real time αναμέτρηση του κοινού βρισκόταν στο επίκεντρο.

Η εξερεύνηση προς αυτή την κατεύθυνση επεκτάθηκε τώρα σε νέο κεφάλαιο, μέσω του Espresso Bar που υπογράφει από κοινού ο Egill Sæbjörnsson με τον καταξιωμένο Τεό Τριανταφυλλίδη και την εικαστικό-σχεδιάστρια Πολίνα Μηλιού.

Για την ακρίβεια, το ισόγειο όπου έχουμε οδηγηθεί στην οδό Ιθάκης 28 αποτελεί κανονικά το εικαστικό στούντιο των δύο τελευταίων. Καίρια για την υλοποίηση του πρότζεκτ υπήρξε και η βοήθεια της ευρύτερης ομάδας του στούντιο σε επίπεδο σχεδιασμού, περφόρμανς και σκηνογραφίας.

«Το Espresso Bar είναι εξ ορισμού πολυφωνικό, και η συνεργατική του φύση διαπερνά κάθε του λεπτομέρεια».

Όπως μας μεταφέρουν «όταν το concept επανήλθε στο προσκήνιο, μεταμορφώθηκε γρήγορα σε έναν συνεργατικό και διαρκώς εξελισσόμενο κόσμο», με αποτέλεσμα το άρτιο σε συνέπεια σύμπαν το οποίο τώρα παρατηρούμε. Φαίνεται ότι δόθηκε προσοχή σε κάθε λεπτομέρεια για να οικοδομηθεί αυτή η μεταξύ οικείου και ανοίκειου πραγματικότητα.

Άλλωστε, τόσο ο Egill όσο και ο Τεό μοιράζονται ως εικαστικοί το ενδιαφέρον για το χτίσιμο φανταστικών κόσμων, για τις αφηγηματικές «χωρικότητες» και τα όρια μεταξύ μυθοπλασίας και κοινωνικού χώρου (αν και το πεδίο στο οποίο ξετυλίγεται αυτό στην τέχνη του Τεό είναι κανονικά το ψηφιακό – εξού και η ερώτηση στον διάλογο που μεταφέραμε στην αρχή του κειμένου). Όσον αφορά την Πολίνα, πρόσθεσε ένα «εξίσου ζωτικής σημασίας επίπεδο στο έργο», με τη γλυπτική της να διαμορφώνει τη φυσική και υλική ταυτότητα του Espresso Bar.

Συνολικά, στην τελική εκδοχή του πρότζεκτ που παρουσιάζεται στην Κυψέλη, σημαντική παράμετρος κατέστη το γεγονός ότι το έργο γεννήθηκε μέσα σε ένα λειτουργικό στούντιο – «αυτό πρόσθεσε ακόμη ένα επίπεδο διαπερατότητας-ρευστότητας στο έργο, θολώνοντας τα όρια μεταξύ καλλιτεχνικής παραγωγής, φιλοξενίας και έκθεσης σε ένα ενιαίο σύστημα», όπως σχολιάζουν οι ίδιοι.

«Σαν ένα καφεϊνούχο daydream που μεταβάλλεται με κάθε γουλιά»

Ρωτάω την ομάδα για ποιο λόγο επέλεξε να εξερευνήσει το κοινωνικό πλαίσιο συγκεκριμένα ενός εσπρέσο μπαρ.

«Ο καφές είναι κάτι περισσότερο από ένα ρόφημα», απαντούν εκείνοι, «είναι ένα πρόσχημα, ένα κοινωνικό πλαίσιο, ένα είδος “ήπιας τεχνολογίας”. Το κατάστημα καφέ, ως ένας χώρος δημόσιου χαρακτήρα που είναι οικείος για όλο τον κόσμο, αποτέλεσε το ιδανικό όχημα για να διαστρεβλώσουμε ελαφρώς τις κοινωνικές νόρμες: στο Espresso Bar, ας πούμε, τα τελετουργικά της παραγγελίας, της αναμονής, του να πίνεις, της συναναστροφής αντιμετωπίζονται σαν χορογραφημένες κινήσεις – άλλοτε είναι παράλογες, άλλοτε ειλικρινείς, συχνά και τα δύο ταυτόχρονα».

Θυμάμαι ακόμη τα πρόσωπα των επισκεπτών μπροστά στον γοητευτικό σουρεαλισμό του Esspreso Bar. Όλοι ήταν σαν να ισορροπούσαν σιωπηλά στο μεταίχμιο πραγματικού και φανταστικού, απόλαυσης και ανησυχίας για το τι μπορεί να συμβεί το επόμενο δευτερόλεπτο.

Αυτό το πλαίσιο «μάς επιτρέπει να εξερευνήσουμε πώς συμπεριφέρεται ο κόσμος, όταν μια τυπική επίσκεψη σε καφέ μετατρέπεται σε ένα είδος ήπιας περφόρμανς», όπως μεταφέρουν. «Κάποιοι επισκέπτες παραμένουν σιωπηλοί παρατηρητές, άλλοι “γλιστρούν” αργά στη δραματουργία. Πρόκειται για ένα περιβάλλον όπου η ένταση χτίζεται, διαλύεται και ανακυκλώνεται. Η καφεΐνη είναι αληθινή – όλα τα υπόλοιπα αφήνονται στην ερμηνεία του καθενός».

Όπως θα συνέβαινε και σε ένα κανονικό κατάστημα με καφέ, αφήνεται οργανικά χώρος στα βλέμματα, τις χαλαρές συνομιλίες, τις μικρές αμηχανίες και τις παράξενες συνήθειες των επισκεπτών.

Τι γεύση μένει, όταν αποχωρείς; «Είναι ένα αστείο, λίγο αλλόκοτο, αλλά ταυτόχρονα ζεστό αίσθημα – σαν ένα καφεϊνούχο daydream το οποίο μεταβάλλεται κάθε φορά που πίνεις μια γουλιά».

***

ΙΝFΟ

Espresso Bar
Κυψέλη, Ιθάκης 28
Έως 20 Ιουλίου
Ώρες λειτουργίας: Τετάρτη – Κυριακή: 16:00 – 20:00
Είσοδος ελεύθερη (ο καφές προσφέρεται με ελεύθερη συνεισφορά)

Μετά την παρουσίασή του στην Ιθάκης 28, το έργο αναμένεται να παρουσιαστεί στην Art Athina.

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ