Το UrbanDig Project διοργανώνει μια θεατρική περιπέτεια στο Αδριάνειο Υδραγωγείο
Στη νέα δράση της ανήσυχης καλλιτεχνικής πλατφόρμας, το κοινό επιβιβάζεται σε ένα λεωφορείο και ακολουθά τη διαδρομή του μεγάλου ρωμαϊκού υδραγωγείου, ανακαλύπτοντας τα ίχνη του. Μιλήσαμε με την περφόρμερ Ειρήνη Αλεξίου.
- 10 ΜΑΙ 2024
Έτυχε να γνωρίσω το «αστικό σκάψιμο» της καλλιτεχνικής πλατφόρμας UrbanDig Project στο προσφυγικό Δουργούτι πίσω στο 2015, όταν με ένα φεστιβάλ γεμάτο αναπάντεχες δράσεις-παραστάσεις σε συνεργασία με τους κατοίκους της περιοχής έδειξαν πώς η πόλη μετατρέπεται σε θεατρική σκηνή και το θέαμα σε βίωμα.
Μια δεκαετία μετά το άτυπο αυτό ορόσημο (που κυκλοφόρησε από στόμα σε στόμα και τους είχε συστήσει σε ένα ευρύτερο κοινό), αλλά και μια ολόκληρη εικοσαετία από την ίδρυση της ομάδας, έχουν καθιερώσει μια διατομεακή μέθοδο καλλιτεχνικής παραγωγής με σκοπό την αποκάλυψη αόρατων, αφανών και πολλές φορές θαμμένων ιστοριών μέσα στο αστικό τοπίο, όπως κάνουν τώρα με το Αδριάνειο Υδραγωγείο.
Δεν είναι ιδιαίτερα γνωστό ότι το μεγάλο ρωμαϊκό έργο ύδρευσης που κατασκευάστηκε περί τον 2ο αι. μ.Χ. διατρέχει ως σήμερα υπόγεια το λεκανοπέδιο, από το δάσος της Βαρυμπόμπης μέχρι το Κολωνάκι, και παρά τις μεταγενέστερες καθιζήσεις παραμένει να καθοδηγεί τη ροή του νερού – απόδειξη της λιτής αλλά απόλυτα σοφής και βιώσιμης κατασκευαστικής του αρτιότητας.
Ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη σχέδιο αξιοποίησης υδραγωγείου από την ΕΥΔΑΠ, τόσο σε πρακτικό επίπεδο (με τη χρήση του νερού π.χ. για άρδευση εκτάσεων) όσο και σε πολιτιστικό επίπεδο, η θεατρική δράση από το UrbanDig Project βάζει το λιθαράκι της προς την ίδια κατεύθυνση. Για να ζήσουν την Περιπέτεια στο Αδριάνειο Υδραγωγείο, οι συμμετέχοντες επιβιβάζονται σε ένα λεωφορείο και ακολουθώντας τη διαδρομή του υδραγωγείου (απόσταση που καλύπτει οκτώ διαφορετικούς δήμους της Αττικής) εξερευνούν τα ίχνη του, παίζουν με τα νερά του και έρχονται ενώπιον της κλιματικής αλλαγής, χτίζοντας τελικά μια νέα συμφιλιωτική σχέση με τα υπόγεια ύδατα της πόλης και τις προοπτικές βιωσιμότητας από την αξιοποίησή τους (προπώληση εισιτηρίων εδώ).
Για όλα αυτά, μιλήσαμε με την Ειρήνη Αλεξίου, συνιδρύτρια της ομάδας UrbanDig Project, χορογράφο, δημιουργό και περφόρμερ της δράσεις στα χνάρια του Αδριάνειου Υδραγωγείου.
Το Αδριάνειο Υδραγωγείο παραμένει ένα λειτουργικό δίκτυο για κοντά 1900 χρόνια. Ποια άλλη πληροφορία αγνοεί πολύ κόσμος για το σπουδαίο ρωμαϊκό δίκτυο που επιτρέπει στο νερό να ρέει υπόγεια του Λεκανοπεδίου τόσους αιώνες;
Φυσικά. Η Πλατεία Δεξαμενής στο Κολωνάκι έχει πάρει το όνομά της από τη ρωμαϊκή δεξαμενή όπου κατέληγε το Αδριάνειο Υδραγωγείο, στα ερείπια της οποίας βρίσκεται σήμερα μια νεότερη δεξαμενή (1870) και δίπλα της μια δεύτερη ίδιας ηλικίας. Η ταυτότητα αυτής της πλατείας είναι συνδεδεμένη με το νερό, χρόνια τώρα. Δεξαμενή που συνδέεται με το Αδριάνειο υπάρχει και στην οδό Ελ Αλαμέιν στο Χαλάνδρι, υπόγεια (η οποία τώρα αναδεικνύεται διαμέσου του προγράμματος Αστικές Καινοτόμες Δράσεις: Cultural Hidrant).
Γενικά, η ανάδειξη της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς της πόλης μας που συνδέεται με το νερό είναι, θεωρώ, πολύ σημαντική στις μέρες μας. Με αυτόν τον τρόπο, αντιλαμβανόμαστε το τρεχούμενο νερό ως πολύτιμο στοιχείο του χώρου που ζούμε και της ιστορίας μας και όχι μόνο ως ένα καταναλωτικό αγαθό το οποίο έρχεται από τις βρύσες μας.
Ποια σημεία μαρτυρούν την ύπαρξη του Υδραγωγείου αλλά τα προσπερνάμε χωρίς να τα παρατηρούμε;
Οι δύο δεξαμενές οι οποίες αναφέρθηκαν παραπάνω, όπως και η επιφανειακή πορεία του Αδριάνειου υδραγωγείου στην περιοχή της Πάρνηθας (όπου περιλαμβάνεται και το τμήμα της κεκλιμένης στοάς για την υπογειοποίηση του υδραγωγείου στο Ολυμπιακό Χωριό) είναι τα κύρια σημεία που μαρτυρούν την ύπαρξη του Υδραγωγείου σημεία. Βέβαια, εάν ψάξει κάποιος όλο το μήκος του υδραγωγείου μέχρι το Κολωνάκι, θα βρει «φανούς» που υποδηλώνουν το μεγάλο αυτό έργο – είναι τα φρεάτια από τα οποία έμπαιναν οι εργάτες για την κατασκευή του υπόγειου αυτού υδραγωγείου.
Στους δήμους Αχαρνών, Κηφισιάς, Μεταμόρφωσης, Ηρακλείου, Αμαρουσίου, Χαλανδρίου, πολλοί από τους φανούς αυτούς είναι ορατοί, ενώ στο Ψυχικό-Φιλοθέη και στην Αθήνα καλύπτονται από το σύγχρονο αστικό ανάγλυφο. Στο ΟΑΚΑ, από όπου ξεκινάει και η δράση μας, οι φανοί αυτοί υψώνονται από το έδαφος καθώς κατά την κατασκευή του σταδίου υποβιβάστηκε η στάθμη του.
Πρώτη φορά ως ομάδα ασχοληθήκατε στενά με το Αδριάνειο το 2021 με παραίνεση του Γιώργου Σαχίνη. Τι σας διεγείρει καλλιτεχνικά στη φύση του Υδραγωγείου;
Το Αδριάνειο υδραγωγείο υδρομαστεύει τον υδροφόρο ορίζοντα. Επί της ουσίας, είναι μια υπόγεια δεξαμενή νερού. Παράλληλα, αποτελεί και μια δεξαμενή ανθρώπων. Των ανθρώπων που αφιέρωσαν τη ζωή τους και τη ζωή των συγγενών τους προκειμένου να κατασκευαστεί ή να επισκευαστεί αργότερα το 1870, των ειδικών και τεχνικών που ασχολούνται σήμερα με το Αδριάνειο, αλλά και όλων των ανθρώπων που αρδεύουν νερό από το υδραγωγείο, όσων έχουν γνωρίσει την ιστορία του και συναντιούνται με κάποιο τρόπο μαζί του.
Όλη αυτή η ανθρώπινη δυναμική συσσωρεύεται και εκφράζεται με διαφορετικούς τρόπους σε σχέση με το Αδριάνειο υδραγωγείο, διαμορφώνοντας μια ιστορία τουλάχιστον 1900 χρόνων και συνάμα μια σύγχρονη νοοτροπία αξιοποίησης του πολύτιμου νερού απέναντι στην αστική θερμική νησίδα και στην κλιματική αλλαγή.
Πείτε μας μερικά χαρακτηριστικά που γνωρίζει όποιος το εξερευνήσει από μέσα.
Πρέπει να επισημάνουμε ότι το νερό του Αδριάνειου είναι ανθεκτικό λόγω της ιδιοφυούς κατασκευής του υδραγωγείου, ούτως ώστε να υδρομαστεύει τον υδροφόρο ορίζοντα, να είναι μια τεράστια δεξαμενή που προσαρμόζεται σε διαφορετικά βάθη, πετρώματα και ύψη ανά σημείο. Αλλού λαξεύοντας τον βράχο και αλλού χτιστά, με ποικιλία στις διατομές του. Ακόμη κι οι κατά τόπους εμφράξεις στο εσωτερικό του που έχουν προκληθεί από σύγχρονες αστικές κατασκευές δεν μπόρεσαν να εμποδίσουν την πορεία του νερού – το νερό μέσα στο υδραγωγείο συνεχίζει να κινείται σταθερά, υπακούωντας απλά στο νόμο της βαρύτητας.
Αυτή η αρμονική συνάντηση και συνεργασία ανθρώπινης κατασκευής και φυσικού πόρου είναι που δημιουργεί αποτελέσματα ανθεκτικά, συμπεριληπτικά και όμορφα, τόσο σε επίπεδο περιβάλλοντος όσο και πολιτισμού. Αυτή η αρμονική συνάντηση ανθρώπου και φύσης, που συμβαίνει στο Αδριάνειο είναι που με γοητεύει και με εμπνέει στη φύση του. Επιβεβαιώνει έτσι τη δύναμη του αόρατου πέρα από το απτό-ορατό και διεγείρει την ανάγκη εξερεύνησης της ταυτότητάς του. Είναι κάτω από τα πόδια μας, μια υπόγεια ροή σύνδεσης σαν να αποτελεί τον «κάτω εαυτός» μας!
© Μαρία Τούλτσα
© Μαρία Τούλτσα
Η τωρινή θεατρική δράση συστήνεται σαν «παιγνιώδης περιπέτεια». Τι σημαίνει αυτό;
Η περιπέτεια στο Αδριάνειο Υδραγωγείο δίνει ραντεβού με το κοινό στον σταθμό ΗΣΑΠ Ειρήνη στο ΟΑΚΑ. Από εκεί το κοινό επιβιβάζεται σε λεωφορείο και κινείται προς το Ολυμπιακό χωριό. Φτάνοντας εκεί, οι συμμετέχοντες εμπλέκονται σε ένα παιχνίδι που μοιάζει με παιχνίδι θησαυρού: Στόχος είναι μέσα από ενδιάμεσες εξερευνήσεις-ανακαλύψεις στο τοπίο της Πράσινης ζώνης στο Ολυμπιακό χωριό να βρουν το σημείο οπου το Αδριάνειο υπογειοποιείται και ξεκινά τη διαδρομή του για το Κολωνάκι, μια απόσταση περί τα 24 χλμ.
Το παιχνίδι αυτό δημιουργεί μια βιωματική διάδραση και οικειότητα του κόσμου με το τοπίο. Ο τόπος παύει να είναι μια πληροφορία από τους μακρινούς Ολυμπιακούς Αγώνες και γίνεται ένας τόπος που εμπνέει αλλά και εγείρει διάλογο σε σχέση με την κλιματική αλλαγή, την προσωπική φροντίδα ως προς τους φυσικούς πόρους και την ενεργητική ευθύνη του καθενός.
Από αυτή τη διάδραση καθοδηγείται όλο το υπόλοιπο της εμπειρίας, με τους συμμετέχοντες να μεταφέρονται με το λεωφορείο στον ποταμό Κηφισό, όπου το ποτάμι αποκαλύπτεται ελεύθερο με το νερό να ρέει. Είναι μια καταλυτική, συγκινητική και αναπάντεχη στιγμή ανακάλυψης του φυσικού τοπίου. Στα νερά του Κηφισού, οι επισκέπτες επισφραγίζουν διαδραστικά μια νέα συμφιλιωτική σχέση μεταξύ Κηφισού και Αδριάνειου υδραγωγείου.
Ποιο είναι το πιο εντυπωσιακό που θα ανακαλύψουμε ακολουθώντας τη διαδρομή του υδραγωγείου;
Θα ανακαλύψουμε «ευαίσθητα» και γοητευτικά τοπία της Αθήνας. Θα ανακαλύψουμε τις μεγάλες ανοιχτές εκτάσεις της Πράσινης Ζώνης του Ολυμπιακού Χωριού που πυρώνουν κάτω από τον ήλιο και θα είχε ανάγκη το νερό του υδραγωγείου και περισσότερη βλάστηση ποτισμένη από αυτό. Θα ανακαλύψουμε τον φυσικό ποταμό Κηφισό στο σημείο που συνδέεται με το Αδριάνειο Υδραγωγείο, εκεί που το ποτάμι έχει ελεύθερη ροή και καταπράσινη φυσική κοίτη, που θέλει φροντίδα ώστε να μη ρυπαίνεται. Από εκεί παίρνουμε τη μνήμη μιας πόλης με ελεύθερα ποτάμια, κάτι το οποίο πλέον επιστρέφει ως βέλτιστη πρακτική διεθνώς.
© Μαρία Τούλτσα
Ποιες προοπτικές αστικής βιωσιμότητας ανοίγει η αξιοποίηση του συγκεκριμένου υδραγωγείου;
Η αξιοποίηση του υδραγωγείου η οποία ήδη υλοποιείται στο Χαλάνδρι και πρόκειται να επεκταθεί σε πολλά περισσότερα σημεία από τις Αχαρνές ως τον Δ. Αθηναίων είναι πολυεπίπεδη: Με έργα της ΕΥΔΑΠ, το υδραγωγείο αξιοποιείται ως υδάτινος πόρος για χρήσεις εκτός της ανθρώπινης κατανάλωσης κι αυτό γίνεται αφορμή για πράσινη αστική ανάπλαση. Ο Δ. Χαλανδρίου υλοποιεί εκτεταμένη ανάπλαση που συμβάλει στην επιφανειακή ανάδειξη του μοναδικού αυτού υπόγειου υδραγωγείου, ενώ ταυτόχρονα αναδεικνύονται από το Υπουργείο Πολιτισμού τα ορατά του σημεία.
Επιπλέον, έχει ήδη εξελιχθεί σε θεσμό ένα φεστιβάλ (το Hidrant Festival) ως τμήμα του Δημοτικού Φεστιβάλ Ρεματιάς, αφιερωμένο στο υδραγωγείο και στα νερά του Χαλανδρίου. Πρόσφατα, μάλιστα, ιδρύθηκε η Αλληλέγγυα Κοινότητα Νερού που αποτελείται από δημότες του Χαλανδρίου που θα αρδεύονται από το Αδριάνειο και στόχος είναι να διευρυνθεί και να συμπεριλάβει όσους έχουν ενεργό ενδιαφέρον για το υδραγωγείο και τις δράσεις αξιοποίησης και ανάδειξής του (πληροφορίες εδώ).
Από τη δική μας πλευρά, παράλληλα, υλοποιούμε πλήθος δράσεων από το 2018 με όραμα ο άξονας του Αδριάνειου Υδραγωγείου να αποτελέσει κοινή θεματική αλλά και τόπο γνωριμίας και ανταλλαγής ιδεών. Η «Περιπέτεια στο Αδριάνειο Υδραγωγείο» είναι μια ακόμα τέτοια δράση.
***
INFO
Περιπέτεια στο Αδριάνειο Υδραγωγείο
Πότε: Κυριακές 12,19,26 Μαΐου και 2 Ιουνίου 2024
Αφετηρία: Πλησίον Σταθμού ΗΣΑΠ Ειρήνη
Διάρκεια: 3 ώρες (με στάσεις για ξεκούραση)
Περισσότερες πληροφορίες και εισιτήρια εδώ.
