Όχι άλλα διαδικτυακά δάκρυα, όχι άλλα R.I.P.

Ζούμε σε έναν κόσμο όπου όλες οι ειδήσεις ταξιδεύουν γρήγορα. Δεν αρκούν παρά μερικά μόνο λεπτά προκειμένου να διαδοθεί το δυσάρεστο νέο του θανάτου ενός δημοσίου προσώπου. Τη συνέχεια, φαντάζομαι την έχεις ζήσει.

Τα social media δεν θα αργήσουν να πλημμυρίσουν από σχόλια που θα εκφράζουν τη στεναχώρια του κάθε χρήστη για την απώλεια της διασημότητας. Γιατί εκτός των άλλων, ζούμε και σε έναν κόσμο όπου όλοι οφείλουν να έχουν προσωπική θέση για τα πάντα, την οποία πρέπει να εκφράσουν όσο πιο γρήγορα μπορούν.

Τα παραδείγματα τα τελευταία χρόνια είναι πάρα πολλά. Όσο πιο αναπάντεχος ήταν ο θάνατος, τόσο πιο δραματικές ήταν και οι αντιδράσεις που ακολούθησαν. Αφορμή για να γράψω αυτό το κείμενο στάθηκε ο θάνατος του Wes Craven και η κλασική πλέον αλυσιδωτή αντίδραση που αυτός προκάλεσε: Δακρύβρεχτα ποστ, αψιμαχίες σχετικά με το ποιος έχει δικαίωμα να στεναχωριέται περισσότερο και φυσικά το άλλο άκρο, δηλαδή ειρωνεία απέναντι σε αυτούς που εκφράζουν ανοιχτά τα συναισθήματά τους.

Το δικαίωμα στη στεναχώρια

Σε αυτό το σημείο να ξεκαθαρίσω ότι δεν τα βάζω με όσους πραγματικά στεναχωριούνται με το θάνατο ενός αγαπημένου τους καλλιτέχνη. Όταν φεύγει από τη ζωή ένας άνθρωπος που σε έχει κάνει να γελάσεις ή να δακρύσεις με τις ταινίες του, να ανατριχιάσεις με τη μουσική του ή να ξενυχτήσεις διαβάζοντας τα βιβλία του, αισθάνεσαι σε ένα βαθμό ότι χάνεις κάποιον πολύ κοντινό σου.

Σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα, εξέφρασα κι εγώ τη στεναχώρια μου με κάποιο tweet, αποτελώντας ακόμη έναν κρίκο στην αλυσίδα του ψηφιακού θρήνου. Η ένστασή μου λοιπόν, δεν αφορά το συναίσθημα της στεναχώριας (αλίμονο αν βάλουμε τροχονόμους και στα συναισθήματά μας), ούτε στη δημόσια εκδήλωσή του.

Η ένστασή μου έρχεται όταν βλέπω μπροστά μου την υπερβολή.

Υπερβολή νούμερο 1: Ο θρήνος για έναν άγνωστο

Πριν καταπιαστώ με τη διαδικτυακή σκοπιά του θρήνου, οφείλω να στηλιτεύσω την υπερβολή της στεναχώριας στην “πραγματική” της μορφή, πριν δηλαδή εξωτερικευτεί στο δημόσιο πεδίο των social media.

Καταλαβαίνω απόλυτα το δέσιμο που χτίζεται στην παράξενη, μονόδρομη σχέση του καλλιτέχνη με τους φαν του. Ακολουθείς τη διαδρομή του για κάποια χρόνια, ενδεχομένως τον έχεις παρακολουθήσει και ζωντανά, έχεις διαβάσει τις συνεντεύξεις του, αισθάνεσαι σε ένα βαθμό ότι τον γνωρίζεις προσωπικά.

Μόνο που δεν τον γνωρίζεις προσωπικά και δεν είναι δυνατόν να αντιδράς σαν να ήσασταν φίλοι, μπροστά στην είδηση του θανάτου του. Καταλαβαίνω την στεναχώρια, η οποία μπορεί να κρατήσει κάποιες ώρες, στην καλύτερη περίπτωση ίσως και κάποιες ημέρες, όμως μέχρι εκεί. Άσε τα κλάματα και τους οδυρμούς για την οικογένειά του και αυτούς που τον ζούσαν πράγματι από κοντά.

Υπερβολή νούμερο 2: Το ανεξήγητο δέσιμο

Συγκινούμαι κάθε φορά που ακούω τραγούδια της Amy Winehouse και ανατριχιάζω με κάποιους προφητικούς στίχους της. Παγώνω όταν βλέπω στην τηλεόραση μια ταινία με τον Robin Williams και συνειδητοποιώ ότι δεν ζει πια ανάμεσά μας.

Όποτε θέλω να φέρω ένα παράδειγμα υπερβολικής αντίδρασης στο θάνατο κάποιου δημοσίου προσώπου, θυμάμαι τον ιδρυτή της Apple. Μεγάλη προσωπικότητα, άλλαξε σίγουρα τον τρόπο που ζούμε με τα τεχνολογικά επιτεύγματα που μας χάρισε, αλλά για όνομα του Θεού: πώς γίνεται να δέθηκες με τον CEO ενός επιχειρηματικού κολοσσού;

Δυσάρεστο αναμφίβολα το γεγονός ότι έφυγε τόσο πρόωρα από τη ζωή, απώλεια το δίχως άλλο για τον κόσμο της τεχνολογίας, ωστόσο δεν μπορώ να δεχτώ ότι σοκαρίστηκες και τα έβαψες μαύρα όταν έφυγε από τη ζωή.

Φυσικά τα ποστ απελπισίας και θρήνου δεν έλειψαν ούτε σε αυτή την περίπτωση, δημιουργώντας την εντύπωση πως μερικοί άνθρωποι ζουν για τέτοιες στιγμές και βρίσκουν μια παράξενη ηδονή στην έκφραση του σοκ και της στεναχώριας.

Πραγματοποιώντας μια μικρή διαδικτυακή έρευνα για το φαινόμενο της θλίψης απέναντι στο θάνατο μιας διασημότητας, ομολογώ ότι αυτά που διάβασα δεν με εξέπληξαν. Μια έντονα φορτισμένη αντίδραση, φανερώνει μοναχικούς ανθρώπους, οι οποίοι με τον τρόπο αυτό καλύπτουν τα κενά στη ζωή τους ή ανθρώπους που απελευθερώνουν μια καλά κρυμμένη στεναχώρια, την οποία είχαν καταπιέσει όταν έχασαν κάποιον πραγματικά δικό τους άνθρωπο.

Αρκετά όμως με την πραγματική στεναχώρια. Ας περάσουμε στην διαδικτυακή, η οποία αποτέλεσε άλλωστε και την αφορμή για να γραφτεί αυτό το κείμενο.

Υπερβολή νούμερο 3: O δημόσιος θρήνος

Όπως κατάλαβες, διαχωρίζω απόλυτα την πραγματική, αυθεντική στεναχώρια, με αυτήν που εκφράζεται δημόσια στην περσόνα που χτίζουμε για εμάς στα social media.

Αλλά άσε με εμένα, ένας απλός γραφιάς είμαι που έτυχε να πάρει 2-3 μαθήματα ψυχολογίας στη σχολή του. Οι σπουδαγμένοι ψυχολόγοι, αυτοί που κατέχουν πέντε πράγματα παραπάνω, διαχωρίζουν απόλυτα τη θλίψη και το θρήνο και αναγνωρίζουν ότι ο δημόσιος θρήνος μπορεί να μην περιλαμβάνει καν τη θλίψη.

Σιγά το νέο, έχω να πω εγώ. Είναι προφανές ότι όλα αυτά τα σπαρακτικά post στεναχώριας, δεν είναι δυνατόν να περιλαμβάνουν την ποσότητα της στεναχώριας που διαφημίζουν.  Είμαι βέβαιος ότι αρκετοί από αυτούς που μπαίνουν στον κόπο να γράψουν ένα δραματικό “ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΑΛΗΘΕΙΑ – feeling shocked” στο Facebook, αναζήτησαν λίγα λεπτά πριν τον αποθανόντα στη Wikipedia, για να ξέρουν ποιον θρηνούν αυτή τη φορά.

Το φαινόμενο του θρήνου για κάποιον που δεν ξέρουμε προσωπικά, σίγουρα δεν είναι καινούριο. Στην Αρχαία Αίγυπτο έχτιζαν ολόκληρες πυραμίδες για τους Φαραώ τους και στην Αρχαία Ελλάδα έκαναν δημόσιες κηδείες για τους τραγικούς ποιητές. Ήξερε ο μέσος Αρχαίος Έλληνας προσωπικά τον Αισχύλο; Πολύ αμφιβάλλω.

Πλέον δεν χρειάζεται καν να έχεις πράγματι στεναχωρηθεί. Βλέπεις ότι το timeline σου γεμίζει με αναφορές σε κάποιον αδικοχαμένο καλλιτέχνη και το FOMO σε οδηγεί στο να ποστάρεις κάτι κι εσύ, μηχανικά και σχεδόν διαδικαστικά.

Η ευκολία με την οποία οι χρήστες των social media γεμίζουν πλέον τα προφίλ τους με ψηφιακά δάκρυα καταλήγει πολλές φορές να έχει το αντίθετο από το επιθυμητό αποτέλεσμα. Αντί κάποιος να τους συμπονέσει, περνάει στην αντεπίθεση, στηλιτεύοντας τα κροκοδείλια δάκρυα.

Ταυτόχρονα, η υπερβολή αυτού του δημόσιου θρήνου σε κάνει να αναρωτιέσαι ποιος έχει στ’ αλήθεια στεναχωρηθεί και ποιος παριστάνει τον στεναχωρημένο για να μην τεθεί στο περιθώριο.

Εγώ πάλι το μόνο που σκέφτομαι κάθε φορά που βλέπω ένα ποστ απόγνωσης για έναν “ξένο” θάνατο είναι ένα “μακάρι όλες σου οι στεναχώριες να αφορούν τέτοιες απώλειες και να μην δεις ποτέ πως είναι να χάνεις κάποιον δικό σου άνθρωπο”.

Άλλωστε τα δημόσια ποστ που αφορούν πραγματικό θρήνο για μια οικογενειακή απώλεια είναι αισθητά λιγότερα. Παύει να είναι λυτρωτική η αίσθηση της δημόσιας παραδοχής της θλίψης μας όταν αφορά κάτι εντελώς προσωπικό ή μήπως όταν είμαστε πραγματικά στεναχωρημένοι το τελευταίο που μας νοιάζει είναι να το πούμε και στα social media;

Το συμπέρασμα: Κάνε αυτό που νιώθεις

Το να στεναχωρηθείς για την απώλεια ενός δημοσίου προσώπου που εκτιμάς, σέβεσαι ή και ακόμα, “αγαπάς” με αυτόν τον παράξενο τρόπο που αγαπάμε κάποιον που δεν ξέρουμε, είναι θεμιτό και ανθρώπινο. Το να εκφράσεις αυτή τη στεναχώρια στα προφίλ σου στα social media, είναι επίσης δικαίωμά σου. Δικό σου είναι το προφίλ, αν θες του βάζεις φωτιά και το καις.

Κάνε αυτό που νιώθεις. Αν όντως αισθάνεσαι ράκος, γράψτο και εγώ θα είμαι ο τελευταίος που θα σε κρίνω. Αν όμως η είδηση ενός θανάτου σε συγκίνησε όσο και η αποχώρηση του Φίλιππα από το Big Brother 1 κι εσύ τη σχολίασες γράφοντας “τρέμω, πείτε μου ότι είναι ένα κακό όνειρο”, για να δεις μετά από 5 λεπτά ένα αστείο video με γάτες που παίζουν ντραμς, ε τότε κάτι κάνεις λάθος.

Κι είμαι σίγουρος ότι αν όλοι αρχίσουν να γράφουν πράγματι αυτό που νιώθουν, τότε θα τα μελοδραματικά ποστ θα μειωθούν κατακόρυφα και θα μείνουν τα λόγια μόνο όσων πληγώθηκαν αληθινά.