Πώς το ποδόσφαιρο από συλλογική χαρά έγινε βιτρίνα ατομικής επιτυχίας

Το ποδόσφαιρο γεννήθηκε ως γιορτή συλλογικότητας, ως έκφραση κοινής χαράς και ενότητας. Από τα χωμάτινα γήπεδα των γειτονιών μέχρι τα μεγαλύτερα στάδια του κόσμου, κάθε γκολ αντηχούσε ως μια συλλογική νίκη – όχι απλά του σκόρερ, αλλά ολόκληρης της ομάδας, των οπαδών, της κοινότητας. Αυτή η συλλογική ψυχή του ποδοσφαίρου αντανακλούσε μια κοινωνία που, παρά τις αντιφάσεις της, ακόμα αναγνώριζε την αξία του «εμείς» πάνω από το «εγώ».

Σήμερα όμως, το παιχνίδι έχει αλλάξει ριζικά. Όπως και η μουσική, με την trap σκηνή να αποτελεί το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα, το σύγχρονο ποδόσφαιρο έχει μεταμορφωθεί σε βιτρίνα ατομικής επιτυχίας. Η συλλογική χαρά υποχωρεί μπροστά στο προσωπικό brand και στις ατομικές στατιστικές. Αυτή η μετατόπιση δεν είναι τυχαία – είναι το αποτύπωμα του νεοφιλελευθερισμού σε κάθε πτυχή της ζωής μας, από την τέχνη μέχρι τον αθλητισμό.

Μοναχικοί ήρωες περιστοιχισμένοι από κομπάρσους

AP Photo/Jose Breton

Η trap μουσική αντανακλά τέλεια τον κυνισμό και τη σκληρότητα του ύστερου καπιταλισμού. Κρύο βλέμμα, ψυχρά beats, στίχοι για προσωπικό πλουτισμό και επιβίωση σε έναν εχθρικό κόσμο. «Εγώ τα κατάφερα, bro, εσύ τι κάνεις;» Ρίξτε μια ματιά στα μουσικά βίντεο: μοναχικοί ήρωες που επιδεικνύουν τον πλούτο τους, περιστοιχισμένοι από κομπάρσους που υπάρχουν μόνο για να τονίσουν πόσο ξεχωριστός είναι ο πρωταγωνιστής.

Στον ομαδικό αθλητισμό ο σύγχρονος πανηγυρισμός είναι βγαλμένος από διαφήμιση αντρικού αρώματος. Ο παίκτης στέκεται μόνος, σε στάση υπερήρωα, δείχνοντας τον εαυτό του σαν να λέει «Κοιτάξτε με, είμαι η ενσάρκωση της επιτυχίας!»

Είναι τυχαίο που προβεβλημένοι αθλητές αγαπούν την trap και οι trap καλλιτέχνες το ποδόσφαιρο; Όχι. Είναι σαν να κοιτάζουν ο ένας τον καθρέφτη του άλλου και να βλέπουν την ίδια αντανάκλαση: τον μύθο του αυτοδημιούργητου (συνήθως) άντρα που ξεπέρασε όλα τα εμπόδια χάρη στο προσωπικό του ταλέντο και μόνο.

Αμφότεροι λατρεύουν να αφηγούνται ιστορίες για το πώς ξεκίνησαν από το μηδέν και έφτασαν στην κορυφή. Πόσο συχνά όμως ακούμε για τη γιαγιά που μαγείρευε, τον προπονητή του δημοτικού που δούλευε εκτός σχολείου αφιλοκερδώς, την τοπική ομάδα που τους έδωσε την πρώτη ευκαιρία; Σχεδόν ποτέ.

Το όνομα μπροστά στη φανέλα

AP Photo/Luis Vieira

Όπως είπε κάποτε ο θρυλικός προπονητής χόκεϊ Herb Brooks (1937-2003): «Όταν φοράς αυτή τη φανέλα, εκπροσωπείς τον εαυτό σου και τους συμπαίκτες σου, και το όνομα στο μπροστινό μέρος είναι πολύ πιο σημαντικό από εκείνο στο πίσω.» Μια φράση που ξεπερνά τα όρια του αθλητισμού και μας θυμίζει τη σημασία του να παίζεις για κάτι μεγαλύτερο από τον εαυτό σου.

Αντίθετα, το σύγχρονο ποδόσφαιρο έχει μετατραπεί σε μια εμπορική επιχείρηση που βάζει τα μεμονωμένα αστέρια πάνω από την ομάδα. Παιδιά φορούν τη φανέλα του Ronaldo σε όποια ομάδα κι αυτός αν παίζει. Είναι Ronaldo, όχι Γιουβέντους, Ρεάλ, Μάντσεστερ, Αλ Νασρ. Υποστηρίζουν μονάδες και όχι ομάδες.

Πίσω από κάθε γκολ, μια ολόκληρη κοινωνία

Φανταστείτε έναν κόσμο όπου ο σκόρερ τρέχει πρώτα να αγκαλιάσει τον παίκτη που του έδωσε την ασίστ, μετά τον τερματοφύλακα που κράτησε το μηδέν όλο το ματς, και μετά τον φροντιστή που πλένει τις φανέλες με υπομονή.

Φανταστείτε τραγούδια και συνθήματα που αντί να εξυμνούν το «εγώ», γιορτάζουν το «εμείς». Τραγούδια που μιλούν για τη γειτονιά, την κοινότητα, τη συλλογική προσπάθεια. Τραγούδια που αναγνωρίζουν ότι κανείς και καμιά δεν φτάνει πουθενά μόνος και μόνη της. Γιατί πίσω από κάθε γκολ κρύβεται μια ολόκληρη κοινωνία που το έκανε δυνατό.

Μπορούμε ακόμα να διεκδικήσουμε ένα ποδόσφαιρο που να γιορτάζει την κοινότητα, μια αθλητική κουλτούρα που να εκφράζει τη συλλογικότητα. Μπορούμε να δημιουργήσουμε τέχνη και αθλητισμό που να μην υποκλίνονται στο κεφάλαιο αλλά να το αμφισβητούν.

Γιατί στο τέλος της ημέρας, το πραγματικό γκολ, η αληθινή επιτυχία, είναι να μπορούμε να φωνάξουμε όλοι μαζί: «Πάντοτε μαζί χορεύουμε, μαζί σκοράρουμε, μαζί δημιουργούμε!».

Τι νόημα έχει η ζωή αν τη ζούμε χωριστά;

*Ο Βασίλης Κωστάκης είναι συγγραφέας του Αλλάζοντας τον κόσμο με μία μπάλα (εκδόσεις Διόπτρα).

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ