Ο Αργύρης Ξάφης δεν (εφ)ησυχάζει ποτέ

Το παθαίνω πάντα. Να βρίσκομαι σε ένα χώρο που τον έχω συνηθίσει με πολύ κόσμο και φασαρία και να αποπροσανατολίζομαι όταν τον αντικρίζω άδειο, σιωπηλό. Κάπως έτσι ένιωσα όταν βρέθηκα μέρα μεσημέρι στο Κτίριο Τσίλλερ του Εθνικού Θεάτρου επί της Αγίου Κωνσταντίνου στην Ομόνοια. Η σιωπή της επιβλητικής Κεντρικής Σκηνής του ήταν εκκωφαντική. Οι σκοτεινοί διάδρομοι έμοιαζαν ξαφνικά με λαβύρινθο. «Πάω μπροστά. Με ακολουθείς», μου είπε.

Με τον Αργυρή Ξάφη, βολευτήκαμε στην Αίθουσα Εκδηλώσεων. «Υπό άλλες συνθήκες, θα γινόταν χαμός στο θέατρο. Φωνές, πρόβες. Τώρα λόγω της πανδημίας έχουμε μεταφερθεί στον ανοιχτό χώρο του Σχολείου της Ειρήνης Παππά στην Πειραιώς». Εκεί, με τον σκηνοθέτη Γιάννη Μόσχο και τους υπόλοιπους συντελεστές κάνουν πρόβες για την παράσταση που θα ανεβάσουν στην Επίδαυρο στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου: τις Φοίνισσες του Ευριπίδη.

Ο ρόλος του είναι ο Ετεοκλής. «Ήταν ο ένας από τους δύο γιους του Οιδίποδα και της Ιοκάστης. Όταν ο Οιδίποδας παραιτήθηκε από τον θρόνο της Θήβας, παρέδωσε την πόλη στους δυο γιους του, τον Ετεοκλή και τον Πολυνείκη, που συμφώνησαν να βασιλεύουν εναλλάξ κάθε χρόνο», αναφέρει χαρακτηριστικά.

Στο έργο, βλέπουμε τον Πολυνείκη να έχει κυκλώσει με στρατό τη Θήβα, διεκδικώντας από τον Ετεοκλή να τηρήσει τη συμφωνία που είχαν κάνει να αναλαμβάνουν δηλαδή εκ περιτροπής τη βασιλεία της πόλης. Αν και η μητέρα τους, Ιοκάστη, προσπαθεί απεγνωσμένα να τους συμφιλιώσει, τίποτα δε φανερώνει ότι οι γιοι του Οιδίποδα θα αποφύγουν την εμφύλια διχόνοια και έναν καταστροφικό πόλεμο. «Η παράστασή μας επικεντρώνεται στο κομμάτι της διχόνοιας, σημείο των καιρών. Είμαστε μονίμως σε μία εμφυλιακή ή προεμφυλιακή κατάσταση. Πάντα θα υπάρχει μία αφορμή για να ζούμε σε διαφορετικά στρατόπεδα», υπογραμμίζει.

Βγάζοντας τον μανδύα του Ετεοκλή, μιλήσαμε για πολλά, από τις σχολικές καταλήψεις στα 90s και το Αμόρε μέχρι το #metοο, τη Google, τα bitcoins και το OCD που παραδόξως δεν έχει τελικά.

Είμαστε μονίμως σε μία εμφυλιακή ή προεμφυλιακή κατάσταση. Πάντα θα υπάρχει μία αφορμή για να ζούμε σε διαφορετικά στρατόπεδα.

Αργυρή, ποια ήταν η πρώτη σου θεατρική εμπειρία;

Η γενιά μου είναι εκείνη των μεγάλων, σχολικών καταλήψεων στα 90s. Και στο αναφέρω αυτό γιατί όταν ήμουν 15 χρονών, στη Γ’ γυμνασίου δηλαδή, ξεκίνησαν καταλήψεις που κράτησαν για μήνες. Σε αυτές -μιλάμε για το 1991, 30 χρόνια πίσω- χαθήκαμε με τους συμμαθητές μου. Αποφασίσαμε όμως να σμίξουμε ξανά κάνοντας κάτι δημιουργικό: γραφτήκαμε στη θεατρική ομάδα του Αμαρουσίου. Είχαμε άπλετο χρόνο, κάναμε πολλές πρόβες και ανεβάσαμε την πρώτη μας παράσταση, Η Μικρή μας πόλη. Αυτή ήταν η πρώτη μου θεατρική εμπειρία και η πρώτη σχολική χρονιά που έμαθα μόνο θέατρο.

Ήταν και η στιγμή που είπες θα γίνω ηθοποιός;

Όχι. Αυτό συνέβη αφού τελείωσα το σχολείο, έδωσα πανελλήνιες και πέρασα στο Πολυτεχνείο, Ηλεκτρολόγος Μηχανικός. Μία φίλη μου τότε ήθελε να δώσει εξετάσεις για ηθοποιός στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου. Επειδή δούλευα στον πατέρα μου στο κέντρο της Αθήνας από 13 ετών, γνώριζα καλά τους δρόμους. Με ρώτησε λοιπόν αν μπορούσα να την πάω στην Πειραιώς που ήταν η σχολή. Όταν φτάσαμε εντυπωσιάστηκα από το πόσα πολλά παιδιά ήταν μαζεμένα απ’ έξω. Ρώτησα λοιπόν τι χρειάζεται για να γίνει κάποιος ηθοποιός και αμέσως μετά, πήγα και βρήκα τους παλιούς μου συμμαθητές από την ομάδα του Αμαρουσίου και τους ζήτησα να με βοηθήσουν για να δώσω εξετάσεις στη Δραματική του Εθνικού. Με προετοίμασαν για δέκα ημέρες περίπου. Έδωσα και πέρασα.

Ήταν στις αρχές των 90s, ήμουν περίπου 15 με 16 ετών, όταν η Google μου έστειλε μήνυμα για να αγοράσω μετοχές της εταιρείας.

Και με το Πολυτεχνείο, τι έγινε;

Πήγα μόνο σε ένα μάθημα και μετά ποτέ ξανά.

Εσύ επέλεξες τη θετική κατεύθυνση, η ζωή σε έστειλε στη θεωρητική κατά κάποιο τρόπο.

Ήμουν καλός όμως και στα θεωρητικά, απλά είχα μία ατυχία στο σχολείο. Καλή γιατί οδηγήθηκα εκεί που είμαι σήμερα, κακή για τη συνολική μου εκπαίδευση.

Τι εννοείς;

Στην πρώτη Λυκείου μας έτυχε μία αλκοολική καθηγήτρια στα θεωρητικά μαθήματα, η οποία θεώρησε ξαφνικά ότι εγώ και κάποιοι συμμαθητές μου είχαμε φτιάξει μία ομάδα για να την εξολοθρεύσουμε με αποτέλεσμα να μας χαντακώνει άσχημα στους βαθμούς. Όταν χτύπησε μία μαθήτρια με το αυτοκίνητό της, την έδιωξαν από το σχολείο, αλλά ήταν πλέον αργά για μένα. Ήμασταν στο τέλος της Β’ Λυκείου και είχα πάρει τον δρόμο μου. Εκείνη ουσιαστικά με έσπρωξε στη θετική κατεύθυνση. Παρ’ όλα αυτά πάντα είχα σχέση με τους υπολογιστές.

Μπορείς να μου μιλήσεις για εκείνο το περιβόητο μήνυμα που είχες λάβει από την Google;

Ήταν στις αρχές των 90s και εγώ ήμουν περίπου 15 με 16 ετών. Από τους ελάχιστους που είχαν ίντερνετ τότε στην Ελλάδα. Δεν υπήρχαν ούτε τα Windows, ούτε το email, στη μορφή που το γνωρίζουμε σήμερα, έμοιαζε περισσότερο με chat με ένα σύστημα ανταλλαγής μηνυμάτων.

Τότε, λοιπόν η Google αποτελούταν από κάτι έφηβους που δούλευαν σε γκαράζ και αναζητούσαν χρήματα για να κάνουν upgrade στους υπολογιστές τους. Μου έστειλαν ένα μήνυμα, όπου μου ζητούσαν 100 με 150 δολάρια και σε αντάλλαγμα που θα μου έδιναν μετοχές της εταιρείας τους, ένα μικρό ποσοστό δηλαδή. Όπως καταλαβαίνεις εγώ δεν είχα χρήματα, ούτε μπορούσα να εξηγήσω στους γονείς μου τι ήταν αυτό.

Έχασες τη μεγάλη ευκαιρία σου δηλαδή;

(Γελάει) Όπως και πολλοί άλλοι, εκτός από εμένα, εκείνη την εποχή.

Στο Αμόρε μου βγήκε το ομαδικό πνεύμα και η ανάγκη του ανήκειν.

Για να επιστρέψουμε στα θεατρικά, δεν μπορώ να μην σε ρωτήσω για το Θέατρο Αμόρε. Φέτος, συμπληρώθηκαν 13 χρόνια από τη χρονιά που έπεσε η αυλαία του. Τι κρατάς;

Το εξής βασικό: εκεί αγάπησα το θέατρο, εκεί άρχισα να καταλαβαίνω τη δουλειά, εκεί βρήκα το σύστημά μου και θα σου εξηγήσω τι εννοώ. Τελειώνοντας τη σχολή, είχα την αίσθηση ότι τελικά δεν μου αρέσει και πολύ το επάγγελμα του ηθοποιού. Δεν μπορούσα να καταλάβω πώς οι ταινίες που παρακολουθούσα από παιδί -έβλεπα από 3 ετών τρεις με τέσσερις ταινίες την εβδομάδα και δεν αναφέρομαι σε παιδικές, αλλά για το Κράμερ εναντίον Κράμερ για παράδειγμα- συνδυάζονταν με αυτά που μας έμαθαν στη Δραματική. Μου φαινόντουσαν δύο διαφορετικά πράγματα. Ότι έπρεπε να σπουδάσω μάλλον κάτι άλλο για να γίνω σαν τον De Niro και όλους τους ηθοποιούς που θαυμάζω.

Το reset έγινε με το Αμόρε, όταν ο Θωμάς Μοσχόπουλος, νέος σκηνοθέτης τότε, με πήρε μαζί του και φτιάχτηκε αυτή η φοβερή θεατρική ομάδα, όπως την έστησε ο Γιάννης Χουβαρδάς. Το πιο σημαντικό για μένα από όλη αυτή την ιστορία είναι ότι όλοι αυτοί οι καλλιτέχνες ενώ θα μπορούσαν να ήταν πρωταγωνιστές, ήταν πολύ συνειδητά μέρος μίας ομάδας. Ήθελαν να προσφέρουν στο σύνολο. Εκεί, μου βγήκε το ομαδικό πνεύμα και η ανάγκη του ανήκειν.

Μέχρι τότε λειτουργούσες γενικά περισσότερο για την πάρτη σου;

Η τάση μου είναι πιο ατομικιστική και η φύση μου πιο εσωστρεφής, οπότε το θέατρο και η έννοια της ομάδας λειτούργησε τότε και συνεχίζει και τώρα να λειτουργεί εξυγιαντικά και εξισορροπητικά. Σκέψου ότι ακόμα και σήμερα ανήκω σε δύο ομάδες: στην ομάδα ΠΥΡ που σχηματίσαμε το 2012 με την Ιώ Βουλγαράκη (σκηνοθέτις) και τη Δέσποινα Κούρτη (ηθοποιός, σύντροφός του) και την Επταρχεία που δημιουργήθηκε περίπου ένα χρόνο μετά, από τον Μοσχόπουλο και ηθοποιούς από το Αμόρε και πλέον, έχει επανδρωθεί με νέους ηθοποιούς. Το θέλω, το αποζητώ, το χρειάζομαι να ανήκω κάπου.

Το θέλω, το αποζητώ, το χρειάζομαι να ανήκω κάπου.

Αυτή η επιθυμία και η ανάγκη σε έσπρωξε και στη διδασκαλία (είναι δάσκαλος στη Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών);

Όχι ακριβώς. Περισσότερο ευθύνεται η τάση μου να δίνω λύσεις, να βοηθάω, να αναλύω τι πήγε καλά και τι στραβά. Να φτιάχνω μικρούς μηχανισμούς που σε πρώτο επίπεδο βοηθούν έμενα στη δουλειά, αλλά σε δεύτερο θα μπορούσαν με τροποποιήσεις να βοηθήσουν κι άλλους.

Το ξέσπασμα του #metoo, σε έβαλε σε δεύτερες σκέψεις για το πώς διδάσκεις; Σου προκάλεσε κάποια συστολή;

Με έκανε να σκεφτώ ότι πρέπει να είμαι προσεκτικός, αλλά μέχρι εκεί. Δεν έχασα το πάθος μου, ούτε τον αυθορμητισμό μου. Ξέρεις γιατί; Γιατί όλα αυτά που συνέβησαν δεν ήταν παρεξηγήσεις ή διαφωνίες, ήταν πολύ χοντρά, πολύ σοβαρά πράγματα που κανείς δε θέλουμε να ζήσει ποτέ ξανά.

Εκείνη την περίοδο, ασχολήθηκες πολύ με το κομμάτι του κώδικα δεοντολογίας. Είχες ψαχτεί για να δεις τι συμβαίνει στα θέατρα του εξωτερικού, είχες κάνει κάποιες μεταφράσεις. Παράλληλα, στην πρώτη καραντίνα έφτιαχνες λίστες με τις online θεατρικές παραστάσεις που μπορούσε κάποιος να παρακολουθήσει και τις αναρτούσες στο Facebook, ήσουν από τα ιδρυτικά μέλη της πρωτοβουλίας Support Art Workers και θα μπορούσα να θυμηθώ πολλά ακόμα. Έχεις γενικότερα αυτή την ενεργητική στάση στη ζωή; Να παίρνεις τα πράγματα στα χέρια σου όταν στραβώνουν;

Πράγματι, η φύση μου δε μου υπαγορεύει απλά να αντιπαρατίθεμαι, αλλά να αναρωτιέμαι εγώ τι κάνω τώρα; Τι μπορώ να κάνω εγώ γι’ αυτό για να γίνει καλύτερο; Εκ του αποτελέσματος όμως θα σου πω ότι μέσα σε όλον αυτόν τον τρομερό ενάμιση χρόνο και παρά το ότι συνεχώς, έψαχνα, έβρισκα, έγραφα, πόσταρα, προσπαθούσα τέλος πάντων για κάτι καλύτερο, μάλλον πέρασα κατάθλιψη. Μία βαθιά ακύρωση για το τι μας περιμένει.

Όλη αυτή η ενέργεια και η φαιά ουσία που κατανάλωσες είχε κάποιο αντίκτυπο;

Αν αναφέρεσαι στην Πολιτεία, όχι. Τίποτα. Απολύτως τίποτα. Καμία ουσιαστική ανταπόκριση και αυτό εκτός από απογοητευτικό σου εξηγεί κιόλας γιατί βρισκόμαστε στη φάση που βρισκόμαστε κάθε φορά. Έχω προσπαθήσει με ό,τι τρόπο μπορείς να φανταστείς για να κάνω ορατά τα δεινά του κλάδου μας, από e-mails μέχρι όταν είχε έρθει στο Εθνικό Θέατρο ο Κυριάκος Μητσοτάκης πέρυσι στις πρόβες των Περσών που του είχα εκφράσει προβληματισμούς και κακώς κείμενα. Τότε, έδειχνε να ακούει. Τελικά, μάλλον δεν άκουσε τίποτα. Δεν είδα κάποιον, έναν να πει ρε παιδιά, αυτός εδώ ο τύπος έχει κάνει τη μισή δουλειά -μιλάμε μου έχει κοστίσει εργατοώρες να δουλεύω πάνω στον κώδικα δεοντολογίας ξένων θεατρικών οργανισμών και να μεταφράζω-, πάμε να κάνουμε κι εμείς την άλλη μισή να τελειώνουμε.

Το φοβερό ξέρεις ποιο είναι; Ότι πολύ εύκολα όλο αυτό μεταφράζεται σαν μία αντιπολιτευτική κίνηση. Πατούν πάνω σε αυτό για να μην κάνουν κάτι. Ξεχνούν όμως ότι οι καλλιτέχνες ήταν ανέκαθεν αναρχικοί, πάντα με τη μεριά του αδύναμου. Ξεχνούν ότι η βασική ιδιότητα του ηθοποιού ήταν ο γελωτοποιός που αντιμιλούσε στον βασιλιά και του έλεγε πάντα την αλήθεια με θάρρος για να γνωρίζει και εκείνος με τη σειρά του πώς έχουν στην πραγματικότητα τα πράγματα.

Έχω προσπαθήσει με ό,τι τρόπο μπορείς να φανταστείς για να κάνω ορατά τα δεινά του κλάδου μας.

Μου δίνεις την εντύπωση ότι η δουλειά σου είναι όλος σου ο κόσμος.

Κι όμως, δεν είναι. Υπάρχει και ένας άλλος κόσμος, που είναι οι υπολογιστές, το bitcoin.

Έχεις bitcoins;

Σαφέστατα. Τα χρήματά μου τα έχω σε bitcoins. Δεν εμπιστεύομαι τις τράπεζες. Αντιθέτως, με τον κώδικα αισθάνομαι ασφαλής.

Πώς θα περιέγραφες το bitcoin σε κάποιον που δεν έχει ιδέα περί τίνος πρόκειται;

Θα του έλεγα να σκεφτεί ένα χρηματοπιστωτικό σύστημα που δεν το ελέγχει κανένας. Αυτό είναι το bitcoin. Ένας κώδικας ο οποίος τρέχει μόνος του και δεν μπορεί κανένα κράτος, κανένας ιδιώτης, κανένας χάκερ να κάνει τίποτα για να το καταστρέψει, παραποιήσει, αλλάξει. Είναι το τέλειο χρηματοπιστωτικό σύστημα.

Ψωνίζεις δηλαδή εδώ στην Ελλάδα με bitcoins;

Ναι βέβαια. Υπάρχουν καταστήματα που μπορείς να πληρώσεις κανονικά με ψηφιακό νόμισμα, από ταβέρνες μέχρι κεμπαμπτζίδικα και ποδηλατάδικα. Αν μπεις στο https://weacceptbitcoin.gr/en/, θα σου λυθούν όλες οι απορίες. Τα bitcoins είναι ό,τι πιο αισιόδοξο στο μαύρο χρηματοπιστωτικό σύστημα που υπάρχει παγκοσμίως. Όποιος θέλει μπορεί να με βρει στα social media και να συζητήσουμε για το θέμα, χωρίς τσιτάτα όμως γιατί βαριέμαι.

Τα χρήματά μου τα έχω σε bitcoins. Δεν εμπιστεύομαι τις τράπεζες. Αντιθέτως, με τον κώδικα αισθάνομαι ασφαλής.

Εκτός από τα bitcoins, τι άλλο σε γεμίζει αισιοδοξία;

Η μουσική. Τον χειμώνα θα γράψω μάλιστα πρώτη φορά μουσική για θεατρική παράσταση.

Ήσουν και Dj, σωστά;

Ναι, το έχω κάνει κι αυτό. Ήμουν και ραδιοφωνικός παραγωγός στον Εν Λευκώ κάποιο καιρό. Γενικά, έχω περάσει από πολλούς μουσικούς δρόμους. Έχω υπάρξει παιδί της τέκνο, της τζαζ, της κλασικής ροκ.

Ησυχάζεις ποτέ Αργύρη; Ή ακόμα και μες στο σπίτι κινείσαι σαν τη σβούρα;

(Γελάει) Σβούρα και μες στο σπίτι. Αλλά μου συμβαίνει και το εξής μαγικό: λέω τώρα θα κοιμηθώ και τσουπ κοιμάμαι. Δεν ξέρω τι κατασκευή είναι αυτή.

ΟCD έχεις;

Όχι. Οι περισσότεροι βέβαια πιστεύουν ότι είμαι ψυχαναγκαστικός. Ευτυχώς, σε αυτή τη ζωή δε με ταλαιπωρεί και η θέση των πραγμάτων, αν αυτό πρέπει να είναι εδώ αντί για εκεί.

Ξέρω ότι είσαι μεγάλος fan των ξένων τηλεοπτικών σειρών. Θα μου προτείνεις κάτι που είδες τελευταία και σου άρεσε;

Σου αρέσουν τα ζόμπι;

Δεν είναι το καλύτερό μου, αλλά πες.

Το Black Summer στο Netflix. Αμερικάνικη σειρά με δύο σεζόν. Καλογυρισμένη και ιδιαίτερη. Με προσέλκυσε κυρίως ο τρόπος που έχει κινηματογραφηθεί η ιστορία, βάζοντας συνεχώς τον θεατή στη θέση των ηθοποιών. Τι θα έκανα δηλαδή εγώ για να επιβιώσω σε μία έρημη Αμερική που την έχουν καταλάβει ζόμπι. Να σου πω την αλήθεια, εγώ για να δω απλά ζόμπι ξεκίνησα τη σειρά, αλλά τελικά ξεπέρασε τις προσδοκίες μου.

Info: Φοίνισσες του Ευριπίδη. Πρεμιέρα 30, 31 Ιουλίου και 1η Αυγούστου 2021 στις 21:00, στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου. Εν συνεχεία, η παράσταση θα περιοδεύσει σε επιλεγμένα θέατρα της χώρας. Προπώληση εδώ.