Κανείς δεν έμαθε τίποτα από τα Λατινικά στο σχολείο
Η βούληση του Υπουργείου φαίνεται να είναι η επαναφορά τους. Ο τρόπος όμως που διδασκόταν το μάθημα δεν έχει απολύτως τίποτα να προσφέρει στους μαθητές.
- 23 ΑΠΡ 2020
Ovidius poeta in terra pontica exulat. Η πρώτη επαφή χιλιάδων παιδιών με τα Λατινικά στο ελληνικό σχολείο ερχόταν μέσω αυτών των εν πολλοίς στοιχειωτικών λέξεων. Epistulae plenae querelarum sunt. Ποιο είναι το καλύτερο από όλα; Κανείς δεν έμαθε τελικά για το ποιος ήταν ο Οβίδιος. Το μόνο που μας έμεινε ήταν ότι βρέθηκε εξορία.
Η αντικατάσταση του μαθήματος των Λατινικών από εκείνο της Κοινωνιολογίας στα πανελλαδικώς εξεταζόμενα μαθήματα είχε προκαλέσει πολλές αντιδράσεις. Η επαναφορά τους όμως, όπως διαφαίνεται από τη βούληση του Υπουργείου, είναι πρό των πυλών. Τα Λατινικά τα έχω ζήσει και εγώ. Πρώτα ως μαθητής Λυκείου και ύστερα στο Τμήμα Φιλολογίας και ιδίως στην κλασική κατεύθυνση την οποία είχα επιλέξει.
Η αλήθεια είναι ότι στο ελληνικό σχολεία διάφορα μαθήματα διδάσκονται με έναν παντελώς άθλιο και αντιπαιδαγωγικό τρόπο. Αν ψάχναμε έναν βασιλιά σε όλη αυτή την απαράδεκτη συνθήκη, τότε θα τον βρίσκαμε στα Λατινικά. Και αν όχι από όλα τα μαθήματα, τότε σίγουρα από τα φιλολογικά. Αυτό δεν είναι απαραίτητα ζήτημα των ίδιων των Λατινικών, τα οποία στο Πανεπιστήμιο μπορεί και να τα λατρέψεις. Αυτό είναι περισσότερο ζήτημα του πώς αυτά διδάσκονταν.
Το μάθημα είναι αφημένο και μπολιασμένο με μια εμμονή στον γραμματικό τύπο και με μια παράλληλα πλήρη αδιαφορία για το κείμενο. Οι μαθητές που έβγαιναν (και που θα βγαίνουν) από την Γ’Λυκείου δεν θα ξέρουν ποιος είναι ο Οβίδιος. Θα ξέρουν όμως σίγουρα πώς να κλίνουν το όνομά του σε μια γλώσσα για την οποία κατά τα άλλα δεν έχουν ιδέα. Καλύτερα, σε μια γλώσσα για την οποία θα έχουν αποσπασματικές και ξεκομμένες μεταξύ τους γνώσεις.
Για παράδειγμα, μαθαίνουμε για το σουπίνο και δεν εξηγεί κανείς τι είναι αυτό, γιατί το μαθαίνουμε, τι στο διάολο ρόλο επιτελεί και γιατί δεν το έχουμε στα ελληνικά. Απλά υπάρχει ακόμα μια λέξη που, όταν τη βλέπουν οι μαθητές, παίρνουν το μήνυμα να μετατρέψουν τις άλλες άγνωστες λέξεις που έχουν στο οπλοστάσιό τους. Γιατί; Γιατί βρέθηκε ως τύπος σε ένα κείμενο το οποίο δεν κατάλαβε κανείς γιατί επιλέχθηκε. Με τον συγγραφέα ποτέ δεν ασχοληθήκαμε. Την περίοδο συγγραφής επίσης. Αποσπασματικά και άχρονα. Λες και διδασκόμαστε ιερά κείμενα ενός άγνωστου σε εμάς θεού.
AP Photo / Kevin Frayer
Οι μαθητές, λοιπόν, μπαίνουν στο κυνήγι εκμάθησης μιας νεκρής γλώσσας η οποία απλά είναι η επίφαση για να μάθουν ουσιαστικά ένα σύνολο σημείων και κάποιους αποκομμένους γλωσσικούς τύπους. Αν για άλλα μαθήματα η αποστήθιση γίνεται μια βολική και ασφαλής συνθήκη, στα Λατινικά γίνεται μια συνθήκη απαραίτητη. Σχεδόν αυτοσκοπός. Υπό αυτές τις συνθήκες δεν έχεις να κάνεις τίποτα άλλο παρά μόνο να αποστηθίσεις τις μεταφράσεις -λέξη προς λέξη χωρίς καν να κοιτάς το πρωτότυπο- και μετά να αποστηθίσεις καταλήξεις και συντακτικούς τύπους. Οι μαθητές πολύ συχνά μάθαιναν απ’έξω ολόκληρα συντακτικά κειμένων προκειμένου να πάνε να γράψουν. Μετά αποστήθιζαν ως κάποιου τύπου ανέμπνευστο ποίημα -σίγουρα όχι του Οβίδιου- πώς θα δηλώσουν το κατηγορούμενο αυτό.
“Δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας πρότασης με ρήμα το expectabat. Εισάγεται με τον χρονικό σύνδεσμο dum και εκφέρεται με υποτακτική χρόνου παρατατικού (audiretur), διότι η πράξη δεν ενδιαφέρει μόνο από χρονική άποψη, αλλά περιγράφεται και ως προσδοκία ή επιδίωξη. Σε σχέση με την πρόταση που προσδιορίζει, δηλαδή την κύρια, δηλώνει το υστερόχρονο”.
Σε άλλες περιπτώσεις, πρέπει να μάθεις απ’έξω το γένος μιας λέξης της οποίας δεν ξέρεις καν τη σημασία. Και πρέπει να το μάθεις συγκεκριμένα σε αυτή τη λέξη γιατί στο συγκεκριμένο κείμενο που είναι στην ύλη σου, θα μπορούσες να το μπερδέψεις με το γένος μιας άλλης λέξης που συναντάς όμως σε άλλο κείμενο της ύλης σου. Και να θυμάσαι πάντα τις εξαιρέσεις σε αυτό το γραμματικό φαινόμενο που κανείς δεν σου εξήγησε. Καταλαβαίνω γιατί να ξέμεινε ένας τέτοιος τρόπος διδασκαλίας από το παρελθόν. Δεν μπορώ όμως με τίποτα να καταλάβω πώς είναι δυνατόν να επανέρχεται.
Ίσως τελικά, ο μόνος λόγος που υπάρχει το μάθημα των Λατινικών με την παρούσα μορφή είναι ότι βολεύει απίστευτα πολύ στο σύστημα εξέτασης των πανελληνίων. Κουκιά μετρημένα. Οι αποστάσεις μεταξύ των βαθμολογητών είναι απειροελάχιστες, σε αντίθεση πχ με το τελείως άβολο για τέτοιου τύπου εξέταση μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας. Η ίδια η γλώσσα, τα λατινικά, λειτουργεί απλώς σαν database για εφαρμογή γλωσσικών ασκήσεων. Σαν κομμάτι από IQ τεστ που κατεβάζεις τζάμπα από το διαδίκτυο, όταν βαριέσαι. Και ειλικρινά δεν ξέρω αν χρειαζόμαστε άλλο ένα κλειστό τεστ ευφυίας -έστω και με το βαρύ όνομα που έχουν τα λατινικά- ή ένα μάθημα που θα δώσει στους μαθητές ερμηνευτικά κλειδιά για το τι συμβαίνει γύρω τους.
Μαζί με αυτό, το μάθημα των Λατινικών δίνει και ένα πιστοποιητικό συντήρησης. Αφού ακούσαμε το αδιανόητο “η Κοινωνιολογία είναι η επιστήμη της Αριστεράς” επαναφέραμε με έναν ρεμβασιστικό τρόπο τα Λατινικά ως το μάθημα της Δεξιάς. Λες και επαναφέραμε τον δικό μας διοικητή δημόσιας υπηρεσίας αντικαθιστώντας αυτόν που τον αντικατέστησε. Το ‘ράβε και ξήλωνε’ συνεχίζεται ασταμάτητα. Κάθε κυβέρνηση έχει και ένα δικό της σχέδιο για την Παιδεία. Απολύτως κανένα από αυτά δεν είναι οργανωμένο και συστηματικό. Περισσότερο είναι ένα σύνολο τσιτάτων πεταμένων από εδώ και από εκεί. Κάτι σαν τη διδασκαλία των Λατινικών.
Musa est unica amica poetae. Kάπως έτσι τελείωνε το απόσπασμα του πρώτου κειμένου Λατινικών που διδασκόμασταν. Μεταφράζοντας το: “Η Μούσα είναι η μοναδική φίλη του ποιητή”. Τα Λατινικά έχουν θέση στο σχολείο. Ίσως όχι στις Πανελλήνιες εξετάσεις. Έχουν όμως σίγουρα. Όχι φυσικά για να μάθουν ότι το poetae είναι γενική ενικού του πρωτόκλιτου αρσενικού poeta. Αυτά ας τα μαθαίνουμε στη φιλολογία. Ίσως περισσότερο για να δουν ότι κάπου. Κάποτε. Χιλιάδες χρόνια πριν. Σε μια ‘Ποντική Γη’. Υπήρχε ένας άνθρωπος που ήταν στην εξορία. Μόνος του. Και αυτός ο άνθρωπος ένιωθε ότι η Μούσα, δηλαδή η τέχνη, είναι η μόνη φίλη του.
Και αν μη τι άλλο αυτό είναι εντυπωσιακό.
