Το να είσαι νέος επιστήμονας στην Ελλάδα είναι χάλια

Από την αρχή της η ακαδημαϊκή έρευνα έρχεται ως επιστέγασμα διαφόρων αναμονών. Οι αναμονές αυτές όμως, όσο περνάει ο καιρός, σιγά-σιγά κοπανάνε στο ταβάνι. Μέχρι τα 25, μετά μέχρι τα 28, μετά μέχρι τα 30. Μέχρι πότε θα σπουδάζεις περιμένοντας κάτι να έρθει; Και κάποια στιγμή έρχεται η στιγμή που πρέπει να αποφασίσεις. Ιδίως, σε μια χώρα που η έρευνα προφανώς και δεν χρηματοδοτείται. Σε μια χώρα που έχει μάθει να αναμασά το κλισέ της έλλειψης παιδείας παντού και πουθενά, αλλά που ποτέ δεν νοιάστηκε για οποιαδήποτε πρακτική έκφανσή της.

Η ακαδημαϊκή έρευνα δεν χωράει στη ζωή σου

Και όσο βλέπεις με ενθουσιασμό το αντικείμενο που πρόκειται να μελετήσεις σχεδόν αυτιστικά για τα επόμενα χρόνια της ζωής σου, η πραγματικότητα έρχεται και σου χτυπάει το κουδούνι. Αν δεν ανοίξεις, θα μπει από το παράθυρο ή από την καμινάδα ντυμένη ως Άγιος Βασίλης. Αν αποφασίσεις, όπως έκανα και εγώ, να συνεχίσεις στο διδακτορικό, πρέπει να είσαι έτοιμος να περάσεις δυσκολίες βιοπορισμού, βλέμματα που σε κοιτούν ως ανεπρόκοπο μαντράχαλο, άγχη και αγωνίες. Αν αποφασίσεις να τη συνδυάσεις με μια ‘κανονική δουλειά’, πρέπει να είσαι έτοιμος να γεμίσεις ατελείωτες ενοχές που καθυστερείς, δυσκολίες να μπαινοβγαίνεις στον κόσμο της. Αν είναι και ωραία η δουλειά, δεν σου μένει ούτε σταγόνα συγκέντρωσης. Δεν έχει τριήμερα και ωράριο. Στο μυαλό σου κάθε ελεύθερη ώρα είναι προς εκμετάλλευση.

Δεν είναι μόνο άποψη χρόνου. Η ακαδημαϊκή έρευνα είναι ένας ιδιαίτερος και τελείως διαφορετικός χώρος, τελείως ξέχωρος από οτιδήποτε κάνεις στην καθημερινή σου ζωή. Κάποιες φορές, όταν επιστρέφω από μια δουλειά που θα μπορούσε να πει κανείς ότι μοιάζει -και οι δύο βασίζονται στο γράψιμο- χρειάζομαι σημαντικό χρόνο, για να μπω ξανά στο κλίμα της ακαδημαϊκής γραφής. Ακόμα και αυτή διαφέρει.

Η ακαδημαϊκή έρευνα δεν σε σώζει.

Κι αν νομίζεις ότι τουλάχιστον θα αποκτήσεις κύρος, τόσο το χειρότερο για σένα. Όσο προχωράς και όσο εμβαθύνεις στην έρευνά σου, τόσο πιο δύσκολο σου είναι να κρατήσεις τις βεβαιότητές σου και να μιλήσεις για οτιδήποτε ως ειδικός. Οι βεβαιότητες αφορούν το πρώτο εξάμηνο του μεταπτυχιακού ή το τελευταίο του προπτυχιακού. Εκεί που για λίγο νομίζεις ότι ξέρεις τα πάντα και χρησιμοποιείς τα νέα αναλυτικά εργαλεία με τον ενθουσιασμό του παιδιού που ανοίγει το παιχνίδι του. Μετά από εκεί, τέλος. Για πολλά χρόνια και μέχρι να πατήσεις κάπως στα πόδια σου, οι βεβαιότητες φεύγουν. Παρότι κανείς δεν θα το φανταζόταν, η επιστήμη δεν βασίζεται στις βεβαιότητες αλλά στην αμφιβολία.

Ταυτόχρονα τι συμβαίνει γύρω σου; Διάφοροι τυχάρπαστοι τύποι, που δεν έχουμε περάσει τίποτα από το χάος που σημαίνει ζωή του νέου επιστήμονα, κάνουν το άλμα και γίνονται οι διαχειριστές της επιστημονικής γνώσης. Mερικοί δεν έχουν καν πτυχίο συγγενές με αυτά στα οποία δήθεν ‘εξειδικεύονται’. Πετάνε χοντράδες και ασυνάρτητα πράγματα. Χωρίς μεθοδολογία. Χωρίς γνώση. Με έρευνα 10 ημερών έχουν τις βεβαιότητες που δεν θα έχεις ούτε με 10 χρόνια επιμονής στο αντικείμενο.

Η ακαδημαϊκή έρευνα δεν προσφέρει καν ένα σωστό δράμα.

Όλα αυτά δεν έχουν τίποτα εντυπωσιακό. Η ακαδημαϊκή έρευνα βρίσκεται σε ένα μεταίχμιo: Μπορεί να σου φέρει προβλήματα βιοπορισμού, μαζί όμως είναι και μια πολυτέλεια. Τι να πεις εσύ για δυσκολίες μπροστά στον οικοδόμο ή τον λιμενεργάτη ή τον ντελιβερά; Τίποτα. Και καλώς. Γι’αυτό ντρέπεσαι και σκας. Δεν σου αξίζει ούτε ένα τραγούδι για τα ντέρτια σου.

Αν θες, μπορείς να δεις κανένα μιμ ή, στην καλύτερη, να προσαρμόσεις κάπως το τραγούδι της εργατιάς στη ζωή σου. Η ακαδημαϊκή έρευνα δεν είναι για να την τραγουδάνε, δεν είναι ούτε να την κλαίνε. Ίσως κανένα burnout και μια κρίση άγχους μπροστά στη λευκή οθόνη του word να είναι η κορύφωση της μυθολογίας της.

Τελικά

Παρόλη την γκρίνια, δεν θα έλεγα ποτέ σε κανέναν άνθρωπο εκεί έξω να μην ακολουθήσει την έρευνα. Το γιατί δεν το ξέρω ακριβώς. Πέρα από όλα αυτά για τα οποία μπορείς να μιλάς επί ώρες ολόκληρες, υπάρχει κάτι το μαγικό η ίδια η φύση της δουλειάς. Οποιοδήποτε αντικείμενο και αν αφορά. Η προώθηση της γνώσης είναι από μόνη της ένα σημαντικό διακύβευμα. Απλά, ειδικά αν επιλέξεις να το κάνεις στην Ελλάδα, πρέπει να είσαι προετοιμασμένος.

Θα ακούς διάφορους να λένε παντού πόσο πολύ τους νοιάζει ο πολιτισμός, η επιστήμη, η έρευνα και η προώθηση της γνώσης. Κάθε λέξη τους είναι μια μπούρδα. Οι ίδιοι θα σε κοιτάνε περίεργα που στα 28 σου σπουδάζεις ακόμα. Οι ίδιοι, όταν εκλέγονται, δεν θα σου δώσουν λέφτα ούτε για να επιβιώσεις. Οι ίδιοι θα προωθήσουν κείμενα και video που καμία επιστημονική επάρκεια δεν έχουν, ακριβώς επειδή πουλάνε. Να είσαι σίγουρος και σίγουρη ότι αυτός ο πολιτισμός δεν ενδιαφέρεται ούτε στο ελάχιστο για την προώθηση της γνώσης. Όσο και αν χτυπιέται κάτω ότι νοιάζεται.

Όταν τα κατανοήσεις όλα αυτά, τότε θα είναι που θα ίσως και να καταφέρεις. Καμιά φορά, βλέπετε, όταν δεν έχεις καμία προσδοκία, μπορεί και να τα καταφέρνεις καλύτερα.