Η εξοργιστική ενέργεια της Λευκορωσίας ίσως να μην ήταν παράνομη

Λίγα λεπτά μετά, το αεροσκάφος προσγειώνεται στη Λευκορωσία. Οι αρχές της χώρας μπαίνουν εντός του και συλλαμβάνουν δύο επιβάτες. Ο πρώτος είναι ο Roman Protasevich, ένας Λευκορώσος αντιφρονών και η άλλη η Ρωσίδα κοπέλα του, Sofia Sapega. Οι υπόλοιποι επιβάτες της πτήσης, μετά την ταλαιπωρία, συνέχισαν την πορεία τους για το Βίλνιους μην μπορώντας να πιστέψουν αυτό που μόλις είχε συμβεί.

Ο ίδιος ο CEO της Ryanair και πολλά media μίλησαν για μία «κρατική αεροπειρατεία». Πρακτικά δεν ήταν, ακριβώς γιατί ο δράστης πρέπει να βρίσκεται εντός του αεροπλάνου, προκειμένου να θεωρηθεί ότι έχει προχωρήσει σε αεροπειρατεία. Αυτό που στην πραγματικότητα συνέβη ήταν ότι η Λευκορωσία δημιούργησε από το πουθενά μία ψεύτικη πληροφόρηση προκειμένου να έχει την αφορμή που έψαχνε να κατεβάσει από το αεροπλάνο τον Protasevich. Και τη βρήκε με έναν πολύ διαβολικό αλλά ιδιοφυή τρόπο.

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Λευκορωσία, η χώρα του ενός και μόνου Προέδρου

Σύμφωνα με τη δήθεν πληροφόρηση της Λευκορωσίας, η Hamas είχε στείλει ένα mail στο Αεροδρόμιο του Μινσκ προειδοποιώντας ότι θα κάνει βομβιστική επίθεση στην πτήση, αν η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν απέσυρε τη στήριξη του Ισραήλ στον πόλεμο στη Γάζα. Όπως αποδεικνύεται αργότερα, αυτό ήταν ένα έξυπνο ψέμα, το οποίο όμως η κυβέρνηση Lukashenko δεν προσπάθησε αρκετά για να το καλύψει.

Ο Protasevich ήξερε ότι έχει μπει στο στόχαστρο του Lukashenko και της κυβέρνησής του. Δεν δίστασε όμως να μπει σε μία πτήση που θα πέρναγε πάνω από τον εναέριο χώρο της Λευκορωσίας. Όχι ακριβώς παράλογα. Οι περισσότεροι άνθρωποι που πετούν με αεροπλάνο σπάνια δίνουν σημασία στο γεγονός ότι εισέρχονται στον εναέριο χώρο διαφόρων κρατών. Ακόμα και αν αυτά είναι εχθρικά απέναντί τους, όπως συμβαίνει με τον Protasevich και τη Λευκορωσία. Αυτή η χαλαρότητα, λοιπόν, αναμένεται να αλλάξει το αμέσως προσεχές διάστημα.

Εξοργιστική αλλά μάλλον νομότυπη κίνηση

Η πρωτοφανής κίνηση της Λευκορωσίας είναι καταδικαστέα με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους. Δεν είναι όμως βέβαιο ότι ήταν πράγματι παράνομη. Ο John Byerly δούλευε επί 30 χρόνια στο State Department. Σε μία δήλωση που έκανε στο Atlantic τόνισε ότι η Λευκορωσία μπορεί να έδρασε απαράδεκτα αλλά πιθανόν όχι παράνομα. Πρώτα από όλα γιατί σύμφωνα με την υπάρχουσα διεθνή συνθήκη, όπως αυτή ρυθμίζεται από το Συνέδριο του Σικάγο του 1944, μία χώρα πάνω από την οποία πετάει ένα αεροπλάνο συνεχίζει να διατηρεί τα κυριαρχικά της δικαιώματα. Ένα από αυτά είναι και να διατάξει την προσγείωση ενός αεροπλάνου που βρίσκεται στον εναέριο χώρο της.

Το δεύτερο κομμάτι είναι αυτό του MiG. Η συγκεκριμένη Συμφωνία του Σικάγο μπορεί να επιτρέπει την αναγκαστική προσγείωση στα εδάφη της. Αυτό όμως δεν μπορεί να συμβεί με κάθε τρόπο, καθώς η χρήση όπλων θεωρείται παράνομη, όταν αφορά επιβατικό αεροπλάνο. Σύμφωνα πάντα με τα όσα είπε ο Byerly στο Atlantic, και εδώ η Λευκορωσία είναι εντός ορίων της νομιμότητας. Το γεγονός όμως ότι το MiG δεν πυροβόλησε προς καμία κατεύθυνση είναι καθοριστικό για το αν θα εκληφθεί η κίνησή του αντίθετη με τους κανόνες.

©2021, Sergei Grits/ Associated Press

Ακόμα και έτσι όμως, η Λευκορωσία κινήθηκε πάρα πολύ προσεκτικά. Στην επικοινωνία με τον πιλότο, οι λευκορωσικές αρχές συστήνουν να γίνει η προσγείωση αλλά δεν το διατάζουν. Επομένως, κατά κάποιον τρόπο, τυπικά κοιτώντας το, ήταν η επιλογή του πιλότου αν θα ακολουθήσει τη σύσταση, όπως και τελικά έκανε. Υπό την πίεση του MiG αλλά και το βάρος του ρίσκου να είναι πραγματική η πληροφόρηση.

Η αποτυχία του νομοθέτη να προβλέψει την κίνηση από τη Λευκορωσία

Βλέποντάς το σε επίπεδο δημοκρατικών αρχών, προφανώς μιλάμε για μία απαράδεκτη ενέργεια που εντάσσεται σε ένα πλήρως αντιδημοκρατικό καθεστώς. Νομικά όμως τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Όπως πάντα συμβαίνει, ο νομοθέτης ρυθμίζοντας προσπαθεί να προβλέψει μία σειρά από αθέμιτες πρακτικές ως παράνομες. Δεν είναι όμως σπάνιες οι περιπτώσεις που αποτυγχάνει να το κάνει. Φαίνεται ότι ο ούτως ή άλλως πολύ ικανός Lukachenko είχε μελετήσει ακριβώς πώς θα έκανε αυτή τη σύλληψη.

Αυτό το παραθυράκι που άνοιξε η Λευκορωσία, μπορεί να γίνει η αφετηρία, για να ανατραπεί τελείως η μέχρι σήμερα πρακτική. Δεν είναι, λοιπόν, απίθανο διάφορες χώρες του κόσμου να επιλέγουν όποτε θέλουν να προσγειώνουν ένα επιβατικό αεροσκάφος που πετάει πάνω από τον εναέριο χώρο τους, προκείμενου απλά να ελέγξουν τα διαβατήρια των επιβατών ή να συλλάβουν κάποιον που θεωρείται επικίνδυνος για την εθνική ασφάλεια. Η Ρωσία λογικά τονίζει ότι πρόκειται για μία κίνηση στην οποία είχε προβεί και η Αυστρία με το αεροπλάνο του Morales το 2013 με τη σημαντική διαφορά ότι τότε δεν επρόκειτο για επιβατικό αεροσκάφος.

Αυτή τη φορά τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά. Οι ισορροπίες δε στον γεωπολιτικό χάρτη είναι ιδιαίτερα περίπλοκες και επομένως πιο ανησυχητικές. Είναι αδύνατον να προβλέψεις κατά πόσο μπορεί αυτή η κίνηση της Λευκορωσίας ήταν η αρχή για μία συνολικά νέα κατάσταση ή ένα παράδειγμα προς αποφυγήν. Το μόνο βέβαιο είναι ότι το παρόν πλαίσιο δεν είναι αρκετό για να μας προστατεύσει από το ενδεχόμενο συχνότερων τέτοιων πράξεων.

Illustration: Αριστέα Ρέλλου