«Κάποιοι αρνούνται ακόμα την ύπαρξη ομοφυλόφιλων στην αρχαία Ελλάδα»

Τον 4ο αιώνα π.Χ, ενημερώνει το ντοκιμαντέρ Army of Lovers, σε μία προσπάθεια να ανατραπεί η σπαρτιατική κυριαρχία, η αρχαία Θήβα συγκρότησε τον Ιερό Λόχο – έναν επίλεκτο στρατό που αποτελούταν από 150 ζευγάρια εραστών με τη λογική πως ο έρωτας μεταξύ των στρατιωτών θα ενίσχυε το μαχητικό τους πνεύμα.

Το πείραμα είχε αποδώσει, καθώς ο Ιερός Λόχος υπήρξε αήττητος επί τέσσερις δεκαετίες. Κάποια στιγμή όμως, ο στρατός εξοντώθηκε από τις δυνάμεις της Μακεδονίας, θάφτηκε στο πεδίο της μάχης και ξεχάστηκε, μέχρι που ο πρωτοπόρος αρχαιολόγος Παναγιώτης Σταματάκης ανακάλυψε τον ομαδικό τάφο το 1880. Αυτή την ιστορία ξετυλίγει το ντοκιμαντέρ Army of Lovers.

Μία διεθνής συμπαραγωγή της Ελλάδας με την Αυστρία όπου αρχαιολόγοι από κορυφαία πανεπιστήμια όπως το Columbia και το Cambridge μελετούν τα ευρήματα και εξηγούν τι ήταν αποδεκτό και τι όχι στις ερωτικές σχέσεις των Αρχαίων Ελλήνων, το πώς διέφερε η Θήβα ως πόλη-κράτος σε σχέση με άλλες, και επίσης τι μπορούμε να καταλάβουμε για την τελευταία μάχη του Ιερού Λόχου βάσει των τραυμάτων που φέρουν οι σκελετοί. Και όλα αυτά μέσα από έναν συνδυασμό συνεντεύξεων, μοναδικών αρχείων και animation.

Ακολουθεί συνέντευξη με τον σκηνοθέτη του ντοκιμαντέρ Λευτέρη Χαρίτο (Άγριες Μέλισσες) και τους παραγωγούς Γιούρι Αβέρωφ και Ρέα Αποστολίδη της Anemon Production.

Πώς προέκυψε η ιδέα του συγκεκριμένου ντοκιμαντέρ και πώς πέρασε από την ιδέα στην υλοποίηση;

Γιούρι: Η ιδέα προέκυψε από ένα άρθρο που διαβάσαμε με την Ρέα στο περιοδικό New Yorker για τον Ιερό Λόχο. Περιλάμβανε την εντυπωσιακή εικόνα του ομαδικού τάφου των 300 Ιερολοχιτών στη Χαιρώνεια, η οποία είναι μια σύνθεση των σκελετών που σχεδίασε ο αρχαιολόγος Παναγιώτης Σταματάκης το 1880. Ήρθαμε σε επαφή με τον ιστορικό James Romm, ο οποίος μόλις είχε ολοκληρώσει το βιβλίο του για τον Ιερό Λόχο, και μας έκανε εντύπωση ότι αυτή η ιστορία είναι εν πολλοίς άγνωστη στην Ελλάδα. Για μια χώρα που αυτοπροσδιορίζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό μέσα από τη σχέση της με την αρχαιότητα, το βασικό ερώτημα που θέσαμε εξ’ αρχής ήταν «γιατί έχει ξεχαστεί ο Ιερός Λόχος;».

Το Army of Lovers προβάλλεται αποκλειστικά στο Vodafone TV για την Ελλάδα

Λευτέρης: Φάνηκε ωραία ιδέα στον Γιούρι και τη Ρέα το να δουλέψουμε μαζί για άλλη μία φορά μετά την επιτυχημένη ταινία Dolphin Man. Εμένα μου φάνηκε ιδιαίτερα προκλητικό να μιλήσουμε για κάτι τόσο κοντά μας και ταυτόχρονα τόσο μακριά. Μακριά με την έννοια της συμφιλίωσης με το παρελθόν μας. Την ιδέα να πολεμάνε ζευγάρια εραστών και μέσα από την ανδρεία που χαρίζει η αγάπη τους να γίνονται ατρόμητοι.

Ρέα: Από την αρχή μάς ενδιέφερε επίσης και η σχεδόν άγνωστη ιστορία του Παναγιώτη Σταματάκη, του αρχαιολόγου που ανέσκαψε τη Χαιρώνεια, αλλά και της ίδιας της Θήβας, μιας αρχαίας πόλης που έχει σβηστεί από τη συλλογική μνήμη σε αντίθεση με την Αθήνα και τη Σπάρτη.

Ποια ήταν τα πρώτα βήματα που ακολουθήθηκαν για να σχηματιστεί η αφήγησή του και πώς προέκυψε η μίξη διαφορετικών στοιχείων όπως οι δραματοποιήσεις και το animation;

Λευτέρης: Η μίξη των στοιχείων υπήρχε από την αρχή σαν ιδέα για το Army of Lovers. Σκηνοθετικά και αφηγηματικά ήταν μεγάλη πρόκληση για μένα και αυτό είναι κάτι που στο ντοκιμαντέρ με προκαλεί πάντα – η ελευθερία με διαφορετικά μέσα στην αφήγηση περίπλοκων ιστοριών. Η ταινία κινείται σε πολλά επίπεδα και αυτό της χαρίζει πρωτοτυπία. Ταυτόχρονα τα διαφορετικά στοιχεία χαρίζουν συγκίνηση στον θεατή, αφού του παρουσιάζουν την πορεία από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα των πολεμιστών του Ιερού Λόχου.

Γιούρι: Η γραφή του σεναρίου κράτησε πάνω από ένα χρόνο, με ιστορικό σύμβουλο τον James Romm και σε συνεργασία με την Αυστριακή σεναριογράφο Danielle Proskar. Η βασική πρόκληση ήταν το πώς να πούμε μία ιστορία που εκτυλίσσεται σε τρεις διαφορετικές περιόδους: στην αρχαιότητα με την άνοδο και την πτώση του Ιερού Λόχου, στον 19ο αιώνα με την ανακάλυψη του ομαδικού τάφου των Ιερολοχιτών από τον Παναγιώτη Σταματάκη, και στο σήμερα με τη σύγχρονη έρευνα ιστορικών και αρχαιολόγων που αποκαλύπτουν την πραγματική ιστορία του Ιερού Λόχου.

Αυτές οι τρεις περίοδοι οδήγησαν και στις τρεις επιλογές στην αφήγηση: τη χρήση animation για την αρχαιότητα, τις αναπαραστάσεις για την ανασκαφή του 19ου αιώνα και στα γυρίσματα παρατήρησης για τη σύγχρονη έρευνα.

Πώς αποφασίσατε ποιοι ιστορικοί και άλλοι εξειδικευμένοι επαγγελματίες θα συμμετείχαν στο ντοκιμαντέρ και πόσο εύκολη ή δύσκολη ήταν η εξασφάλιση της συμβολής τους;

Γιούρι: Για μεγάλη μας τύχη, παράλληλα με την απόφασή μας να κάνουμε αυτό το ντοκιμαντέρ, ξεκίνησαν δύο ακόμα projects: μία μεγάλη έρευνα για τον Ιερό Λόχο από μία διεθνή ομάδα κορυφαίων ερευνητών από την Ευρώπη και τις Η.Π.Α., και μία έκθεση στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Φέραμε σε επαφή αυτές τις δύο ομάδες και συνεργαστήκαμε μαζί τους για την υλοποίηση του ντοκιμαντέρ.

Έτσι καταγράψαμε την πρωτοποριακή ανάλυση που έκανε η αρχαιολόγος Maria Liston στους σκελετούς των Ιερολοχιτών, τις επιτόπιες έρευνες στη Χαιρώνεια και τις συναντήσεις ιστορικών όπως ο John Ma από το Πανεπιστήμιο Columbia και ο Peter Krentz από το Davidson College, όπως επίσης και το στήσιμο της έκθεσης Χαιρώνεια, μια μέρα που άλλαξε τον κόσμο στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης από τον αρχαιολόγο Παναγιώτη Ιωσήφ.

Ρέα: Στο Army of Lovers συμμετείχαν επίσης κορυφαίοι ιστορικοί, όπως ο Paul Cartledge του Πανεπιστημίου του Cambridge και η Jennifer Ingleheart του Πανεπιστημίου Durham. Ο Paul έχει γράψει εκτενώς για την ιστορία της αρχαίας Θήβας και της Σπάρτης, και είχε τη γνώση αλλά και το κύρος να μιλήσει ανοιχτά για τις σχέσεις μεταξύ αντρών στην αρχαία Ελλάδα. Εξήγησε, για παράδειγμα, πως στη Θήβα υπήρχε κάτι που προσομοιάζει με μορφή γάμου μεταξύ αντρών, ενώ στη Σπάρτη επικρατούσε το πρότυπο της παιδεραστίας. Η Jennifer ειδικεύεται στην ιστορία της σεξουαλικότητας, και συγκεκριμένα στο πώς η αρχαία Ελλάδα και η Ρώμη έχουν επηρεάσει τις σύγχρονες αντιλήψεις γύρω από το σεξ και την ομοφυλοφιλία.

Πόσο εύκολη ήταν η συνεργασία με τις ελληνικές αρμόδιες υπηρεσίες όπως το αρχαιολογικό μουσείο και υπήρξαν άραγε γραφειοκρατικά ή άλλα ζητήματα που έφεραν καθυστερήσεις;

Γιούρι: Η συνεργασία μας ήταν πολύ καλή, ειδικά με το Ιστορικό Αρχείο Αρχαιοτήτων και Αναστηλώσεων του Υπουργείου Πολιτισμού, το οποίο έχει συγκεντρώσει και διαφυλάξει με υποδειγματικό τρόπο τα ημερολόγια ανασκαφών του Παναγιώτη Σταματάκη. Στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, η συνεργασία μας επιφύλαξε και μία μεγάλη έκπληξη. Στις αποθήκες του μουσείου εντοπίστηκε ο σκελετός ενός Ιερολοχίτη που ο Σταματάκης είχε μεταφέρει στην Αθήνα το 1880. Σχεδόν ενάμιση αιώνα αργότερα μάς δόθηκε η άδεια ώστε η αρχαιολόγος Maria Liston να αφαιρέσει το γύψινο εκμαγείο που είχε χρησιμοποιηθεί για την προστασία του και να τον μελετήσει.

Ρέα: Δεν θα μπορούσαμε να είχαμε κάνει την ταινία χωρίς την υποστήριξη αρχαιολόγων του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης.

Η αρχαιολόγος Maria Liston κατά την ανάλυση των σκελετών των Ιερολοχιτών.

Το ντοκιμαντέρ είναι διεθνής συμπαραγωγή. Πώς προέκυψε το ενδιαφέρον από το εξωτερικό και τι είδους προβολές θα έχει το πρότζεκτ στις υπόλοιπες χώρες;

Γιούρι: Η συμπαραγωγή με χώρες της Ευρώπης είναι ο μόνος τρόπος για να κάνουμε πιο φιλόδοξες παραγωγές με μεγαλύτερο budget. Στο συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ ενδιαφέρθηκαν δημόσια κανάλια στην Αυστρία (ORF), τη Γερμανία (ZDF) και τη Γαλλία (ARTE) ενώ παράλληλα εξασφαλίσαμε χρηματοδότηση από το πρόγραμμα Creative Europe της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Το ευρωπαϊκό κοινό ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για την αρχαιότητα και ιστορίες σαν αυτή του Ιερού Λόχου που είναι σχετικά άγνωστες, και μας επιτρέπουν να επανεξετάσουμε τις αντιλήψεις μας για σημαντικά θέματα όπως ο πόλεμος, ο ηρωισμός και η αγάπη που είναι πάντα πολύ επίκαιρα. Εκτός από τη Γερμανία, την Αυστρία και τη Γαλλία, η ταινία ξεκινάει να προβάλλεται μεταξύ άλλων σε κανάλια στο Ηνωμένο Βασίλειο, την Ιταλία, την Αυστραλία, και τον Καναδά.

Ρέα: Παράλληλα ξεκινάμε να οργανώνουμε μία σειρά προβολών σε πανεπιστήμια και φεστιβάλ του εξωτερικού, με στόχο να ανοίξουμε έναν ουσιαστικό διάλογο γύρω από τη σεξουαλικότητα.

Η αρχαία Θήβα είχε σχηματίσει μία δική της ταυτότητα κατά την περίοδο που εξετάζει το Army of Lovers. Πόσο σημαντικό ήταν να γίνει ξεκάθαρο αυτό μέσα από το ντοκιμαντέρ σε σχέση με τις υπόλοιπες πόλεις-κράτη;

Γιούρι: Δίπλα στην Αθήνα και τη Σπάρτη, που είναι οι πιο γνωστές πόλεις-κράτη της ελληνικής αρχαιότητας, η Θήβα παραμένει σχεδόν άγνωστη στο ευρύ κοινό. Η Θήβα είχε τη φήμη μεταξύ των Ελλήνων για την αποδοχή ή ακόμη και για την υποστήριξη προς τα ομόφυλα ζευγάρια αντρών. Η διαφορά στη Θήβα ήταν ότι η σχέση μεταξύ ενήλικων αντρών εκλαμβανόταν ως μια μορφή γάμου, δηλαδή αποκλειστική. Και η συγκρότηση του Ιερού Λόχου – που αποτελείται από 150 ζευγάρια αντρών- είναι κατ’ εξοχήν έκφραση αυτής της παράδοσης. Αυτό το επίλεκτο σώμα οπλιτών είναι και η μόνη στρατιωτική δύναμη που κατάφερε να νικήσει τους Σπαρτιάτες σε ανοιχτή μάχη.

Ένας από τους λόγους που η Θήβα και ο Ιερός Λόχος ξεχάστηκαν είναι μία πρωτοφανής τραγωδία. Η πόλη καταστράφηκε ολοσχερώς από τον Μέγα Αλέξανδρο το 335 π.Χ. Ένας άλλος λόγος ίσως είναι η ομοφοβία που αναπτύχθηκε στις κοινωνίες μας με την επικράτηση του χριστιανισμού.

Ρέα: Η αρχαία Θήβα αξίζει να τη θυμόμαστε γιατί αφηγείται μια διαφορετική ιστορία της αρχαίας Ελλάδας, μια ιστορία που αμφισβητεί τις κυρίαρχες αφηγήσεις της Αθήνας και της Σπάρτης. Ήταν μια ισχυρή και σύνθετη πόλη-κράτος. Νίκησε τη Σπάρτη στη μάχη των Λεύκτρων, άλλαξε τις ισορροπίες στον ελληνικό κόσμο και υπήρξε η πατρίδα του Ιερού Λόχου. Γέννησε επίσης μερικές από τις σημαντικότερες μορφές της μυθολογίας – τον Οιδίποδα, την Αντιγόνη, τον Διόνυσο και ενέπνευσε μερικά από τα πιο διαχρονικά έργα της αρχαίας τραγωδίας. Να θυμόμαστε τη Θήβα σημαίνει να ανακαλύψουμε έναν χαμένο κρίκο της ιστορίας.

Ο αρχαιολογικός χώρος της Χαιρώνειας/©William Woodhouse via Anemon Productions

Το ντοκιμαντέρ αναφέρεται σε μία στιγμή στην αρχαιοελληνική ιστορία που πολλοί είτε δεν θέλουν να παραδεχθούν, είτε αρνούνται την ίδια την ύπαρξή της. Υπήρχε αυτή η μερίδα ανθρώπων στο νου σας κατά τη διάρκεια της δημιουργίας; Αν ναι, με τι τρόπο;

Ρέα: Δεν είχα φανταστεί ότι υπάρχουν ακόμη άνθρωποι στην Ελλάδα σήμερα που αρνούνται την ύπαρξη της ομοφυλοφιλίας στην αρχαιότητα. Με ξάφνιασαν οι αντιδράσεις αρκετών στα social media. Το μίσος που εκφράζουν, συχνά χωρίς καμία ιστορική γνώση ή κατανόηση του θέματος.

Λευτέρης: Δεν θα περίμενε κανείς να υπάρχει ακόμα πρόβλημα με το ζήτημα της ομοφυλοφιλίας στην αρχαία Ελλάδα. Μιλάμε για 2.500 χρόνια μετά. Η συμφιλίωση με το παρελθόν μας είναι τεράστιο θέμα. Ακόμα και το πρόσφατο. Σίγουρα το να γνωρίζεις την ιστορία σου και να καταλαβαίνεις τη συνέχειά σου ως χώρα είναι τρομερής σημασίας γεγονός. Οι αντιδράσεις στα social media δείχνουν πάντα μία τάση οπισθοδρόμησης. Από την άλλη υπάρχει μία μεγάλη μερίδα ανθρώπων που διαβάζουν και σκέφτονται και ευτυχώς νικούν το σκοταδισμό. Νιώθω τρομερή ικανοποίηση που μπορούμε εμείς οι ντοκιμαντερίστες να ψάχνουμε, να αναμοχλεύουμε και μέσα από τις ταινίες να δηλώνουμε το παρόν μας σε καιρούς σκοτεινούς.

Γιούρι: Υπάρχει σήμερα μια μεγάλη μερίδα ανθρώπων που δεν μπορεί να αποδεχθεί ότι ο Ιερός Λόχος συγκροτήθηκε από ζευγάρια αντρών που είχαν ερωτικούς δεσμούς. Είναι μια ιδέα που δεν συμβαδίζει με τις αντιλήψεις τους περί αγάπης και ηρωισμού, ή με την εξιδανικευμένη εικόνα που έχουν σχηματίσει για την αρχαία Ελλάδα. Αυτές οι σύγχρονες αντιλήψεις ήταν στο κέντρο της δημιουργίας της ταινίας καθώς αφορούν το ευρύ κοινό στο οποίο απευθυνόμαστε.

Μας προβλημάτισε ιδιαίτερα το πώς μπορούμε να ενθαρρύνουμε το κοινό να δει κριτικά το παρελθόν μας, χωρίς τους παραμορφωτικούς φακούς που μας επιβάλουν θεσμοί όπως η εκκλησία ή το κράτος. Γιατί σήμερα θεωρούμε ότι οι ομοφυλόφιλοι είναι «αδύναμοι» και όχι αρκετά «ανδρείοι» για να υπηρετήσουν στον στρατό; Τι μπορούμε να μάθουμε από τον Ιερό Λόχο για την αγάπη και τον ηρωισμό, σε μια εποχή που δεν υπήρχε καν η λέξη ομοφυλόφιλος; Καλούμε το κοινό να θέσει αυτά τα ερωτήματα και να ζητήσει απαντήσεις από τους κατάλληλους ανθρώπους: τους ιστορικούς και ερευνητές που μελετούν την αρχαιότητα χωρίς τα δικά μας στερεότυπα.

Είχατε ποτέ αμφιβολίες για την υλοποίηση του ντοκιμαντέρ σε σχέση με το backlash που εικάζατε ότι ίσως μπορεί να είχε; Υπήρξαν δισταγμοί κατά τη διάρκεια της παραγωγής ή κάποια αναζήτηση για το πώς θα το προσεγγίζατε;

Λευτέρης: Καμία αμφιβολία. Η στήριξη μεγάλων καναλιών του εξωτερικού και οι συνεχείς συζητήσεις με τους ιστορικούς μάς έδειχναν το δρόμο. Είναι μία κακή σχεδόν μόδα να αντιδρούν κάποιοι στα ζητήματα που θίγει η ταινία. Κάπως γραφικό θα έλεγα. Δεν άλλαξε πάντως τίποτα σε σχέση με τη δική μας προσέγγιση. Κύριο μέλημά μας ήταν η ορθή αποτύπωση της ιστορίας και των ιδεών της εποχής.

Γιούρι: Από την αρχή μάς στήριξαν σημαντικά δημόσια κανάλια της Ευρώπης, όπως τα ZDF, ARTE και ORF που είναι πολύ έγκυρα, έχουν μεγάλη παράδοση ιστορικών ντοκιμαντέρ και απευθύνονται στο ευρύ τηλεοπτικό κοινό. Όλοι οι συμπαραγωγοί πίστεψαν στην ταινία και θεώρησαν ότι είναι μια σημαντική ιστορία που πρέπει να ειπωθεί σήμερα. Παράλληλα ήμασταν ιδιαίτερα προσεκτικοί σε θέματα ιστορικής ακρίβειας για να είμαστε απόλυτα σίγουροι για αυτά που λέμε. Όπως το περιμέναμε, οι αντιδράσεις απέναντι στην ταινία περιορίζονται στην αναπαραγωγή στερεοτύπων και προκαταλήψεων στα social media, συχνά με ιδιαίτερα χυδαίο τρόπο, αλλά είναι χωρίς καμία τεκμηρίωση. Εν τέλει, είναι αντιδράσεις που δεν προσθέτουν κάτι στη γνώση της ιστορίας αλλά φέρνουν στην επιφάνεια σύγχρονες ομοφοβικές αντιλήψεις.

Πότε θα συμφιλιωθούμε οι νεοέλληνες με αυτή την πλευρά της ιστορίας;

Ρέα: Ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας έχει ήδη αλλάξει. Τη δεκαετία του 1980, όταν τελειώσαμε το σχολείο, δεν υπήρχε καμία συζήτηση γύρω από το θέμα. Ήταν σαν να μην υπήρχε. Σήμερα, αυτή η σιωπή δεν υπάρχει πια, και το λογικό είναι οι αντιλήψεις να συνεχίσουν να εξελίσσονται ραγδαία.

Λευτέρης: Η συμφιλίωση με την ιστορία στη χώρα μας είναι μεγάλο θέμα. Σίγουρα δεν υπάρχει καμία σχέση με πριν 30 και 40 χρόνια, όμως προσπαθήστε να φανταστείτε την ταινία μας να παίζεται στα σχολεία της χώρας σήμερα – καταλαβαίνετε πως έχουμε ακόμα πολύ δρόμο. Δεν θεωρώ πως αυτό είναι εύκολα εφικτό. Μία ταινία που θα μπορούσε κάλλιστα να είναι μέρος της γνώσης των εφήβων σήμερα. Η γνώση αυτή είναι πλέον δεδομένη. Οι ιστορικοί τα έχουν λύσει όλα αυτά χρόνια τώρα. Η ευρεία αποδοχή τους όμως από μία παράξενα συντηρητική κοινωνία όπως η ελληνική μοιάζει να θέλει πολλά χρόνια ακόμα.

Γιούρι: Όσο οι κυρίαρχοι θεσμοί της κοινωνίας μας όπως η εκκλησία και η πολιτεία αναπαράγουν τις γνωστές ομοφοβικές απόψεις που περιορίζουν την πλήρη και ισότιμη συμμετοχή των ΛΟΑΤΚΙ στη δημόσια ζωή της χώρας, τόσο θα παραμένουμε σε άρνηση και σε σχέση με την ιστορία μας.

Υπήρχαν εκπλήξεις κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων; Κάτι που δεν περιμένατε να μάθετε για τον Ιερό Λόχο μέσα από τη διαδικασία;

Γιούρι: Η μεγαλύτερη έκπληξη ήταν η ανακάλυψη του σκελετού ενός Ιερολοχίτη στις αποθήκες του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Αυτό μας άνοιξε ένα αναπάντεχο και πολύ ενδιαφέρον κεφάλαιο στην αφήγηση της ιστορίας.

Ρέα: Για μένα η μεγαλύτερη έκπληξη ήταν όταν μάθαμε – μετά το τέλος του μοντάζ – ότι στο αρχαίο νεκροταφείο του Φαλήρου έχουν ταφεί τέσσερα ζευγάρια αντρών αγκαλιασμένα. Και ότι αυτή η πρακτική, το να θάβονται εραστές μαζί, ήταν συνηθισμένη στην αρχαιότητα.

Ποιοι είναι οι λόγοι – εκτός από την πρόσφατη ανακάλυψη των ευρημάτων του Σταματάκη – που έχουν εμποδίσει τον Ιερό Λόχο να είναι μία ευρύτερα γνωστή ιστορία από την αρχαιότητά μας;

Ρέα: Πολλοί Έλληνες πιστεύουν ότι αυτό που μας ενώνει με την Αρχαία Ελλάδα είναι το έθνος, μία αδιάσπαστη συνέχεια 2.000 ετών. Αυτό κάνει δύσκολη την αποδοχή του γεγονότος ότι στην αρχαιότητα, οι ερωτικές σχέσεις μεταξύ αντρών ήταν κοινωνικά αποδεκτές.

Γιούρι: Το ενδιαφέρον της σύγχρονης Ελλάδας για την αρχαία έχει επικεντρωθεί επιλεκτικά στα στοιχεία που μας κάνουν υπερήφανους – στη δημοκρατία, τις τέχνες, τους μεγάλους ήρωες και λοιπά. Πίσω από αυτή την ωραιοποιημένη και λαμπρή ιστορία, κρύβεται ένας κόσμος πολύ πιο σύνθετος. Για παράδειγμα, πίσω από τη δημοκρατία, κρύβεται μία κοινωνία με σκληρές ανισότητες και δουλεία, στοιχεία τα οποία συχνά συγκαλύπτουμε γιατί αντικρούουν κάποιες στερεοτυπικές μας αντιλήψεις. Η ιστορία του Ιερού Λόχου είναι ένα τέτοιο παράδειγμα. Δεχόμαστε τον ηρωισμό, την πολεμική αρετή και την αυτοθυσία των Ιερολοχιτών, αλλά αρνούμαστε το ερωτικό στοιχείο που ήταν συστατικό της συγκρότησής τους.

Οι σημειώσεις του Παναγιώτη Σταματάκη

Ποιες ήταν οι πιο αξιομνημόνευτες εμπειρίες των γυρισμάτων;

Λευτέρης: Σίγουρα ήταν η επαφή με την Maria Liston και η επαφή με το πάθος της να μελετάει τα κόκαλα του σκελετού της Χαιρώνειας. Μέσα από τη μελέτη αυτή νιώθεις πως βρίσκεσαι εκεί στη μάχη μαζί τους και πως σήμερα έχεις έναν μαχητή μπροστά σου. Μέσα από τη μελέτη των τραυμάτων μπορείς να αναβιώσεις τον πόνο του στη μάχη.

Επίσης, όλη η διαδικασία της δημιουργίας του animation. Δεν το είχα ξανακάνει και η εμπειρία ήταν πολύ ενδιαφέρουσα. Ειδικά η προσθήκη στο τελικό μοντάζ όλων των σκηνών και το πώς αυτό όλο έγινε τελικά ένα με την υπόλοιπη ταινία.

Τι κρατάει καθένας από εσάς ξεχωριστά από το Army of Lovers;

Γιούρι: Τον καταλυτικό ρόλο που έπαιξε ο χριστιανισμός στη διαμόρφωση των σύγχρονων αντιλήψεων περί φύλου και σεξουαλικότητας. Αυτός ο παραμορφωτικός φακός του χριστιανισμού καθορίζει και σε μεγάλο βαθμό την οπτική μας για το αρχαίο παρελθόν μας.

Ρέα: Ότι οι ομοφυλόφιλοι υπήρξαν, και σε κάποιες χώρες εξακολουθούν να είναι, μία από τις πιο καταπιεσμένες ομάδες στην ιστορία μας. Και ότι έχουμε την ευθύνη να αμφισβητήσουμε και να αποδομήσουμε αντιλήψεις που πηγάζουν από την Εκκλησία και συντηρούν τον αποκλεισμό.

Λευτέρης: Το γεγονός πως η ιστορία της ανθρωπότητας προχωράει ταυτόχρονα μπροστά, αλλά πηγαίνει και πίσω. Μέσα από τον Ιερό Λόχο και την ιστορία των 300 αυτών αντρών καταλαβαίνεις πόσο μπροστά κάποιες ιδέες ήταν στην αρχαιότητα, χωρίς καμία επιτήδευση. Χωρίς κάτι να γίνεται επίτηδες. Και πως σήμερα, μετά από τόσα χρόνια, ο άνθρωπος δεν μπορεί ακόμα να διαχωρίσει κάποια πράγματα. Μέσα από τους αιώνες το «φως» που ήταν η αρχαία Ελλάδα, έγινε σκοτάδι στην περίοδο του χριστιανισμού. Και πλέον σήμερα είμαστε διαχωρισμένοι και δεν μπορούμε να αποδεχτούμε πως κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα στην αυτοδιαχείριση του σώματός του. Η θρησκεία δυστυχώς δεν έχει βοηθήσει σε αυτό καθόλου μέσα στους αιώνες.