Ο Jose “Pepe” Mujica έφερε τον κόσμο στα μέτρα του λαού
Ο αντάρτης που έγινε πρόεδρος της Ουρουγουάης έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 89 ετών και όλοι θα τον θυμούνται για το έργο και την απλότητά του.
- 14 ΜΑΙ 2025
Ένας κανονικός άνθρωπος ανάμεσα σε κανονικούς ανθρώπους και με μια ιστορία που, ειδικά στις μέρες μας, μπορεί πολύ εύκολα να γίνει viral στο TikTok, ένα TikTok που λατρεύει τους συναισθηματισμούς, τους ηλικιωμένους, τους ανθρώπους που κάνουν τη διαφορά σε έναν κόσμο μαθημένο στη βαρβαρότητα.
Μόνο που η ιστορία του Jose “Pepe” Mujica δεν μπορεί να χωρέσει σε ολιγόλεπτα βίντεο – εδώ με το ζόρι χώρεσε στο ντοκιμαντέρ El Pepe: A Supreme Life του Emir Kusturica (Netflix).
Μόνο η αγάπη του κόσμου προς το πρόσωπό του, χωρίς καν να βάλουμε στην εξίσωση τη σεμνότητα και τις προοδευτικές κοινωνικές μεταρρυθμίσεις του, θα μπορούσε να είναι μια ολόκληρη σεζόν 21 επεισοδίων.
Στην κορύφωση της πολιτικής του καριέρας ως πρόεδρος της Ουρουγουάης, για να καταλάβουμε όλοι λίγο καλύτερα για ποιον μιλάμε, ο Mujica λάμβανε μηνιαίο μισθό 12.500 δολαρίων. Από αυτά, κρατούσε μόνο το ένα δέκατο. Τα υπόλοιπα τα χάριζε.
Με 1.250 δολάρια ήταν «παραπάνω από αρκετά», έλεγε και οδηγούσε ο ίδιος, χωρίς ασφάλεια, το ανοιχτό γαλάζιο VW Beetle του, το οποίο αρνήθηκε να πουλήσει ακόμα και όταν του προσφέρθηκαν 1 εκατομμύριο δολάρια.
Ένα «πολιτικό ζώο»
AP Photo/Natacha Pisarenko, File
Ο αγρότης από τη δυτική πλευρά της πρωτεύουσας, το Μοντεβιδέο, δεν περίμενε ποτέ ότι θα γνώριζε τέτοια δημοτικότητα. Μάλλον δεν ήταν ποτέ αυτός ο στόχος του.
Λίγο πριν το τέλος της προεδρίας του, είχε δηλώσει σε μια συνέντευξη ότι είναι «πολιτικό ζώο» και ότι «ασχολούμαι με την πολιτική από τα 14 μου. Αν δεν χάσω τα λογικά μου, θα συνεχίσω μέχρι να με βγάλουν οριζοντίως».
Ο Jose Mujica γεννήθηκε το 1935 στο Μοντεβιδέο, σε μια αγροτική οικογένεια βασκικής και ιταλικής καταγωγής. Όταν ήταν πέντε ετών πέθανε ο πατέρας του και από μικρή ηλικία δούλευε με την αδερφή του στο ανθοκομείο της οικογένειας.
Όσον αφορά το κομμάτι της μόρφωσης, φοίτησε κανονικά στο σχολείο και αργότερα άρχισε νομικές σπουδές, τις οποίες εγκατέλειψε όταν πήρε μέρος στο φοιτητικό κίνημα. Τη δεκαετία του 1960, η ανεργία στην Ουρουγουάη ήταν μαζική και πολύ σύντομα, μαζί με άλλους, ίδρυσε την αντάρτικη οργάνωση Tupamaros.
Ο «πιο πλούσιος φτωχός πρόεδρος του κόσμου», όπως έμεινε στην ιστορία, ονειρευόταν «μια κοινωνία χωρίς κοινωνικές τάξεις». Για το λόγο αυτό, οι Tupamaros λήστευαν τράπεζες, απήγαγαν πολιτικούς και τοποθετούσαν βόμβες. Ο ίδιος πάντα ισχυριζόταν ότι δεν σκότωσε κανέναν.
«Ήμασταν αφελείς, αλλά δεν πρέπει να χάνεις τον στόχο σου». Και αυτοί οι στόχοι τον οδήγησαν στη φυλακή. Καταδικάστηκε για τη δολοφονία αστυνομικού μετά από ανταλλαγή πυροβολισμών με την αστυνομία το 1971 και πέρασε 14 χρόνια στη φυλακή, συχνά σε απομόνωση, υπομένοντας βασανιστήρια.
Αργότερα χαρακτήρισε αυτή την περίοδο «ρουτίνα για όποιον αποφασίσει να αλλάξει τον κόσμο», προσθέτοντας ότι είχε άπλετο χρόνο να γνωρίσει τον εαυτό του.
Από τη φυλακή στην προεδρία
AP Photo/Matilde Campodonico, File
Από το 1973 έως το 1985, η Ουρουγουάη βρισκόταν υπό στρατιωτική δικτατορία. Μετά το τέλος της, θεσπίστηκε νόμος αμνηστίας, με τον οποίο απελευθερώθηκαν ο Mujica και άλλοι πολιτικοί κρατούμενοι.
Αυτός και η μελλοντική του σύζυγος, επίσης πρώην αντάρτισσα των Tupamaros, μετακόμισαν σε μια μικρή φάρμα, όπου πουλούσαν ντομάτες και χρυσάνθεμα. Σταδιακά, άρχισαν να ασχολούνται ξανά με την πολιτική. Είπαμε, ήταν ένα πολιτικό ζώο.
Οι Tupamaros εξελίχθηκαν στο αριστερό κόμμα Movimiento de Participación Popular (Κίνημα Λαϊκής Συμμετοχής – MPP) και, δέκα χρόνια μετά την αποφυλάκισή του, ο Mujica εξελέγη βουλευτής.
Σύμφωνα με τον μύθο, από αυτούς που γιγαντώνονται στην πολιτική, την πρώτη του μέρα πήγε στη βουλή με μοτοποδήλατο. Ο θυρωρός, νομίζοντας ότι ήταν κούριερ, τον ρώτησε: «Θα μείνετε πολύ;» και ο Mujica απάντησε: «Το ελπίζω».
Το 2005, για πρώτη φορά στην ιστορία της, η Ουρουγουάη εξέλεξε σοσιαλιστή πρόεδρο: τον Tabare Vazquez, ηγέτη της αριστερής συμμαχίας Frente Amplio (Ευρύ Μέτωπο), ο οποίος διόρισε τον Mujica υπουργό Γεωργίας. Πέντε χρόνια αργότερα, το 2010, εξελέγη πρόεδρος με το 52% των ψήφων.
Ο ορισμός της απλότητας
Ακόμα και ως πρόεδρος, ο Mujica παρέμεινε πιστός στην απλότητα που τον χαρακτήριζε. Συχνά εμφανιζόταν στα υπουργικά συμβούλια φορώντας ζακέτα, σαγιονάρες και παλιό παντελόνι ενώ δεν φορούσε ποτέ γραβάτα, ούτε σε επίσημες περιστάσεις. Στην επίσκεψή του στον Λευκό Οίκο το 2014 έκανε την υπέρβαση και φόρεσε κοστούμι. Μέχρι εκεί.
Στα πιο σοβαρά, για να αφήσουμε τις ενδυματολογικές του επιλογές, ο Mujica νομιμοποίησε τον γάμο μεταξύ ομοφύλων και τις αμβλώσεις. Μιλάμε για πράξεις πρωτοποριακές για τα τότε δεδομένα της Λατινικής Αμερικής. Επίσης ήταν άθεος, κάτι που αναστάτωσε τη χώρα.
Σύμφωνα με τον ίδιο, βέβαια, οι κινήσεις του δεν είχαν κομματικό χρωματισμό. Τις θεωρούσε λογικές για όλους. «Ο κόσμος πρέπει να αποδεχθεί κάποια πράγματα που είναι αμετάβλητα», είπε.
Οι κοινωνικοοικονομικές του πολιτικές υπήρξαν επίσης επιτυχημένες. Υπό την ηγεσία του μειώθηκαν η ανεργία, η φτώχεια και η παιδική θνησιμότητα. Η αποποινικοποίηση της κάνναβης για ψυχαγωγική χρήση, ήταν μια κίνηση που επίσης προκάλεσε αντιδράσεις στην Ουρουγουάη.
Ωστόσο, δεν κατάφερε να υλοποιήσει όλα του τα σχέδια. Η μεταρρύθμιση στην εκπαίδευση εγκαταλείφθηκε, όπως και τα μεγάλα έργα υποδομής. Παρά τα όποια κενά προέκυψαν από την προεδρία του, ποτέ δεν κατηγορήθηκε για διαφθορά.
Μετά τη λήξη της προεδρίας του το 2015, ο Mujica συμμετείχε στις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις μεταξύ της κυβέρνησης της Κολομβίας και των ανταρτών FARC στην Κούβα το επόμενο έτος.
Συνέχισε επίσης να συμμετέχει στον δημόσιο πολιτικό διάλογο μέχρι λίγο πριν από τον θάνατό του, τον Μάιο του 2025, από καρκίνο, σε ηλικία 89 ετών. Του άρεσε να δέχεται δημοσιογράφους στον κήπο ή στο γραφείο του μικρού σπιτιού του με τη φθαρμένη πρόσοψη.
Και μπορεί το σπίτι του να έμοιαζε υπερβολικά απλό, αλλά ποτέ δεν αποδέχτηκε ότι ήταν φτωχός. Μία από τις πιο διάσημες ρήσεις του, άλλωστε, ήταν ότι «φτωχός δεν είναι αυτός που έχει λίγα, αλλά αυτός που θέλει περισσότερα.»
Ακολουθήστε το OneMan στο Google News και μάθετε τις σημαντικότερες ειδήσεις.
