Ποιες περιοχές της Αττικής έχουν τον πιο ανθυγιεινό αέρα

Σύμφωνοι – κανείς δεν μπορεί να ξεχάσει το απόγευμα του περσινού Απριλίου, όταν σημειώθηκαν για πρώτη φορά τόσο υψηλές τιμές συγκέντρωσης σε αφρικανική σκόνη και όλος ο αττικός ουρανός είχε βαφτεί σε απόχρωση σέπια, μοιάζοντας με σκηνικό post-apocalyptic ταινίας. Αλλά τι σημαίνει αυτό; Μήπως ότι όλες τις υπόλοιπες μέρες του χρόνου ο αέρας στην Αττική είναι υγιής και ακίνδυνος, επειδή δεν παρατηρούμε κάτι το ιδιαίτερο; Κάθε άλλο, πρέπει να απαντήσουμε.

Το ανθρώπινο μάτι δεν είναι σε θέση να ανιχνεύσει πολλούς από τους επικίνδυνους ρύπους που κυκλοφορούν στον αέρα. Παράδειγμα, το διοξείδιο του αζώτου, το όζον ή τα αιωρούμενα μικροσωματίδια PM2.5 (διαμέτρου περίπου 30 φορές μικρότερης απ’ την ανθρώπινη τρίχα) τα οποία εκπέμπονται από πηγές καύσης και χημικές αντιδράσεις. Γι’ αυτόν τον λόγο, υπάρχουν εξειδικευμένα όργανα μέτρησης αλλά και προσβάσιμοι σε όλους δείκτες όπως ο AQI (Air Quality Index), προς εξέταση της ποιότητας του αέρα ανά περιοχή και την προστασία των ευπαθών ομάδων σε αυτές.

Πόσο καθαρός και «ξάστερος» αποτυπώνεται ο ουρανός της Αθήνας;

Σε γενικές γραμμές, η πρωτεύουσα ακολουθεί διαχρονικά μια πορεία όχι κακή, αλλά ταυτόχρονα όχι και ιδανική: όπως αποτυπώνεται από τον Δείκτη Ποιότητας Αέρα (AQI), η ποιότητα του αέρα στην Αθήνα έχει σημειώσει πρόοδο στη βελτίωση της ποιότητας του αέρα την τελευταία δεκαετία (μείωση των μέσων επιπέδων AQI και PM2.5), όχι όμως με σταθερότητα (καθώς επιδεινώνονται οι δείκτες κατά τους χειμερινούς μήνες, λόγω καύσεων κ.ά.) και όχι πάντοτε εντός των ορίων ασφαλείας που έχει ορίσει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας.

Πάντως, οι μετρήσεις του 2024 έδειξαν την καλύτερη χρονιά της δεκαετίας σε επίπεδο ποιότητας αέρα για την Αττική, εννοείται κατά μέσο όρο. Από την άλλη, εάν εστιάσουμε σε επιμέρους σημεία του Λεκανοπεδίου, κάποιες συγκεκριμένες περιοχές παραμένουν σταθερά (όχι τυχαία) στις πιο βεβαρυμμένες, εμφανίζοντας τιμές πάνω από τα όρια ασφαλείας.

Ποιες είναι οι πιο βεβαρυμμένες περιοχές

Menelaos Myrillas / SOOC

Λαμβάνοντας υπόψη τόσο τις καταγραφές για το τωρινό αλλά και τα προηγούμενα έτη στον διαδικτυακό (και ανοιχτά προσβάσιμο) Δείκτη Ποιότητας Αέρα (AQI), όσο και τις ετήσιες εκθέσεις ποιότητας της ατμόσφαιρας που εκπονεί το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, παρατηρούμε τα εξής για τις περιοχές του Λεκανοπεδίου Αττικής και την ποιότητα αέρα που τις χαρακτηρίζει:

Περιστέρι και Θρακομακεδόνες εμφανίζονται σε όλες τις διαθέσιμες ετήσιες εκθέσεις του ΥΠΕΝ (2007-2021) ως οι περιοχές με τις υψηλότερες μέσες ετήσιες τιμές PM2.5 στο Λεκανοπέδιο Αττικής.
Επίσης, η Λυκόβρυση αποτελεί διαχρονικά μία από τις τρεις πιο επιβαρυμένες περιοχές σε συγκεντρώσεις PM2.5, ειδικά κατά τη χειμερινή περίοδο (Δεκέμβριος–Φεβρουάριος). Μαζί με τις παραπάνω περιοχές, διαμορφώνεται ένα γεωγραφικό τρίγωνο ανθυγιεινού αέρα.
Μαρούσι και Νέα Σμύρνη εμφανίζονται τα τελευταία χρόνια σε όλο και υψηλότερες θέσεις ρύπανσης (ετήσιο AQI=71 και AQI=64 αντίστοιχα), ίσως λόγω τοπικών μικροκλιματικών συνθηκών (χαμηλή νυχτερινή ροή αέρα) και αύξησης ποσοστών θέρμανσης με βιομάζα. Σημειωτέον, οι περιοχές αυτές απέκτησαν νέους αισθητήρες μέτρησης τα τελευταία έτη.
Η μελέτη NOA‑PurpleAir του 2022 είχε εντοπίσεις τις περιοχές Περιστέρι και Ρέντη ως χειμερινά «hot spots» με μέσους χειμερινούς, με τιμές PM2.5 > 30 μg/m³.
Όσον αφορά το κέντρο της πόλης (όπου εδρεύουν τέσσερις σταθμοί μέτρησης ποιότητας αέρα), οι τιμές PM2.5 παραμένουν σταθερά πάνω από τα επιτρεπτά όρια, αλλά χαμηλότερες από άλλες περιοχές.

Από τα παραπάνω συγκεντρωτικά στοιχεία, κατανοούμε ότι, πέρα από τα καιρικά φαινόμενα, δύο είναι οι παράγοντες που καθορίζουν τις πρώτες θέσεις με τον πιο ανθυγιεινό αέρα: απ’ τη μία, η γεωγραφία και το ανάγλυφο της εκάστοτε περιοχής (που ενδέχεται να μην επιτρέπει ανακύκλωση στον αέρα), και απ’ την άλλη, τα ποσοστά καύσης βιομάζας για οικιακή θέρμανση. Δηλαδή, ξυλόσομπες, τζάκια και λέβητες πέλετ.

Οι καύσεις αυτές, όταν γίνονται χωρίς φίλτρα ή με μη συντηρημένες συσκευές, εκπέμπουν αιωρούμενα σωματίδια μαζί με πολυκυκλικούς αρωματικούς υδρογονάνθρακες (PAHs) – ουσίες με πιθανή καρκινογόνο δράση.

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ