Στον Πύργο του Πειραιά ζουν αναμενόμενα φαντάσματα

Αν υπάρχει ένα κτίριο που μπορεί να περιγράψει ταυτόχρονα δυο ορισμούς, την ‘αυταπάτη μεγαλείου’ και τις ‘χαμένες ευκαιρίες’, αυτό είναι ο Πύργος του Πειραιά. Πρόσφατα έγινε γνωστό πως υπογράφηκε σύμβαση αξιοποίησης του κτιρίου, ανάμεσα στον Δήμαρχο Πειραιά, στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD) και σε γνωστό τραπεζικό όμιλο και επενδυτικό fund από την Βόρεια Ευρώπη.

Η αξιοποίηση θα αφορά καταστήματα και χώρους εστίασης και η συνολική επένδυση κοστολογείται στα 50 εκατομμύρια ευρώ. Αυτά είναι καλά νέα για ένα κτίριο που ανεγέρθηκε πριν από σχεδόν 50 χρόνια και κατέληξε πλήρως ανεκμετάλλευτο, ένα φάντασμα αρχιτεκτονικού μεγαλείου, στην είσοδο του μεγαλύτερου λιμανιού της χώρας.

Το Ξεκίνημα

Πρόκειται για ένα κτίριο που έχει ύψος 84 μέτρα και το συνολικό εμβαδόν του ανέρχεται στις 30.000 τετραγωνικά μέτρα. Οι προκαταρκτικές εργασίες ανέγερσής του ξεκίνησαν το 1972, από τον δήμαρχο της Χούντας Αριστείδη Σκυλίτση, με τον σκελετό του κτιρίου να παραδίδεται το 1974. Η ομάδα μελέτης του αποτελούνταν από τους αρχιτέκτονες Ι.Βικέλα, Α. Λοϊζο και Γ. Μολφέση και τον πολιτικό μηχανικό Α. Οικονόμου. Είχε προηγηθεί η ψήφιση ενός νόμου από την κυβέρνηση των Συνταγματαρχών, του “Αναπτυξιακού Νόμου Α.Ν. 395/68 Περί του Ύψους των Οικοδομών και της Ελευθέρας Δομήσεως”, όπου προέβλεπε την παροχή αδειών κατασκευής υψηλών κτιρίων (12-28 όροφοι). Ο νόμος πέρασε το 1968 και ο Πύργος των Αθηνών (28 όροφοι, ύψος 103 μέτρα), ήταν το πρώτο δείγμα αυτής της ναπολεόντειας πολεοδομικής προσέγγισης από την Χούντα. Παράλληλα όμως, το καθεστώς ήθελε να έχει και ο Πειραιάς ένα κτίριο αντίστοιχης αίγλης που να μαρτυρά οικονομική και αστική ανάπτυξη και να προδίδει στην πόλη την εικόνα ενός λαμπερού ναυτιλιακού και εμπορικού κέντρου. Πάνω απ’όλα, το Καθεστώς ήθελε με κάθε εκκωφαντικό και εξεζητημένο τρόπο να αποδείξει εντός και εκτός των συνόρων της χώρας πως “έκανε έργα”.

Η λονδρέζικη έμπνευση

Σύμφωνα με το Flash.gr, όλα ξεκίνησαν το 1967, ο Αριστείδης Σκυλίτσης ήταν ένας εκ των προσκεκλημένων στα εγκαίνια του κινηματογράφου ODEON, στον πύργο Marble Arch, που βρισκόταν στο City του Λονδίνου. Εντυπωσιασμένος από το μεγαλείο του οικοδομήματος, κάνει στόχο ζωής να δημιουργήσει ένα παρόμοιο κτίριο στον Πειραιά και οι μεγαλειώδεις βλέψεις του ταιριάζουν απόλυτα με αυτές του καθεστώτος των Συνταγματαρχών, που πέρασαν με συνοπτικές διαδικασίες την προαναφερθείσα νομική διάταξη. Η παραπάνω φωτογραφιία του ‘Μαρμάρινου Μέλαθρου’ κυκλοφόρησε το 1971 ως μακέτα για τον Πύργο του Πειραιά. Προκαλούν εντύπωση μέχρι σήμερα δημοσιεύματα όπως το παρακάτω που αναφέρουν πως “το Λονδίνο απέκτησε ουρανοξύστη σαν τον…αναμενόμενο στον Πειραιά”. Το καθεστώς και η απλή λογική δεν ήταν πάντα φίλοι.

Ένα σίριαλ που κράτησε χρόνια

Το 1983 το κτίριο απέκτησε γυάλινα και μεταλλικά ελάσματα, επί δημαρχίας Γιάννη Παπασπύρου. Στους δυο πρώτους ορόφους το κτίριο στέγαζε κρατικές υπηρεσίες, ένα σχολείο και ένα κατάστημα ηλεκτρονικών ειδών. Ο πρώτος διεθνής πλειοδοτικός διαγωνισμός για την αποπεράτωση του έργου, έγινε το 1997, με δήμαρχο το Στέλιο Λογοθέτη, που δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Σχεδόν τέσσερα χρόνια αργότερα, μια νέα προσπάθεια, μειοδοτικού αυτή την φορά διαγωνισμού, μια γνωστή κατασκευαστική εταιρεία ανέλαβε την αποπεράτωση, αλλά δεν προχώρησε ποτέ στην ολοκλήρωση της. Το 2007, το δημοτικό συμβούλιο Πειραιά ονειρεύεται πολυτελές εστιατόριο στον τελευταίο όροφο του πύργου – γιατί τα χρόνια της πασοκικής, glamorous ευδαιμονίας δεν έχουν λήξει ακόμη- αλλά ούτε αυτό το σχέδιο θα ‘περπατήσει’ τελικά.

Οι φήμες και οι αστικοί μύθοι

Το κτίριο γέρνει επικίνδυνα, έχει κτιστεί με καρκινογόνα υλικά όπως αμίαντο, έχει ‘σκοτώσει’ το θρυλικό Ρολόι του Πειραιά για να κατασκευαστεί στη θέση του. Πέραν του αμιάντου, που ήταν ένα ‘αγαπημένο’ οικοδομικό υλικό των οικοδομών στα τέλη της δεκαετίας του `60, όλα τα παραπάνω δεν υφίστανται στην πράξη. Το κτίριο παρουσιάζει κλίση, αλλά όχι επικίνδυνη, ενώ το Ρολόι του Πειραιά – που βρισκόταν λίγο πιο μπροστά από το σημείο που χτίστηκε ο Πύργος- είχε προαποφασιστεί να γκρεμιστεί για αισθητικούς κυρίως λόγους, πριν από την ανοικοδόμηση του Πύργου του Πειραιά.

Το μέλλον

Ο Πύργος του Πειραιά στέκει στρατηγικά σε ένα από τα πιο όμορφα σημεία του Πειραιά, ως μια καρτ-ποστάλ της χουντικής αλαζονείας και της τερατώδους πολεοδομικής ανάπτυξης των δυο μεγαλύτερων πόλεων της Αττικής από τα τέλη του `60 και έπειτα. Το σύνθημα έμοιαζε να είναι ‘σκεπάστε την Ακρόπολη, σκεπάστε τον ήλιο’  ή ‘όσο πιο ψηλά τα κτίρια, τόσο παραπάνω θα αναρριχάται και το γόητρο του λαού”.

Όμως ο Πύργος έμεινε εκεί, έγινε η ‘καυτή πατάτα’ της αξιοποίησης σε κυβερνήσεις και δημοτικές αρχές που δεν έκαναν σαφές ότι δεν ήξεραν – ή δεν ήθελαν – πώς να τον αξιοποιήσουν και έγινε ίσως ένα από τα πιο περιζήτητα οικόπεδα-φιλέτα ολόκληρης της Μεσογείου. Αν τελικά αξιοποιηθεί, αυτή όντως θα είναι μια μεγάλη νίκη φιλόδοξων πολιτικών και δημοτικών αρχόντων που επιθυμούν να φέρουν στην πόλη μιας κάποιας μορφής ανάπτυξη. Αν η άγκυρα και αυτού του έργου σφηνώσει σε κάποιο αόρατο πρόβλημα, τότε θα έχει γίνει σαφές ότι σε αυτό τον Πύργο ζουν με πάσο διαρκείας κάποιου είδους φαντάσματα, αγνώστου ταυτότητας. Ίσως είναι τα φαντάσματα της χουντικής αλαζονείας.