Γιελένα Μούχινα, η γυμνάστρια που οι Σοβιετικοί τσάκισαν για ένα χρυσό μετάλιο
Το «κορίτσι με τα θλιμμένα μάτια», εκείνη που θα γινόταν πιο εμβληματική από τη Νάντια Κομανέτσι, είχε στις πλάτες της τις προσδοκίες ενός λαού 260 εκατομμυρίων. Τελικά, οι προσδοκίες τη διέλυσαν.
- 21 ΦΕΒ 2023
Η Γιελένα Μούχινα ήταν το μεγάλο αστέρι των Σοβιετικών στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Μόσχας το 1980. Η αθλήτρια της ενόργανης γυμναστικής ήταν ήδη μια σταρ του αθλήματος στη χώρα της και σε λίγο θα μάθαινε το όνομά της ολόκληρος ο πλανήτης. Μόνο που έναν μήνα πριν τα όνειρά της και τα όνειρα που είχε εναποθέσει ένας ολόκληρος λαός στις πλάτες της, γκρεμίστηκαν με τον χειρότερο τρόπο.
Η Γιελένα Μούχινα γεννήθηκε το 1960 στη Μόσχα και έχασε και τους δύο γονείς της σε ηλικία 5 ετών, έτσι την ανατροφή της ανέλαβε η γιαγιά της. Σε πολύ νεαρή ηλικία έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον τόσο για την ενόργανη γυμναστική όσο και για το καλλιτεχνικό πατινάζ, αλλά γρήγορα την κέρδισαν η δοκός ισορροπίας και οι ασύμμετροι ζυγοί, οπότε αποφάσισε να ασχοληθεί αποκλειστικά με την ενόργανη. Μέχρι περίπου το 1975 οι αθλητικές της ικανότητες περνούσαν απαρατήρητες, ώσπου μετά τους Ολυμπιακούς του 1976 και την αδιαφιλονίκητη υπερίσχυση των Ρουμάνων στο άθλημα, οι Σοβιετικοί αποφάσισαν πως το 1980 θα ήταν η χρονιά τους. Έτσι, η Μούχινα άρχισε να προπονείται με τον Μιχαήλ Κλιμένκο, προπονητή της ανδρικής ομάδας, ο οποίος τη μετέτρεψε σε μια από τις πιο εντυπωσιακές γυμνάστριες της εποχής της.
Τα φώτα έπεσαν για πρώτη φορά πάνω της στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα του 1978 στο Στρασβούργο. Εκεί η Γιελένα Μούχινα έδωσε τον αγώνα της ζωή της και κέρδισε το χρυσό μετάλλιο στο σύνθετο ατομικό, αφήνοντας πίσω της θρύλους του αθλήματος όπως ήταν Ρουμάνα Νάντια Κομανέτσι και η επίσης Σοβιετική, Νέλι Κιμ. Σε εκείνο το παγκόσμιο πρωτάθλημα η 18χρονη κέρδισε συνολικά τρία χρυσά μετάλλια και δύο ασημένια. Πλέον όδευε ολοταχώς ως το αδιαφιλονίκητο φαβορί προς τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Μόσχας.
Η Μούχινα έσπασε το πόδι της λίγο πριν το επόμενο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα και δεν μπόρεσε να υπερασπιστεί τον τίτλο της. Έτσι, οι Σοβιετικοί υπέστησαν για άλλη μια φορά μεγάλη ήττα από την ομάδα της Ρουμανίας. Με λιγότερο από έναν χρόνο μέχρι τους Ολυμπιακούς που θα φιλοξενούνταν στη χώρα τους, δεν μπορούσαν να διανοηθούν ότι θα γνωρίσουν άλλη μια τέτοια ήττα. Έτσι, γιατροί και προπονητές έπεσαν πάνω στο τραυματισμένο αστέρι τους. Και κάπως έτσι ξεκίνησε το τέλος για τη Γιελένα Μούχινα που δεν είχε πια κανέναν λόγο ούτε στο ίδιο της το σώμα.
Χωρίς το πόδι της να έχει ακόμα αναρρώσει ακόμα, οι γιατροί της έβγαλαν τον γύψο και εκείνη, παρά τους πόνους, άρχισε να προπονείται πιο εντατικά από ποτέ. «Είχα παρακαλέσει τους γιατρούς να μη μου βγάλουν τον γύψο. Δεν ήμουν ακόμα καλά. Με έσερναν από το σπίτι στην προπόνηση και πάλι πίσω», θα δηλώσει χρόνια αργότερα σε συνέντευξή της. Όταν είδαν ότι δεν μπορούσε ούτε να περπατήσει καλά, πόσο μάλλον να προπονείται, την έβαλαν και πάλι στο χειρουργικό κρεβάτι, προσπαθώντας να της φτιάξουν το πόδι και για άλλη μια φορά της έβγαλαν τον γύψο χωρίς να έχει αναρρώσει.
Αυτήν τη φορά όμως δεν υπήρχε γυρισμός. Η νεαρή γυμνάστρια προπονούνταν πιο εντατικά από ποτέ, ενώ την είχαν επιβάλλει και εξαντλητική δίαιτα προκειμένου να μπορέσει να χάσει τα κιλά που είχε πάρει όσο ήταν στο νοσοκομείο.
Ο Κλιμένκο μάλιστα, την έβαζε πια να προπονείται και σε ασκήσεις που μέχρι τότε έκαναν μόνο άνδρες. Μια από αυτές ήταν και το σάλτο Τόμας στις ασκήσεις εδάφους, το οποίο όμως η Γιελένα Μούχινα δυσκολευόταν να ολοκληρώσει σωστά, καθώς δεν μπορούσε να πατήσει σωστά το πόδι για να πάρει ύψος. Κάθε φορά κινδύνευε να τραυματιστεί ανεπανόρθωτα. Οι Σοβιετικοί προπονητές όμως αδιαφορούσαν για τους φόβους της. Δουλειάς τους ήταν να την προετοιμάσουν για το χρυσό μετάλλιο και θα το έκαναν, ασχέτως των κινδύνων.
Τελικά, οι φόβοι της Μούχινα πραγματοποιήθηκαν δύο εβδομάδες πριν τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Μόσχας. Βρισκόταν στο προπονητικό κέντρο του Μινσκ και προσπαθούσε για χιλιοστή φορά να τελειοποιήσει το σάλτο Τόμας, μόνο που αυτή τη φορά δεν προσγειώθηκε στα πόδια της, αλλά στο σαγόνι. Το αποτέλεσμα ήταν να σπάσει τον αυχένα της. Η Γιελένα Μούχινα ήταν πια τετραπληγική με ολική παράλυση από τον λαιμό και κάτω.
Η ίδια είχε πει στον Κλιμένκο ότι θα έσπαζε τον αυχένα της κάποια στιγμή εξαιτίας του σάλτο Τόμας, εκείνος όμως έκανε πως δεν την άκουγε και απλά την εξανάγκαζε να προπονείται μέχρι να το τελειοποιήσει. Τόση ήταν η σωματική, αλλά και ψυχική της εξάντληση που κάποια στιγμή μετά τον τραυματισμό της είχε δηλώσει πως το πρώτο πράγμα που σκέφτηκε ήταν, «ωραία τώρα δε θα χρειαστεί να αγωνιστώ στους Ολυμπιακούς».
Οι θαυμαστές της όμως, της έστελναν γράμματα ζητώντας της να επιστρέψει και πάλι στη δράση. Ήταν το αστέρι τους. «Δεν ήθελα να τους απογοητεύσω, ήθελα να είμαι η ηρωίδα τους. Ο κόσμος έχει εκπαιδευτεί να πιστεύει στον ηρωισμό των αθλητών. Οι ποδοσφαιριστές επιστρέφουν στο γήπεδο με κατάγματα και οι αθλητές του πατινάζ επιστρέφουν στο παγοδρόμιο με διάσειση. Γιατί;».
Τελικά, το αστέρι της ενόργανης πέρασε τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής σε αναπηρικό αμαξίδιο, μακριά από τα μάτια του κόσμου. Μετά τον τραυματισμό που έμελε να της αλλάξει τη ζωή, κλείστηκε στον εαυτό της και μιλούσε ελάχιστα.
Σε μια από τις λίγες συνεντεύξεις που έδωσε πριν φύγει από τη ζωή στα 46 της μόλις χρόνια, λόγω επιπλοκών εξαιτίας της τετραπληγίας, είχε πει: «Για τη χώρα μας οι επιτυχίες και οι νίκες στον αθλητισμό πάντα σήμαιναν κάτι παραπάνω από απλή εθνική υπερηφάνεια. Αποτύπωναν το γεγονός πως είχαμε διαλέξει τον σωστό πολιτικό δρόμο και τα πλεονεκτήματα του συστήματα της χώρα, ενώ αποτελούσαν και σύμβολο της ανωτερότητά μας. Γι’ αυτό και η νίκη έπρεπε να έρθει πάση θυσία. Όσο για τα ρίσκα… Πάντα το ρίσκο για εμάς είχε μεγάλη αξία και η ανθρώπινη ζωή είχε πολύ μικρή αξία σε σχέση με το κύρος του έθνους. Το είχαμε διδαχτεί αυτό από παιδιά. Υπάρχει η τιμή για την ομάδα σου, την εθνική ομάδα, τη σημαία. Το ίδιο το άτομο δεν υπάρχει πίσω από αυτές τις λέξεις».
Οι δηλώσεις της όμως δεν έμειναν μόνο στο γενικό πλαίσιο: «Δεν κατηγορώ κανέναν για ό, τι μου συνέβη. Ούτε τον Κλιμένκο, ούτε τον Σανιάζοβ, τότε προπονητή της εθνικής ομάδας. Λυπάμαι για τον Κλιμένκο. Ήταν κι αυτός ένα θύμα του συστήματος. Μέλος μιας ομάδας ενηλίκων που έπρεπε “απλά να κάνουν τη δουλειά τους”. Τον Σανιάζοβ απλά δεν τον σέβομαι. Όσο για τους άλλους… Τραυματίστηκα επειδή όλοι οι γύρω μου παρέμεναν ουδέτεροι και σιωπούσαν. Είχαν καταλάβει όλοι ότι δεν μπορούσα να κάνω την άσκηση, αλλά δε μιλούσαν. Κανείς δεν πήρε την πρωτοβουλία να βάλει ένα τέλος σε αυτό που μου συνέβαινε. Αντιθέτως, όλοι μου έλεγαν “προχώρα, προχώρα, προχώρα”».
Ο ολέθριος τραυματισμός της και τα πραγματικά γεγονότα γύρω από αυτόν αποσιωπήθηκαν για χρόνια από τους Σοβιετικούς, οι οποίοι σε μια προσπάθεια να καλύψουν τα όσα είχαν συμβεί της απένειμαν το τιμητικό βραβείο Λένιν. Η αλήθεια όμως βγήκε τελικά στο προσκήνιο. Μετά τις αποκαλύψεις η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή της απένειμε το Ασημένιο Μετάλλιο της Ολυμπιακής Τιμής.
Το σάλτο Τόμας εκτελέστηκε επιτυχημένα για τελευταία φορά από γυναίκα γυμνάστρια το 1992, την Κινέζα He Xuemei. Πλέον απαγορεύεται να εκτελείται από γυναίκες αθλήτριες λόγω της επικινδυνότητας του, ενώ και στους άνδρες έχουν απαγορευτεί συγκεκριμένες παραλλαγές του.
Κάποιος είχε πει ότι οι γυναίκες σηκώνουν στις πλάτες τους το βάρος όλου του κόσμου. Για κάποιες αυτό το βάρος είναι λίγο πιο κυριολεκτικό. Γιατί υπάρχουν εκείνα τα κορίτσια με τα εύθραυστα σώματα που αντέχουν μέχρι τέλους. Μέχρι να τις τσακίσουν κυριολεκτικά και μεταφορικά. Ας μην ξεχνάμε τουλάχιστον τα ονόματά τους.
Την έλεγαν Γιελένα Μούχινα και την τσάκισαν. Τόση ήταν εξάντλησή της που η τετραπληγία έφτασε να της μοιάζει καλύτερη εναλλακτική από τη συμμετοχή της στους Ολυμπιακούς Αγώνες.
Η Γιελένα Μούχινα μπορεί να μην έγινε ποτέ η ηρωίδα που ήθελαν οι Σοβιετικοί, αλλά προσπάθησε κι ας μην τους το χρωστούσε.
