Από βραβευμένα κρασιά, μέχρι έργα τέχνης σε αμπελώνες: Κάναμε οινοτουρισμό στη Βόρεια Ελλάδα

Όταν έφτασε στο e-mail μου η πρόσκληση για ένα ταξίδι στη Βόρεια Ελλάδα και συγκεκριμένα, σε τέσσερα ξακουστά οινοποιεία σε Θεσσαλονίκη και Καβάλα, η απάντηση ήταν αντανακλαστική: ένα τεράστιο «ναι». Όχι μόνο γιατί το κρασί είναι το ποτό μου τα τελευταία πολλά χρόνια -δεν έχω καλύτερο από το after orffice wine με τυριά και αλλαντικά-, αλλά κυρίως γιατί οινοτουρισμό δεν έχω κάνει ποτέ. Είναι μία εμπειρία που έχω ζήσει μεταφορικά μέσα από τις διηγήσεις και τις φωτογραφίες φίλων, που έχουν ταξιδέψει στο εξωτερικό -σε Γαλλία, Ιταλία, προσφάτως και σε Γεωργία- και τώρα, ήταν η ευκαιρία μου να τη βιώσω στην κυριολεξία. 

Δύο ημέρες ήταν αρκετές για να καταλάβω ότι αν και ο οινοτουρισμός στη χώρα μας βρίσκεται ακόμη σε αρχικό στάδιο, περιοχές όπως η Βόρεια Ελλάδα δείχνουν μεγάλες δυνατότητες ανάπτυξης, με την ποιότητα των κρασιών και την αυθεντικότητα των εμπειριών να αποτελούν ισχυρά σημεία έλξης για τους επισκέπτες. Το κρασί, όπως αναδείχθηκε μέσα από το ταξίδι, δεν αποτελεί απλώς προϊόν κατανάλωσης· είναι ταυτόχρονα ιστορία, πολιτισμός και ανθρώπινη δημιουργία: από τον τροφοσυλλέκτη στον αγρότη και από τον βιοτέχνη στον σύγχρονο καταναλωτή, όλους εμάς δηλαδή που γνωρίζουμε το κρασί μόνο ως τελικό προϊόν. 

Άλλωστε, το ταξίδι έγινε στο πλαίσιο του διατοπικού σχεδίου συνεργασίας «Οργάνωση και προβολή Οινοτουρισμού», που υλοποιείται από 22 αναπτυξιακές εταιρείες της χώρας, με στόχο την ανάδειξη του οινοτουρισμού στην Ελλάδα και τη δημιουργία ολοκληρωμένων οινοτουριστικών εμπειριών, που συνδέουν το κρασί με τη γαστρονομία, τον πολιτισμό και τη φύση, πλαισιωμένη από μία υψηλού επιπέδου φιλοξενία – κι αυτό ακριβώς έζησα.

Όλα όσα είδαμε και δοκιμάσαμε στα 4 οινοποιεία 

Η οινική μας διαδρομή ξεκίνησε από τον αστικό αμπελώνα της Θεσσαλονίκης, καθώς και σε περιοχές στα περίχωρα της πόλης με οικογενειακά οινοποιεία. Εκεί, όπως μας εξήγησαν οι άνθρωποι που παράγουν κάποια από τα πιο φημισμένα, αλλά και βραβευμένα ελληνικά κρασιά –ξεχωρίζουν για τη φρεσκάδα, την αρμονία και τη δυνατότητα συνδυασμού με τοπικά πιάτα-, το κλίμα είναι μεσογειακό, με ήπιους χειμώνες και ζεστά καλοκαίρια. Οι κυριότερες ποικιλίες που καλλιεργούνται περιλαμβάνουν λευκές όπως Ασύρτικο, Μαλαγουζιά, Ροδίτης, Μοσχάτο και το Chardonnay, ενώ οι ερυθρές Ξινόμαυρο, Syrah, Merlot και Cabernet Sauvignon. 

Συνεχίστηκε με μία σύντομη στάση στο Κτήμα Περέκ, που βρίσκεται 30 χιλιόμετρα έξω από τη Θεσσαλονίκη στο Μονοπήγαδο με θέα της βουνοκορφές του Ολύμπου και τον Θερμαϊκό κόλπο για να δοκιμάσουμε ποντιακή κουζίνα από τα χεράκια της κυρίας Μαίρης: από τουρσιά και κιουνεφέ, μέχρι την παραδοσιακή πίτα περέκ -εξού και η ονομασία του κτήματος- για χάρη της οποίας θα επέστρεφα ξανά και ξανά στο ορεινό αυτό ποντιακό χωριό.

Από εκεί, οδηγηθήκαμε στο Παγγαίο Όρος για να ολοκληρωθεί η διαδρομή μας λίγο έξω από την πανέμορφη πόλη της Καβάλας – ευρύτερη περιοχή που χαρακτηρίζεται από μοναδικά μικροκλίματα λόγω της ορεινής μορφολογίας και της γειτνίασης με τη θάλασσα, δημιουργώντας κρασιά με έντονη αρωματική προσωπικότητα, ισορροπημένη οξύτητα και πλούσιο χαρακτήρα. Εν προκειμένω, οι σημαντικότερες ποικιλίες είναι από τις λευκές οι Μαλαγουζιά, Sauvignon Blanc, Ασύρτικο, ενώ από τις ερυθρές οι Ξινόμαυρο, Limnio, Syrah και η ποικιλία του Merlot. 

1η στάση: Κτήμα Γεροβασιλείου

Το να βλέπεις τα γλυπτά του Κώστα Βαρώτσου να ξεπροβάλλουν μέσα από τους καταπράσινους απέραντους αμπελώνες, αλλά και του Κώστα Τσόκλη να στολίζουν τους υπαίθριους διαδρόμους του κτήματος -κι αυτοί είναι μόνο δύο εικαστικοί καλλιτέχνες από τους πολλούς ακόμα που έργα τους «κατοικούν» εκεί- είναι από μονό του ένας πάρα πολύ καλός λόγος για να βρεθείς στο σύγχρονο οινοποιείο που ίδρυσε ο Βαγγέλης Γεροβασιλείου το 1981 στις πλαγιές της Επανομής. 

Ένας δεύτερος είναι το Μουσείο Οίνου που υπάρχει μέσα στο κτήμα και περιλαμβάνει μία εντυπωσιακή και ιδιαίτερη συλλογή ανοιχτηριών από τη δεκαετία του 1970 –ο Βαγγέλης Γεροβασιλείου ξεκίνησε το 1976 να συλλέγει εργαλεία αμπελουργίας, οινοποίησης, εμφιάλωσης και βαρελοποιίας από όλο τον κόσμο και είναι σήμερα, ένας από τους μεγαλύτερους συλλέκτες ανοιχτηριών παγκοσμίως- και αριθμεί περισσότερα από 2.600 αντικείμενα. Περιλαμβάνει σπάνια και ξεχωριστά ανοιχτήρια από τον 18° αιώνα, ορόσημα τεχνολογικής εξέλιξης, υψηλής αισθητικής και κοινωνικού συμβολισμού.

Ο κατεξοχήν λόγος όμως που αξίζει να επισκεφθείς το Κτήμα Γεροβασιλείου είναι για να δοκιμάσεις τα κρασιά του, αφού ξεναγηθείς στις σύγχρονες εγκαταστάσεις και στις ανοξείδωτες δεξαμενές του. Γεύτηκα από την αγαπημένη μου Μαλαγουζιά -εμβληματική ετικέτα του οινοποιείου- μέχρι τον Λευκό Οίνο -συνδυασμός δύο ελληνικών ποικιλιών, της Μαλαγουζιάς και του Ασύρτικου- και το πρίμιουμ, χρυσοκίτρινο Museum Collection Λευκό – ένα συναρπαστικό πάντρεμα των πέντε λευκών ποικιλιών του κτήματος: Μαλαγουζιά, Ασύρτικο, Chardonnay, Sauvignon Blanc και Viognier.

2η στάση: Κτήμα Κεχρής

Σε απόσταση αναπνοής από το κέντρο της Θεσσαλονίκης γνώρισα όλα τα μυστικά της παραμελημένης εθνικής μας ρετσίνας, που ο Στέλιος Κεχρής την αγάπησε, τη φρόντισε και με μεράκι και εφόδιο τις οινολογικές σπουδές του στη Ντιζόν της Γαλλίας την τοποθέτησε σε περίοπτη θέση στην παγκόσμια οινική σκηνή, πετώντας από πάνω της τη «ρετσινιά» που κουβαλά ανά τα χρόνια. 

«Στην οινοποίηση της ρετσίνας, η έναρξη της ζύµωσης είναι το στάδιο κατά το οποίο γίνεται η προσθήκη του επιλεγµένου ρετσινιού, µε τρόπο ώστε να δώσει στο κρασί µόνο τα πιο φρέσκα και ποιοτικά αρώµατά του. Μετά τη ζύµωση, το ρετσίνι αφαιρείται», ανέφερε κατά την περιήγησή μας στο οικογενειακό οινοποιείο, που άνοιξε το 1954 στο Καλοχώρι της Θεσσαλονίκης.

Εδώ, η γευστική οινική εμπειρία ήταν πράγματι ξεχωριστή – την έκανε ακόμα πιο ξεχωριστή η κυρία Ντίνα Κεχρή που μας σέρβιρε μπατζίνα, την παραδοσιακή πίτα της Θεσσαλίας, τόπος καταγωγής της. Ξεκίνησε με το Κεχριμπάρι (ροδίτης) -αποτελεί σημείο αναφοράς στη ρετσίνα από το 1939 με 35 διεθνείς διακρίσεις- συνεχίστηκε με τον Αφρό (ροδίτης) -η πρώτη αφρίζουσα ρετσίνα-, το βραβευμένο Δάκρυ του Πεύκου (ασύρτικο) -η πρώτη ρετσίνα με εντυπωσιακό δυναμικό παλαίωσης-, το Genesis, ένα ζωηρό αρωματικό ροζέ (ξινόμαυρο και Gewürztraminer) και ολοκληρώθηκε με το δυναμικό ερυθρό (ξινόμαυρο και Cabernet Sauvignon) της Τέταρτης Διάστασης, που εκφράζει το ιδιαίτερο terroir της Γουμένισσας και δίνει ένα κρασί με ευρωπαϊκό στυλ και μακρόχρονη παλαίωση.

3η στάση: Κτήμα Βιβλία Χώρα

Μετά τη Θεσσαλονίκη, σειρά είχαν οι πλαγιές του επιβλητικού Παγγαίου Όρους και το Κοκκινοχώρι. Εκεί, όπου φωλιάζει το οινοποιείο που συνδημιούργησαν ο Βαγγέλης Γεροβασιλείου με τον επίσης οινολόγο, Βασίλη Τσακτσαρλή. Έφτιαξαν από κοινό το 1998 έναν αμπελώνα βιολογικής καλλιέργειας που σήμερα καταλαμβάνει έκταση 800 στρεμμάτων και περιβάλλει ένα σύγχρονο οινοποιείο, όπου παράγονται όλα τα κρασιά του κτήματος. 

Για την ιστορία αξίζει να αναφέρω ότι η ονομασία του κτήματος, Βιβλία Χώρα, προέκυψε ως εξής: Οι Φοίνικες, λαός ναυτικών και εμπόρων της αρχαιότητας ερχόμενοι στην περιοχή του Παγγαίου για την αναζήτηση πολύτιμων μετάλλων, μετέφεραν από την πόλη Βύβλο της Φοινίκης μία ποικιλία αμπέλου με την ονομασία «Βυβλία άμπελος». Την ποικιλία αυτή συνέχισαν να καλλιεργούν στις πλαγιές του Παγγαίου οι αρχαίοι Έλληνες και παρήγαγαν από αυτήν τον περίφημο κατά την αρχαιότητα «Βίβλινο Οίνο». Σταδιακά, η περιοχή αποτέλεσε σημαντικό αμπελουργικό κέντρο, γνωστό στην αρχαία Ελλάδα με την ονομασία Βιβλία Χώρα, όπως αναφέρεται σε κείμενα του Ησίοδου, του Θεόκτιτου και του Μιχαήλ Ψελλού.

Τη γνωστή ετικέτα Βιβλία Χώρα (λευκό, ροζέ, ερυθρό) δεν τη δοκίμασα – έχω χάσει κυριολεκτικά το μέτρημα από τις πόσες φορές την έχω απολαύσει. Δοκίμασα όμως τα βραβευμένα Sole Βιδιανό -το πρώτο κρασί που παράγεται εκτός Κρήτης από την κρητική ποικιλία Βιδιανό, η οποία προσαρμόστηκε ιδανικά στις πλαγιές του Παγγαίου Όρους, με μικρή συμμετοχή Ασύρτικου-, Βίβλινο Ροζέ -παράγεται από μία «άγνωστη» ερυθρή ποικιλία, που βρέθηκε στην περιοχή του Παγγαίου και μετά από χρόνια έρευνας και έλεγχο ταυτοποίησης DNA, αποδείχθηκε ότι πρόκειται για μια παλιά ελληνική ποικιλία που δεν ταυτίζεται με καμία άλλη σύγχρονη ελληνική ή ξένη ποικιλία (εξού και το δαχτυλικό αποτύπωμα στο μπουκάλι)- και τον ερυθρό Όβηλο – ένα Cabernet Sauvignon από το πρώτο αμπέλι του Κτήματος, που φυτεύτηκε στους πρόποδες του Παγγαίου.

4η στάση: Κτήμα Αμπελόεις

Από την τραχιά θέα του βουνού, στο μπλε της θάλασσας και τα αστραφτερά νερά του νησιού της Θάσου να ενώνονται με εκείνο του ορίζοντα. Σε μια τεράστια έκταση 30.000 τετραγωνικών μέτρων στο χωριό Φωλιά στη Νέα Πέραμο Καβάλας, εδρεύει από το 2006 το οινοποιείο της οικογένειας Τσιώλα, που συνεργάστηκε με τον διεθνούς φήμης Γάλλο οινολόγο Noel Rabot, ο οποίος έχει πάνω από 40 χρόνια εμπειρίας στη δημιουργία εξαιρετικών κρασιών σε φημισμένα οινοποιεία του εξωτερικού.

Το όνομά του, Αμπελόεις, που όπως μου εξήγησαν προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη για τους αμπελώνες, αντανακλώντας τις βαθιές ρίζες της οικογένειας στην τέχνη της οινοποιίας. 

Από τη συγκομιδή των σταφυλιών μέχρι την παλαίωση των κρασιών στην υπόγεια κάβα τους, με καθοδήγησαν σε κάθε στάδιο παραγωγής, πριν ξεκινήσουμε το οινικό μας ταξίδι στις εκλεκτές ετικέτες τους. Η λαμπερή Συμφωνία είναι ένα μείγμα Sauvignon Blanc και Ασύρτικου με έντονη μύτη. Η Μαλαγουζιά, πλούσια σε υφή με καλή ισορροπία οξύτητας και ανθικά αρώματα. Το Rose, ποικιλιακή μίξη από Ξινόμαυρο, Merlot και Syrah και τέλος, το Silver από σταφύλια Cabernet Sauvignon, που προέρχονται από την υπερυψωμένη περιοχή Μελισσα και σταφύλια Merlot, που καλλιεργούνται στη Φωλιά σε μεγάλο υψόμετρο – και τα δύο με πετρώδες, αργιλώδες έδαφος που προσδίδει μοναδική ορυκτή πολυπλοκότητα στο κρασί.