Γιατί αναβάλλουμε συνεχώς τα πάντα

Αν λοιπόν, η αναβλητικότητα δεν έχει να κάνει με την τεμπελιά, τότε με τι έχει να κάνει;

«Είναι ένας αυτοτραυματισμός», ανέφερε ο Dr. Piers Steel, καθηγητής ψυχολογίας κινήτρων στο Πανεπιστήμιο του Calgary στους New York Times. Το να έχουμε το γνώθι σαυτόν όταν μιλάμε για αναβλητικότητα, είναι αναγκαίο λοιπόν, για να μπορέσουμε να την αντιμετωπίσουμε στα ίσια. Όταν χρονοτριβούμε, συνήθως αυτό δε σημαίνει απλά ότι αποφεύγουμε την εν λόγω εργασία, αλλά και ότι αυτό είναι μάλλον κακή ιδέα. Και όμως, θα το κάνουμε ούτως ή άλλως.

«Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο λέμε ότι η αναβλητικότητα είναι ουσιαστικά παράλογη», δήλωσε επίσης στους NYT η Dr. Fuschia Sirois, καθηγήτρια ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Sheffield. «Οι άνθρωποι εμπλέκονται σε αυτόν τον παράλογο κύκλο χρόνιας αναβλητικότητας εξαιτίας της αδυναμίας τους να διαχειριστούν τις αρνητικές διαθέσεις γύρω από μια εργασία».

Αυτό σημαίνει ότι αναβάλλουμε λόγω της κακής μας διάθεσης; Πρακτικά, ναι.

Η αναβλητικότητα δεν είναι ένα μοναδικό ελάττωμα του χαρακτήρα μας, ούτε πρέπει να αντιμετωπίζεται σαν μια αδυναμία στη διαχείριση του χρόνου. Είναι πολύ περισσότερο ένας τρόπος αντιμετώπισης των αρνητικών διαθέσεων που προκαλούνται από ορισμένες αρνητικές συνθήκες όπως πλήξη, άγχος, ανασφάλεια, απογοήτευση, δυσαρέσκεια και αυτοαμφισβήτηση. Μπορούμε λοιπόν πιο εύκολα να μιλήσουμε για πρόβλημα ρύθμισης των συναισθημάτων μας, παρά για πρόβλημα διαχείρισης χρόνου.

Η ιδιαίτερη φύση της αποστροφής μας εξαρτάται από τη συγκεκριμένη κατάσταση. Μπορεί να οφείλεται σε κάτι δυσάρεστο σχετικά με την ίδια την εργασία ή ακόμη και σε βαθύτερα συναισθήματα που σχετίζονται με τον ίδιο μας τον εαυτό, όπως η αυτοαμφισβήτηση, η χαμηλή αυτοεκτίμηση, το άγχος ή η ανασφάλεια. Αυτό ισχύει φυσικά, ακόμη και αν κάνεις μια δουλειά που κατά τα άλλα σου αρέσει.

Επίσης, κάθε φορά που ταλαιπωρούμαστε πιο έντονα από την αναβλητικότητα, είναι αρκετά σημαντικό να το επικοινωνούμε. Πρώτον, γιατί οι περισσότεροι γύρω μας, πάσχουν από αυτήν, αλλά και επειδή όταν μένουμε μόνοι μας με τις σκέψεις που κάνουμε σχετικά με την αναβλητικότητα, τότε τα πράγματα γίνονται πιο επώδυνα.

Μα καλά, γιατί χαιρόμαστε όταν αναβάλλουμε;

Η στιγμιαία ανακούφιση που νιώθουμε όταν αναβάλλουμε κάτι, είναι και αυτή που κάνει φαύλο τον κύκλο. Είναι στην ουσία σαν ένας μικρός εθισμός. Ο βασικός συμπεριφορισμός λέει ακριβώς αυτό: Όταν ανταμείβεται ο εαυτός μας για κάτι, τείνει να το ξανακάνει. Αυτός ακριβώς είναι ο λόγος για τον οποίο η αναβλητικότητα τείνει να μην είναι μια εφάπαξ συμπεριφορά, αλλά ένας κύκλος, ένας κύκλος που εύκολα γίνεται μια χρόνια συνήθεια.

Με την πάροδο του χρόνου, η χρόνια αναβλητικότητα έχει όχι μόνο κόστος παραγωγικότητας, αλλά και μετρήσιμα καταστροφικά αποτελέσματα στην ψυχική και σωματική μας υγεία, όπως χρόνιο στρες, γενική ψυχολογική δυσφορία και χαμηλή ικανοποίηση από τη ζωή και συμπτώματα κατάθλιψης και άγχους.

Μπορεί να φαίνεται ειρωνικό το γεγονός ότι αναβάλλουμε για να αποφύγουμε τα αρνητικά συναισθήματα, αλλά καταλήγουμε να νιώθουμε ακόμη χειρότερα, αλλά δυστυχώς, κάπως έτσι μοιάζουν τα πράγματα. Όπως και στους εθισμούς. Η αναβλητικότητα είναι ένα τέλειο παράδειγμα του πόσο νοιαζόμαστε για το παρόν, της έμφυτης τάσης μας να δίνουμε προτεραιότητα στις βραχυπρόθεσμες ανάγκες έναντι των μακροπρόθεσμων.

Και τελικά γιατί αναβάλλουμε;

Αρχικά πρέπει να τονίσουμε ότι δεν είμαστε και τόσο ικανοί να πάρουμε μελετημένες, προσανατολισμένες αποφάσεις για το μέλλον εν μέσω άγχους. Όταν βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια εργασία που μας κάνει να νιώθουμε άγχος ή ανασφάλεια, η αμυγδαλή (το τμήμα του εγκεφάλου που είναι ο «ανιχνευτής απειλών» ή αλλιώς η «έδρα των συναισθημάτων») αντιλαμβάνεται την εργασία αυτή ως πραγματική απειλή, για την αυτοεκτίμηση ή την ευημερία μας.

Ακόμα και αν διανοητικά αναγνωρίζουμε ότι η αναβολή της εργασίας θα δημιουργήσει περισσότερο άγχος για εμάς στο μέλλον, ο εγκέφαλός μας εξακολουθεί να είναι ρυθμισμένος ώστε να ενδιαφέρεται περισσότερο για την εξάλειψη της απειλής στο παρόν. Οι ερευνητές το αποκαλούν αυτό «αεροπειρατεία της αμυγδαλής». Δυστυχώς, δεν μπορούμε απλώς να πούμε στον εαυτό μας να σταματήσει να αναβάλλει.

Πρέπει λοιπόν να συνειδητοποιήσουμε ότι, στον πυρήνα της, η αναβλητικότητα αφορά τα συναισθήματα και όχι την παραγωγικότητα. Η λύση δεν περιλαμβάνει τη λήψη μιας εφαρμογής διαχείρισης χρόνου ή την εκμάθηση νέων στρατηγικών αυτοελέγχου. Έχει να κάνει με τη διαχείριση των συναισθημάτων μας με έναν νέο τρόπο.

Η δυσκολία στο να σπάσουμε τον εθισμό στην αναβλητικότητα είναι ότι υπάρχει ένας απροσδιόριστος αριθμός πιθανών υποκατάστατων ενεργειών που θα εξακολουθούσαν να είναι μορφές αναβλητικότητας. Γι’ αυτό η λύση πρέπει επομένως να είναι εσωτερική και να μην εξαρτάται από τίποτα άλλο εκτός από τον εαυτό μας.

Τρόποι αντιμετώπισης

Μια επιλογή είναι να συγχωρήσουμε τον εαυτό μας τις στιγμές που αναβάλλουμε. Σε μια μελέτη του 2010, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι φοιτητές που μπόρεσαν να συγχωρήσουν τον εαυτό τους για την αναβλητικότητα, όταν μελετούσαν για ένα πρώτο διαγώνισμα κατέληξαν να αναβάλλουν λιγότερο όταν μελετούσαν για το επόμενο διαγώνισμά τους. Κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η αυτοσυγχώρεση υποστήριζε την παραγωγικότητα.

Μια άλλη συνηθισμένη (και παρόμοια) τακτική είναι η αυτοσυμπόνια, η οποία είναι η αντιμετώπιση του εαυτού μας με καλοσύνη και κατανόηση απέναντι στα λάθη και τις αποτυχίες μας. Σε μια μελέτη του 2012 που εξέτασε τη σχέση μεταξύ στρες, αυτοσυμπόνιας και αναβλητικότητας, από το Dr. Sirois, διαπιστώθηκε ότι οι αναβλητικοί τείνουν να έχουν υψηλό στρες και χαμηλή αυτοσυμπόνια.

Επιπλέον, αυτό που συχνά προτείνεται είναι η καλλιέργεια της περιέργειας. Αν αισθάνεσαι τον πειρασμό να πρέπει να αναβάλλεις, στρέψε την προσοχή σου στις αισθήσεις που προκύπτουν στο μυαλό και το σώμα σου. Ποια συναισθήματα προκαλούν τον πειρασμό σου; Πού τα αισθάνεσαι στο σώμα σου; Αν τα εντοπίσεις και μπορέσεις να τα κατατάξεις, τότε είναι βέβαιο ότι θα προσπαθήσεις να αποφύγεις την επόμενη αναβολή.

Κλείνοντας, είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι η αναβλητικότητα είναι βαθιά υπαρξιακή, καθώς θέτει ερωτήματα σχετικά με την ατομική δράση και το πώς θέλουμε να περνάμε το χρόνο μας σε αντίθεση με το πώς το κάνουμε στην πραγματικότητα. Αλλά είναι επίσης μια υπενθύμιση πως είμαστε όλοι ευάλωτοι σε επώδυνα συναισθήματα και οι περισσότεροι από εμάς θέλουμε απλώς να είμαστε ευτυχισμένοι με τις επιλογές που κάνουμε. Είναι όμως προτιμότερο να κοιτάξουμε τη μεγάλη εικόνα και να αποφύγουμε την προσωρινή τέρψη των συναισθημάτων μας.