Η Τουρκία έναν χρόνο μετά τον σεισμό

Μέσα σε μερικές ώρες, έχει ολοκληρωθεί αυτό που αργότερα θα ονόμαζαν «καταστροφή του αιώνα».

Στο πρώτο τηλεοπτικό μήνυμα μετά το διπλό χτύπημα του σεισμού μεγατόνων που ισοπέδωσε δέκα επαρχίες σαν στοίβες από τραπουλόχαρτα, ο πρόεδρος της χώρας και ηθικά συνυπεύθυνος για τις κατασκευαστικές αυθαιρεσίες που είχαν συμβεί, όπως κατηγορείται από τους αντιπάλους του, Recep Tayyip Erdoğan θα εμφανιστεί αποφασισμένος για δραστικές κινήσεις και θα κηρύξει τη χώρα σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης.

Με τις κοινοβουλευτικές εκλογές να απέχουν εκείνη τη στιγμή ακριβώς έναν μήνα, ο Erdoğan θα δώσει γρήγορα το παρών στις κατεστραμμένες επαρχίες, δίνοντας ηχηρές υποσχέσεις για ταχεία ανοικοδόμηση και παροχή χρημάτων. Στο Καχραμάνμαρας, συγκεκριμένα, λέει πως μέσα σε ένα χρόνο θα έχουν αποκατασταθεί όλοι οι πληγέντες.

Έναν χρόνο μετά τον φονικό σεισμό της 6ης Φεβρουαρίου και με τον Tayyip Erdoğan να παραμένει στον θώκο έχοντας δηλώσει ότι τελικά «η καταστροφή δεν επέφερε δραματικές αλλαγές στις προτιμήσεις του εκλογικού σώματος», η πραγματικότητα δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες, με εκατοντάδες χιλιάδες κόσμου να πασχίζει καθημερινά για να καλύψει τις βασικές του ανάγκες μέσα στο τοπίο της καταστροφής, χωρίς δουλειές, χωρίς ηλεκτρισμό και θέρμανση, με ανοιχτό το τραύμα από το σοκ του σεισμού και της απώλειας συγγενών που εξαφανίστηκαν με τον σεισμό.

Να θυμίσουμε ότι τα εκσκαφικά μηχανήματα έσπευσαν να απομακρύνουν τα συντρίμμια από τις επαρχίες, χωρίς να προηγηθεί έρευνα και επιχειρήσεις διάσωσης.

Οι περιγραφές από τους επιζώντες σοκάρουν, το ίδιο και οι αριθμοί. Παρακάτω, παρουσιάζουμε τα επικαιροποιημένα στοιχεία που συνοψίζουν την επίδραση του καταστροφικού σεισμού και την τωρινή κατάσταση των πληγέντων. Δεδομένου ότι απουσιάζει η καταγραφή από πλευράς τουρκικού κράτους σε πολλές από τις περιπτώσεις, βασιστήκαμε στις αναφορές που δημοσιεύουν οι ανθρωπιστικές οργανώσεις με δράση στις επίμαχες περιοχές.

#1

Τα τραγικά νούμερα συνέχισαν να αυξάνονται για μήνες. Σύμφωνα με την τελευταία ανακοίνωση από το Υπουργείο Εσωτερικών της Τουρκίας, ο απολογισμός του σεισμού της 6ης Φεβρουαρίου περιλαμβάνει 53.537 νεκρούς και 107.213 τραυματισμένους, ενώ γίνεται ακόμη πιο ολέθριο, αν συνυπολογίσουμε τους εκατοντάδες κόσμου που αγνοούνται μέχρι σήμερα, κάτω από τα ερείπια.

Πολλά νεκρά σώματα παραμένουν αγνώστου ταυτότητος. «Οι ιατροδικαστές έκαναν ό,τι μπορούσαν, αλλά υπήρχαν τόσα πτώματα που δεν μπορούσαν να ταυτοποιηθούν», δήλωσε στην Le Monde η Özlem Parlak, που έμενε στην πόλη Αντάκεια και μετά τον σεισμό παρέμεινε για να προσφέρει ανθρωπιστική βοήθεια.

#2

Χωρικά, στη ζώνη επιρροής της σεισμικής ενέργειας βρέθηκαν 350.000 τετ. χλμ., έκταση περίπου ίση με το τριπλάσιο μέγεθος της Ελλάδας. Από τις αναφορές των ανθρωπιστικών οργανώσεων γνωρίζουμε ότι σε επλήγησαν συνολικά 9,1 εκατομμύρια άνθρωποι, ανάμεσά τους και οι Σύριοι πρόσφυγες που ήταν εγκατεστημένοι στα σύνορα μετά τον πόλεμο του 2011, ζώντας από καιρό σε συνθήκες επισφάλειας.

Από το σύνολο των πληγέντων, περίπου 3,5 εκατομμύρια αναγκάστηκαν σε άμεσο εκτοπισμό λόγω των καταστροφών, από τα οποία τα περίπου 600.000 ήταν παιδιά. Σήμερα, όπως επεσήμανε σε νέα ανακοίνωση το δίκτυο Save the Children, το 1 στα 3 παιδιά που εκτοπίστηκαν από τον σεισμό στην Τουρκία συνεχίζει να μην έχει σπίτι.

#3

Το πρώτο διάστημα, όσοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους βρέθηκαν να περιφέρονται στον δρόμο (περίπου 1 στους 4 κατοίκους των πληγέντων περιοχών), στήνοντας πρόχειρους καταυλισμούς με σκηνές σε πλατείες ή και πάρκα. Σταδιακά, οι εκτοπισμένοι κατευθύνονταν στα Προσωρινά Κέντρα Διαμονής τα οποία κατασκευάζονταν σε κομβικά σημεία από την υπηρεσία διαχείρισης καταστροφών AFAD της Τουρκίας, όπως στην επαρχία του Χάταϊ, ως ότου κληθούν να μετακινηθούν στο μόνιμο σπίτι τους.

Σε κατάσταση αναμονής για μόνιμη κατοικία παραμένουν σήμερα 787,152 άτομα, βιώνοντας το μόνιμο άγχος ακόμη και για τις βασικές ανάγκες, όπως θέρμανση και ηλεκτρισμός. «Έχουμε μία και μόνο ανάγκη, το σπίτι μας», μετέφερε άτομο στους Financial Times.

#4

Κατά μέσο όρο, από το σύνολο όσων παραμένουν σε αναμονή το 55% επιβιώνει στις προσωρινές δομές του κράτους και το 45% σε ανεπίσημους καταυλισμούς, όπου η συνεισφορά των ανθρωπιστικών οργανώσεων είναι ζωτικής σημασίας. Με τα δεδομένα επιτόπιας έρευνας του Δεκεμβρίου από το δίκτυο Support of Life, μόλις στο 20% των καταυλισμών διανέμεται καθημερινά φαγητό, ενώ το 41% δεν έχει πρόσβαση σε υγειονομική περίθαλψη. Πολύ συχνά, μέσα στον καταυλισμό δεν υπάρχουν τρόποι προμήθειας προϊόντων, οπότε οι κάτοικοι αναγκάζονται να μετακινηθούν οδικώς ή πεζή μέχρι το κοντινότερο κατάστημα, με το 90% από το σύνολο των ερωτηθέντων να αναφέρει ως ελάχιστη απόσταση τα 30 λεπτά περπάτημα.

#5

Με την επέτειο ενός χρόνου από τον σεισμό, παραδόθηκαν προς χρήση 7.275 προκατασκευασμένες κατοικίες (λυόμενα) στην επαρχία Χάταϊ, η οποία είχε δεχτεί το ισχυρότερο πλήγμα, με τον Erdogan να δηλώνει ότι «με τη βοήθεια του θεού, μέσα στους επόμενους δύο μήνες, θα έχουμε ολοκληρώσει την παράδοση ακόμη 75.000 κατοικιών μέσα στη ζώνη του σεισμού» και ακολούθως «σκοπεύουμε να παραδίδουμε 15.000-20.000 κατοικίες τον μήνα, έτσι που στο τέλος του έτους θα έχουμε αποδώσει 200.000 κοινωνικές κατοικίες». Με τα τωρινά δεδομένα, έχει καλυφθεί μόλις το 3% των υποσχέσεων για τη Χάταϊ, ενώ προεκλογικά το πλάνο ήταν να έχουν παραδοθεί μέχρι σήμερα 200.000 κατοικίες και 331.000 ως το τέλος του 2024.

#6

Ενδεικτικό παράδειγμα για την τωρινή κατάσταση και τις κενές υποσχέσεις του Erdoğan είναι η πόλη Αντάκεια, ένα κάποτε ζωντανό κέντρο 400.000 κατοίκων με σπουδαία αρχιτεκτονικά οικοδομήματα και τη μεγάλη ιστορική σημασία της Αντιόχειας. Σήμερα, κατεδαφισμένο και μη ανοικοδομημένο παραμένει το 92% των κτιρίων της περιοχής, ενώ οι κάτοικοι φοβούνται να εισέλθουν σε όσα δεν κατέρρευσαν από τον σεισμό, γνωρίζοντας ότι δεν είναι ασφαλή.

Όσοι έμειναν να ζουν εκεί, μέσα στα μικρά μεταλλικά κοντέινερ που εγκαταστάθηκαν, πασχίζουν να επανέλθουν σε κάποιου είδους κανονικότητα, με τα πάντα να είναι εναντίον τους – δεν υπάρχουν δουλειές, πασχίζουν καθημερινά να καλύψουν τις ανάγκες τους, ενώ πολλοί θρηνούν συγγενείς κάτω από τα συντρίμμια.

#7

Ο σαρωτικός σεισμός, σύμφωνα με ανακοίνωση από το Τμήμα Στρατηγικής και Προϋπολογισμού του Γραφείου του Προέδρου, επέφερε ζημία ίση περίπου με 10 δισ. USD στην οικονομία της Τουρκίας, ένα μέρος της οποίας αφορά το κόστος της καταστροφής και ανοικοδόμησης, ενώ ένα δεύτερο μέρος αφορά στο πλήγμα το οποίο επέφερε ο σεισμός στην παραγωγική δυναμική της χώρας. Είναι χαρακτηριστικό το δεδομένο ότι οι έντεκα επαρχίες που βρέθηκαν στο επίκεντρο, έχουν μερίδιο συμμετοχής στο εθνικό ΑΕΠ της τάξης του 10%.

#8

Στο κάλεσμα της πρωτοφανούς κρίσης ανταποκρίθηκε άμεσα η παγκόσμια κοινότητα: μέχρι σήμερα, στη βοήθεια των πληγέντων έχουν συμβάλλει 105 χώρες και 16 διεθνείς οργανισμοί. Ειδικότερα, με τα πακέτα στήριξης που κατέφθαναν διαδοχικά στα σύνορα, έχουν διανεμηθεί περισσότερα από 11,6 εκατομ. είδη πρώτης ανάγκης, όπως κουβέρτες, ρουχισμός, βρεφικές πάνες και δέματα τροφίμων. Σήμερα, πιο επιτακτικές είναι οι ανάγκες στις περιοχές της Συρίας.

«Ο κόσμος έχασε τα πάντα – τα σπίτια του, τα παιδιά του, τον λόγο για να ζουν, μετέφερε επικεφαλής του προγράμματος αποκατάστασης από τον οργανισμό International Rescue Committee. «Τώρα, ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να βοηθήσετε τους ανθρώπους να σταθούν στα πόδια τους είναι παρέχοντας χρήματα».

#9

Η απότομη εκτίναξη της ανάγκης για στέγης μετά τον σεισμό κινητοποίησε με τη σειρά της τους κερδοσκοπικούς μηχανισμούς του real estate, ελλείψει πλαφόν ή άλλης ρύθμισης από πλευράς κράτους: έρευνα που υλοποίησε το BETAM, ένα think tank με έδρα την Κωνσταντινούπολη, έδειξε ότι τα ενοίκια στην Τουρκία αυξήθηκαν κατά μέσο όρο 117% στο διάστημα αυτού του έτους. Υψηλότερες ανατιμήσεις σημειώθηκαν στην Τραπεζούντα (+300%), στην Μαλάτεια (+258%) και στην Άγκυρα (+192%), ενώ από τη ζώνη επιρροής της σεισμικής δραστηριότητας ιστορικό υψηλό στις τιμές ενοικίων σημείωσε η επαρχία Αντιγιαμάν (+111%).

#10

Όσον αφορά την αναζήτηση ποινικών ευθυνών για τα κατασκευαστικά λάθη που αποκάλυψε ο καταστροφικός σεισμός, η πρώτη μεγάλη δίκη για «συνειδητή αμέλεια» ξεκίνησε αρχές του 2024. Αλλά όπως επισημαίνει το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, «ούτε ένας δημόσιος υπάλληλος, δήμαρχος ή μέλος του δημοτικού συμβουλίου δεν έχει βρεθεί κατηγορούμενος για έγκριση σειράς κατασκευαστικών έργων που υπολείπονταν των οικοδομικών προδιαγραφών».

Το μοναδικό report το οποίο υποδεικνύει ευθέως τις ευθύνες των τοπικών αξιωματούχων είναι εκείνο από το Τεχνικό Πανεπιστήμιο Κόνια που επικεντρώθηκε σε ένα συγκρότημα κατοικιών στο Καχραμάνμαρας – το συμπέρασμα έλεγε ότι το σχέδιο οικοδόμησης «εγκρίθηκε από τις αρμόδιες αρχές» και «εφαρμόστηκε χωρίς να υπάρξει αμφισβήτηση», παρά το γεγονός ότι κατασκευάστηκε «κατά παράβαση των αρχών της μηχανικής», παρακάμπτοντας «τους κανονισμούς και τα πρότυπα σεισμού του 1975 και του 1998».