Τα σκάνδαλα που αποκαλύφθηκαν από τα απόρρητα αρχεία της Uber

Το σκάνδαλο της Uber έγινε πρωτοσέλιδο, θυμίζοντας τα Panama και τα Pandora Papers που είχαν αποκαλύψει παλαιότερα οι δημοσιογράφοι της ICIJ: το παραδειγματικό –για τον τομέα των νεοφυών επιχειρήσεων– success story της εταιρείας μεταφοράς δεν αποδίδεται απλά στην επαναστατική ιδέα των Travis Kalanick και Garrett Cam, πίσω στο 2008, να φτιάξουν μια εφαρμογή ταξί με GPS και δυνατότητα διαμοιρασμού.

Ούτε στο γεγονός ότι οι συντριπτική πλειοψηφία των οδηγών δήλωναν απόλυτα ικανοποιημένοι (;) με τις απολαβές και της παροχές της Uber, όπως έδειχνε με καμάρι στις δημοσκοπήσεις της – και στη χώρα μας, ενώ τα πράγματα ήταν και παραμένουν δύσκολα στον κλάδο.

Όσο στις συμφωνίες που γίνονταν κάτω από το τραπέζι: από τα 124.000 εσωτερικά email, προσωπικά μηνύματα και αρχεία της Uber προδίδουν τις στενές επαφές που είχαν τα υψηλόβαθμα στελέχη της εταιρίας με κορυφαίους πολιτικούς ηγέτες, από τον Emmanuel Macron (την περίοδο που διετέλεσε Υπουργός Οικονομίας), τον Joe Biden και τον πρωθυπουργό του Ισραήλ, Benjamin Netanyahu, μέχρι ολιγάρχες από το Κρεμλίνο.

Συγκεκριμένα, μεταξύ των ετών 2014 και 2016, κατά τη διάρκεια της προσπάθειας εισόδου και εγκαθίδρυσης της Uber στην παγκόσμια αγορά δηλαδή, πάνω από 100 συναντήσεις «κομβικής σημασίας», με μέλη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (34%), υπουργούς (19%) και πρωθυπουργούς (7%) μεταξύ άλλων, αποκαλύφθηκαν από τα Uber Files. Ο βασικός στόχος όλων αυτών; Να τεθεί σε ισχύ ευνοϊκή νομοθεσία για το μοντέλο της Uber. Και αυτό δεν ήταν το μόνο που αποκάλυψαν από τα απόρρητα αρχεία της εταιρείας, φυσικά.

Πόσο νόμιμη είναι γενικά η Uber

Τα στελέχη της πολυεθνικής εταιρείας, σε κάθε συνέντευξη μέχρι σήμερα, είχαν τη συνήθεια να τονίζουν ότι οι πρακτικές της Uber εναρμονίζονται απόλυτα με το νομικό πλαίσιο της εκάστοτε χώρας, όπου δραστηριοποιούνται. Ωστόσο, ακόμη και πριν την Κυριακή που κυκλοφόρησαν διεθνώς τα απόρρητα έγγραφα, είχαν υπάρξει αδιάψευστα παραδείγματα για την ύπουλη «ευελιξία» της Uber επάνω στο γράμμα του νόμου.

Να θυμίσουμε ότι έπρεπε να έρθει η ετυμηγορία από το Ευρωδικαστήριο τον Δεκέμβριο του 2017, ώστε να δεχθεί η Uber ότι δεν είναι απλά μία εφαρμογή για τα έξυπνα τηλέφωνα, ούτε γενικά μια «υπηρεσία της κοινωνίας της πληροφορίας» αλλά μια κανονική εταιρεία μεταφορών. Ενώ πολύ πρόσφατα μάλιστα, η απόφαση από το Ανώτατο Ομοσπονδιακό Δικαστήριο της Ελβετίας απέρριψε την προσπάθεια της Uber να απαρνηθεί τον ρόλο του εργοδότη (άρα και των δεσμεύσεων που αυτός συνεπάγεται).

«Η εταιρεία παραβίασε τη νομοθεσία, παραπλάνησε την αστυνομία και τις ρυθμιστικές αρχές», γράφει η βασική διαπίστωση της Guardian, χωρίς να αναφέρεται σε κάποια μεμονωμένα μόνο περιστατικά, αλλά στο σύνολο της πρακτικής της Uber, η οποία κυνηγούσε σταθερά τα νομικά παράθυρα κάθε κράτους.

«Κάποιες φορές έχουμε προβλήματα, διότι είμαστε εντελώς εκτός νόμου», είχε γράψει ρητά και ξάστερα η διευθύντρια επικοινωνίας της Uber Nairi Hourdajian, σε μήνυμα προς τους συναδέλφους της το 2014. Ήταν η χρονιά, που είχαν ξεκινήσει διεθνώς οι διαδηλώσεις ενάντια στην επέκταση της εταιρείας.

Μέσα από τις συνομιλίες αποδεικνύεται πως γνώριζαν ότι στις περισσότερες χώρες, όπου είχαν επεκταθεί, το μοντέλο τους ισορροπούσε ανάμεσα στο νόμιμο και το παράνομο ουσιαστικά: μεταξύ 2013 και 2017, αυτό συνέβαινε σε Τουρκία, Τσεχία, Γαλλία, Γερμανία, Σουηδία και Νότια Αφρική, μεταξύ άλλων.

Οι σκανδαλώδεις πρακτικές

Στη χώρα μας, το κύμα οργής των σωματείων ταξί έφτασε το 2018: τότε ήταν αλλεπάλληλες οι καταγγελίες των μελών του ΣΑΤΑ (Συνδικάτου Αυτοκινητιστών Ταξί Αττικής (ΣΑΤΑ) για παράνομες μεταφορές επιβατών στην ευρύτερη περιοχή του κέντρου. Πράγματι, γίνονταν τότε συλλήψεις, διότι δεν είχε τεθεί ακόμη το νομικό πλαίσιο για μια συγκεκριμένη υπηρεσία του Uber που πλέον έχει αποσυρθεί από την εδώ πραγματικότητα: τη δυνατότητα σε μη επαγγελματίες οδηγούς να βγάζουν έξτρα μεροκάματο, μεταφέροντας πελάτες στον προορισμό τους.

Το βασικότερο κίνητρο λοιπόν που είχε πυροδοτήσει τότε την έκρηξη στην Αθήνα, όπως συνέβη επίσης σε Λονδίνο, Μιλάνο είτε άλλες τουριστικές πόλεις της Ευρώπης, ήταν ο αθέμιτος ανταγωνισμός, που ζημίωνε σοβαρά τους επαγγελματίες οδηγούς με άδεια. Αλλά πλέον, τα χτυπήματα που έχει να αποκρούσει η νομική ομάδα της Uber είναι πολύ ισχυρότερα.

Το χέρι της εταιρείας κάτω απ’ το πολιτικό τραπέζι, συγκεκριμένα, ήταν τόσο ισχυρό που είχε τη δυνατότητα να αλλάζει πρωθυπουργικές ομιλίες, να παρεμβαίνει σε ψηφοφορίες διαταγμάτων και γενικότερα να στρέφει το παιχνίδι προς το μέρος της. Ιδιαίτερα ο Emmanuel Macron είναι που φωτογραφίζεται εντονότερα από τη διαρροή των ηλεκτρονικών εγγράφων, αφού φαίνεται να μεσολάβησε για μια μυστική συμφωνία στο γαλλικό υπουργικό συμβούλιο.

Παράλληλα, υπέρογκα ποσά δίνονταν κάτω από το τραπέζι για την προώθηση του δικτύου, ενώ από μηνύματα του ιδρυτή Travis Kalanick, όσο ήταν ακόμη διευθύνοντας σύμβουλος της εταιρείας, φαίνεται πως διόλου αρνητικά δεν είχε εκλάβει αυτές τις διαδηλώσεις η Uber: «Ενθαρρύνετε το χάος», έγραφε εσωτερικά ο ίδιος, παραπέμποντας στο κλασικό ρητό που λέει ότι δεν υπάρχει αρνητική φήμη. «Η βία ενάντια στους οδηγούς της Uber εγγυάται την επιτυχία της εταιρείας», εξήγησε στη συνέχεια.

Να αναφέρουμε σε αυτό το σημείο ότι ο Travis Kalanick που ίδρυσε την Uber δεν είναι τυχαίος: το 2016 βρέθηκε ως μέλος στο Φόρουμ Στρατηγικής και Πολιτικής του Λευκού Οίκου, στο πλευρό δηλαδή του τον Donald Trump.

Γι’ αυτό και η εταιρεία είχε ένα στιβαρό τείχος άμυνας να την προστατεύει: σύμφωνα με τα έγγραφα της Uber Files, υπήρχε ένας «διακόπτης δολοφονίας» για να αποτρέψει την πρόσβαση της αστυνομίας στους υπολογιστές και τα αρχεία της. Σαν διακόπτη έκτακτης ανάγκης δηλαδή, που θα έσβηνε αστραπιαία το στίγμα της Uber. Λέγεται ότι ο Travis τον είχε ενεργοποιήσει τουλάχιστον μία φορά.