Ο Τάφος του Ινδού στη Λεωφόρο εμπνέει μια απρόσμενη έκθεση
Μιλήσαμε με το εικαστικό ντουέτο Comotirio των Εριφύλη Βενέρη και Νάιρα Στεργίου, οι οποίες ετοίμασαν ένα πρότζεκτ για το κλειστό γήπεδο του Παναθηναϊκού στην Αλεξάνδρας και τις αθέατες πλευρές του – από την ταινία του Fritz Lang μέχρι τον Ιλισό που περνάει υπόγεια.
- 29 ΜΑΡ 2024
Όταν δεν έχεις επαρκείς πληροφορίες για να αποδομήσεις έναν μύθο, καλύτερα να τον στηρίξεις με όλο σου το είναι. Δεν έχει τόσο μεγάλη σημασία ποιος εμπνεύστηκε πρώτος το επικό αυτό παρατσούκλι (τον Τάσο Στεφάνου δείχνει η Wikipedia), αλλά ότι το πρώτο κλειστό γήπεδο συλλόγου στη χώρα έμεινε στην ιστορία με το όνομα μιας ταινίας που κινηματογράφησε ο σπουδαίος Fritz Lang στην «εξωτική» για τον δυτικό κόσμο Ινδία. Το σενάριο μιλούσε για έναν Γερμανό αρχιτέκτονα που δραπέτευσε από το παλάτι μαζί με την αρραβωνιαστικιά του μαχαραγιά και η προσέλευση στις αίθουσες υπήρξε αυξημένη, κυρίως λόγω της καλλίγραμμης Debra Paget που είχε μαθευτεί (τέλη δεκαετίας ’50) ότι έδινε έναν αποκαλυπτικό οριεντάλ χορό on camera.
Ώσπου η πλοκή της ταινίας αποκτά τραγική τροπή για το ερωτευμένο ζεύγος, το οποίο συλλαμβάνεται και οδηγείται στην υπόγεια φυλακή του Παλατιού, ένα πολυδαίδαλο δίκτυο με σπηλιές, μπουντρούμια και φύλακες-τέρατα, απ’ όπου είναι αδύνατο να διαφύγεις. Το κλειστό γήπεδο του Παναθηναϊκού λόγω της στενότητας του χώρου και της απότομης κατηφορικής σκάλας ξυπνάει το ίδιο αίσθημα κλειστοφοβίας και έτσι βαφτίζεται Τάφος του Ινδού.
Λίγο καιρό προτού αρχίσει η Διπλή Ανάπλαση και εγκαταλειφθεί το θρυλικό αυτό γήπεδο, το εικαστικό δίδυμο που έχει συνήθειο να διοργανώνει εκθέσεις στα πιο απίθανα σημεία της πόλης, οι Εριφύλη Βενέρη και Νάιρα Στεργίου έβαλε στόχο να παρουσιάσει ένα δρώμενο μέσα στο Κλειστό, και όλα έδειχναν έτοιμα και κανονισμένα για ακόμη μια εμπειρία αμέτρητης καλτίλας και trash γοητείας, όπως εκείνες στις οποίες μας έχουν συνηθίσει, ώσπου ματαιώθηκε επειδή «δεν υπάρχει άδεια από το αρμόδιο τμήμα του Δήμου για μια τέτοια εκδήλωση».
Τελικά, το πρότζεκτ τροποποιήθηκε και παρουσιάζεται με ένα pop-up τριήμερο δρώμενο στο κοντινό project space AK38 (οδό Αρματολών και Κλεφτών πίσω από το γήπεδο), από την Παρασκευή 29 ως την Κυριακή 31 Μαρτίου. Πρόκειται για δύο γλυπτικές εγκαταστάσεις μεικτών μέσων, μέσω των οποίων αναδύονται αθέατα στοιχεία του υπόγειου σταδίου που αποτελεί ορόσημο για πολύ κόσμο – από την ιστορία με τον Fritz Lang και την Ινδία μέχρι τον Ιλισό ποταμό που περνάει κάτω από το γήπεδο (φήμες λένε ότι τις ήσυχες μέρες μπορείς να τον ακούσεις) και τον συμβολισμό του τριφυλλιού.
Καλύτερα να μας τα πουν οι ίδιες, βέβαια.
Πώς οδηγηθήκαμε στο κλειστό γήπεδο του Παναθηναϊκού. Τι σας τράβηξε;
Το γήπεδο της Λεωφόρου αποτελεί ορόσημο για την περιοχή του Γκύζη και μαζί με την ΓΑΔΑ, τον Άγιο Σάββα, τα Προσφυγικά και το Δικαστικό Μέγαρο συνθέτουν μια κατάσταση. Στον άξονα αυτό κινούμαστε καθημερινά, αποτελεί για εμάς όπως και για πάρα πολλούς Αθηναίους σημείο αναφοράς. Μάλιστα, το στούντιο μας βρισκόταν μέχρι πολύ πρόσφατα στα πέριξ –όταν είχαμε την αρχική ιδέα για το πρότζεκτ βρισκόμασταν ακόμα εκεί–, οπότε πρόκειται, θα λέγαμε, για αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας μας.
Εμείς δουλεύουμε με εγκαταστάσεις, έρευνα και περφόρμανς σε σημεία της πόλης που έχουν ένταση ιστορική ή σημειολογική, είτε που απλά μας κινούν το ενδιαφέρον για διάφορους άλλους λόγους, αισθητικούς, cult κά.
Η ιδέα για μια τέτοια έκθεση ξεκίνησε λίγο ως αστείο καθώς, ούσα η μια από τις δύο μας Ολυμπιακός, μας φάνηκε τόσο διασκεδαστικό όσο και οξύμωρο. Επίσης, η έννοια του Τάφου ήταν κάτι που μας ιντρίγκαρε, έχοντας ασχοληθεί και παλιότερα σε συνεργασίες μας με τον σουρεαλισμό του πένθιμου, το dark στοιχείο και το troll (βλ. Τελεταί Μπούκουρα). Είναι, δηλαδή, κάτι που μας αφορά.
Πάμε στη στιγμή που μπαίνετε στον σύλλογο, δύο κοπέλες, και εξηγείτε πρώτη φορά το concept της έκθεσης. Πώς πήγε αυτό;
Η πρώτη επαφή με το Γήπεδο και τους εκεί παράγοντες της Ομοσπονδίας έγινε τον Νοέμβριο του 2023. Ήταν απολαυστική η προσπάθεια του να πείσουμε για τη σπουδαιότητα μια εικαστικής έκθεσης-δρώμενου εκεί, με κυριότερο επιχείρημα ότι το γήπεδο κλείνει σύντομα και θα μεταφερθεί στον Βοτανικό.
Το concept προέκυψε στην πορεία, καθώς προχωρούσαν οι επαφές μας με άτομα εσωτερικά του Συλλόγου. Στις επόμενες συναντήσεις υπήρξε μια ιδιαίτερα θερμή υποστήριξη, ενθουσιασμός, θα λέγαμε.
Το πλάνο ήταν να κάνουμε μια οπτικοακουστική εγκατάσταση στις κερκίδες του υπόγειου γηπέδου μαζί με μια Bollywood καραόκε παρέμβαση στη μέση του γηπέδου μπάσκετ. Το event είχε προγραμματιστεί για τέλη Ιουνίου ώστε να μην υπάρχουν πολλές προπονήσεις. Ήμασταν έτοιμες, τα έργα μας έτοιμα, ο εξοπλισμός κανονισμένος, τα τεχνικά λυμένα (με έγκριση από τους ιθύνοντες και τη Διοίκηση), ώσπου φτάνουμε στις αρχές του Ιουνίου και ανατρέπονται τα πράγματα: Δεχόμαστε ένα email που μας πληροφορούν ότι τελικά η έκθεση δεν μπορεί να λάβει χώρα διότι δεν υπάρχει άδεια από το αρμόδιο τμήμα του Δήμου για μια τέτοια εκδήλωση. Δυστυχώς, ποτέ δεν μάθαμε το ακριβές γιατί (και αν όντως ισχύει ο λόγος που επικαλέστηκαν).
Και πώς διαχειριστήκατε μια τέτοια ακύρωση last minute;
Καταλαβαίνεις ότι μας κόστισε συναισθηματικά και ψυχικά: είχαμε μια μακρά επικοινωνία, με σειρά συναντήσεων, κι είχαμε διαβεβαιωθεί πως η συμφωνία ήταν τετελεσμένη. Και, βέβαια, υπάρχει η πικρία από τη συνειδητοποίηση ότι μια τέτοια αντιμετώπιση συμβαδίζει με την ευρύτερη υποδοχή, αποδοχή και υποστήριξη που λαμβάνουν τα εικαστικά στην ελληνική κουλτούρα σήμερα: «χομπίστες καλλιτέχνες».
Σε δεύτερο χρόνο, αρχίσαμε να σκεφτόμαστε εναλλακτικά σενάρια και δεδομένου ότι μας ενδιαφέρει η διαδρομή του χαμένου Ιλισού, οδηγηθήκαμε στο κοντινό project space AK38, στην οδό Αρματωλών και Κλεφτών πίσω από το γήπεδο – ένας χώρος πολύ μικρός, ειδικά σε σχέση με το μέγεθος του σταδίου και της αρχικής ιδέας. Είπαμε ότι θα κάνουμε μια αναπροσαρμογή και έτσι τέλος καλό, όλα καλά. Έτσι, η έκθεση θα γίνει και μάλιστα με τρομερή ενέργεια, καθώς η Δήμητρα Τσιαούσκογλου που έχει τον χώρο αγκάλιασε αμέσως το πρότζεκτ και μας έδωσε μεγάλη ελευθερία και ώθηση.
Τι σας έκανε εντύπωση όσο ήσασταν μέσα στο γήπεδο; Ακούγεται όντως ο Ιλισός;
Έχει μια τρομερή καλτίλα ο χώρος του υπόγειου γηπέδου, γενικά. Η αίσθηση ότι βρίσκεσαι κάτω από τη Λεωφόρο και πάνω από τον Ιλισό δημιουργεί αμέτρητους συνειρμούς, εικόνες, ροές, κίνηση ορατή και φανταστική ταυτόχρονα. Επίσης, είμαστε και οι δύο άσχετες με τα σπορ οπότε καταλαβαίνεις ότι δεν είχαμε και μεγάλη ιδέα του τι βλέπουμε στους αγώνες. Το αφουγκραστήκαμε όλο αυτό εντελώς εικαστικά – ήχοι, ένταση, χρώματα, φόρμες.
Μιλώντας με τους παράγοντες του Παναθηναϊκού, μάθατε κάτι παραπάνω για την προέλευση του περίεργου ονόματος;
Για να μιλήσουμε κοφτά αλλά και χιπστερικά, το Comotirio έχει τον ρόλο να επαναμαγεύει και να επαναμυθοποιεί. Ο μύθος, λοιπόν, επιβάλλεται να μείνει ως έχει, και σίγουρα για τους κύκλους του Παναθηναϊκού που επικοινωνήσαμε, θεωρείται δεδομένο ότι ισχύει.
Μέσα από τα δικά σας έργα, ποια (μυθοπλαστική) εκδοχή του γηπέδου θα δούμε να παίρνει μορφή;
Και οι δύο γλυπτικές εγκαταστάσεις που θα παρουσιάσουμε, επικοινωνούν ποικιλοτρόπως με τον αστικό μύθο, τη ρυθμικότητα του Bollywood, το έντονο πράσινο χρώμα, τη ρομαντικοποίηση του νερού (καλοτυχία, θετική ενέργεια και φενγκ σούι), τον Ιλισό ως νοητή υπόγεια διαδρομή και φυσικά το τριφύλλι του Αγίου Πατρικίου. Ο Άγιος Πατρίκιος χρησιμοποίησε το τριφύλλι, λέει ένας άλλος μύθος, για να εξηγήσει στους Ιρλανδούς το μυστήριο της Τριαδικής Θεότητας, ενώ το τριφύλλι συνδέεται με την καλοτυχία. Ε, από τον Άγιο Πατρίκιο στον Παναθηναϊκό, ένα τρίφυλλο δρόμος.
***
ΙΝΦΟ
Εριφύλη Βενέρη και Νάιρα Στεργίου: The Indian Tomb
ΑΚ38 Project Space (Αρματωλών & Κλεφτών 38)
29-31 Μαρτίου
Είσοδος ελεύθερη. Περισσότερες πληροφορίες εδώ.
