Οι μεγάλες εκθέσεις που θα δούμε το φθινόπωρο στην Αθήνα

Με την αρχή της νέας σεζόν, αποδεσμεύεται πάντα η συσσωρευμένη ενέργεια από την καλοκαιρινή ραστώνη, και έτσι εμφανίζονται μπροστά στα μάτια μας λαχταριστά «μπουκέτα» σύγχρονης τέχνης, δελεάζοντας να σκύψουμε από πάνω τους με προσοχή και να τα χαρούμε, προτού περάσει ο καιρός και κρύψουν τους ανθούς τους. Οι εκθέσεις αυτού του φθινοπώρου οδηγούν το κοινό στο εμβληματικό εργοστάσιο της Πεταλούδας στον Κηφισό, ενώ τα μηχανήματα κι οι εργάτες συνεχίζουν κανονικά το πρόγραμμά τους, μια VR εγκατάσταση στο υπόγειο της Στέγης ζωντανεύει το δυστοπικό περιβάλλον της Νέας Ζωής με πρωταγωνιστές Ρομά, ενώ παράλληλα ανοίγει τις πύλες της η μεγαλύτερη αναδρομική που έχει γίνει ποτέ για τον Γιώργο Χατζημιχάλη.

Εκθέσεις με πολιτική συνείδηση και φιλοσοφικές προεκτάσεις, έργα καταξιωμένων ονομάτων στο διεθνές στερέωμα αλλά και φρέσκων, πολλά υποσχόμενων καλλιτεχνών που πρώτη φορά τους δίνεται η ευκαιρία να ξετυλίξουν ολοκληρωμένα τον κόσμο τους, εμπειρίες που ξαφνιάζουν και συναρπάζουν, ανεξάρτητα από την πρότερη τριβή του επισκέπτη με τον κόσμο της σύγχρονης τέχνης.

Ψάξαμε τα προγράμματα των μεγάλων μουσείων, των ιδρυμάτων, των οργανισμών και των γκαλερί, και στη λίστα που ακολουθεί παρουσιάζουμε αναλυτικά όσα δεν πρέπει να χάσεις.

Το Φαινόμενο της Πεταλούδας | Κλωστοϋφαντουργία Μουζάκης

Το στοίχημα στη συγκεκριμένη περίπτωση για τον επιμελητή Κώστα Πράπογλου, έναν επιμελητή που ειδικεύεται σε site specific εκθέσεις εντός αναπάντεχων και συχνά εγκαταλελειμμένων χώρων με υψηλό συμβολισμό (βλ. τα δύο κεφάλαια του Reality Check μέσα στο ψυχιατρείο Δαφνί πέρσι και πρόπερσι, είτε στα μπουζούκια της Ιεράς Οδού παλιότερα), ήταν ότι δε μιλάμε για έναν νεκρό χώρο.

Η κεντρική μονάδα της ιστορικής κλωστοϋφαντουργίας Μουζάκης επί της Λεωφόρου Κηφισού παραμένει σε λειτουργία –αδιάκοπα, από το 1944– και έτσι η έκθεση σχεδιάστηκε για να λάβει χώρα παράλληλα με την καθημερινή ροή της μονάδας παραγωγής, παράλληλα με τα θηριώδη μηχανήματα και τους εργάτες που ξένουν και ενώνουν το νήμα της «χρυσής κλωστής».

Συμμετέχουν 41 Έλληνες και ξένοι εικαστικοί, αρκετοί από τους οποίους δούλεψαν με υλικά που βρέθηκαν μέσα στο εργοστάσιο – κλωστές και μασούρια, ξύλα, υφάσματα, πανιά και ρούχα εργασίας. Τα έργα είναι ενταγμένα μέσα στις πτέρυγες, σε έκταση άνω των 10.000 τ.μ., κατευθύνοντας τον επισκέπτη σε ένα ταξίδι εξερεύνησης αλλά και στοχασμού επάνω στη βιομηχανική ιστορία της χώρας, τη μνήμη, τις αφηγήσεις και την «αλληλοσυνδεσιμότητα», μια έννοια που αποτελεί βασικό άξονα της έκθεσης, όπως διευκρινίζεται στο συνοδευτικό κείμενο.

Εργοστάσιο Μουζάκης – Πεταλούδα (Λεωφόρος Κηφισού 41)
21/9-22/10
Ωράριο λειτουργίας: Πέμπτη-Κυριακή 15:30-20:30
Είσοδος ελεύθερη

Στη σκιά | Πινακοθήκη Δήμου Αθηναίων

Δεν υπάρχει, ούτε θα μπορούσε να υπάρξει κάποιο αόρατο θεματικό ή φορμικό νήμα που να ενώνει τα έργα της Σοφίας Λασκαρίδου, τα διάσημα πορτρέτα με λάδι της Θάλειας Φλωρά-Καραβία, την τέχνη της αυτοδίδακτης Ιουλίας Παπανούτσου, της Λιλής Αρλιώτη και της Αγγελικής Χατζημιχάλη, πέρα από το προφανές και αναπόφευκτα καθοριστικό για την πορεία τους, ότι υπήρξαν γυναίκες. Μέσα σε αυτή τη συνθήκη, διαμορφώθηκαν καλλιτεχνικά, χώνεψαν τα παγκόσμια κινήματα της τέχνης ανά περίοδο και διεκδίκησαν τη θέση τους στο στερέωμα, κάποιες φορές επιτυχώς και τις υπόλοιπες όχι, μένοντας στη σκιά των δασκάλων τους, των συντρόφων τους, των γονιών τους.

Εκεί παραπέμπει ο τίτλος «Στη Σκιά» που αποδόθηκε στο μεγάλο τρίπτυχο αφιέρωμα της Πινακοθήκης Δήμου Αθηναίων με έργα απ’ τη συλλογή του. Έργα τα οποία έχουν εκτεθεί στις πανελλήνιες καλλιτεχνικές εκθέσεις και στις επιδραστικές γκαλερί της εποχής (π.χ. Ζυγός) και άλλες «επίσημες» διοργανώσεις, αποκρυσταλλώνοντας έτσι τις κυρίαρχες τάσεις ανά εποχή.

Το εκθεσιακό τρίπτυχο ξεκινά με καλλιτέχνιδες που είχαν έντονη παρουσία στον Μεσοπόλεμο. Και τα θέματα βεβαίως ποικίλουν, με έμφαση σε «όσα εκπέμπουν αλήθεια και ειλικρίνεια», όπως επισημαίνεται στο συνοδευτικό κείμενο από τον επιμελητή Χριστόφορο Μαρίνο: μερικά από αυτά είναι η αττική εξοχή, τα μνημεία, οι Μονές, τα ανόθευτα ελληνικά νησιά, οι νεκρές φύσεις, τα παλιά αθηναϊκά σπίτια, τα λουλούδια, το γυμνό σώμα, οι προσωπογραφίες, οι σκηνές από την καθημερινή ζωή.

Πινακοθήκης Δήμου Αθηναίων
26 Σεπτεμβρίου – 26 Νοεμβρίου
Ώρες λειτουργίας: Τρίτη – Σάββατο 11:00 – 19:00, Κυριακή 10:00 – 16:00
Είσοδος ελεύθερη

Αναδρομική Γιώργος Χατζημιχάλης | Μουσείο Μπενάκη

Τετάρτη Γυμνασίου σταμάτησε να πηγαίνει σχολείο και απλά ζωγράφιζε. Δύο χρόνια αργότερα, βρέθηκε να φοιτά καλλιτεχνικά στο Λονδίνο και ειδικά από την ηλικία των 14, όταν πέθανε ο πατέρας του, αποφάσισε ότι θα αφιερωθεί στη ζωγραφική. Και έτσι έγινε.

Έκανε τις πρώτες του εκθέσεις στην Αθήνα των 70s, μπήκε στους κύκλους των Νέων Ελλήνων Ρεαλιστών και το 2001 έρχεται η μεγάλη αναγνώριση με την πρώτη αναδρομική στο ΕΜΣΤ. Μετά. ακολούθησαν συμμετοχές στο MoMA PS1 της Νέας Υόρκης, στη Μπιενάλε της Βενετίας και στο Κάσελ, φτάνοντας κάπως έτσι στο σήμερα και στο γεγονός ότι ο Γιώργος Χατζημιχάλης αποτιμάται ως ένας από τους σημαντικότερους, ένας από τους πιο πολύπλευρους αλλά και διαχρονικά καινοτόμους εικαστικούς της γενιάς του.

Ποτέ του δεν περιορίστηκε στη ζωγραφική – ανέκαθεν, ο Χατζημιχάλης ανέπτυσσε μεγάλες ενότητες με διαφορετικά μέσα έκφρασης (video, φωτογραφία, κείμενα, αρχειακό υλικό, πέρα από τους καμβάδες), έχοντας διεξάγει συνήθως και μια μεγάλη έρευνα παράλληλα. Πολλά κομμάτια αυτού του πολύπλευρου σύμπαντος παραμένουν άγνωστα στο ευρύ κοινό, πράγμα που σκοπεύει να καλύψει η mega-αναδρομική έκθεση που ετοιμάζει το Μουσείο Μπενάκη: δεν θα είναι μία, αλλά δύο εκθέσεις που θα παρουσιαστούν στη σειρά, γεμίζοντας όλους τους ορόφους του μουσείου της Πειραιώς για αρκετούς μήνες.

Μουσείο Μπενάκη – Πειραιώς
Α μέρος έκθεσης: 2/9-5/11
Πέμπτη-Κυριακή: 10:00-18:00
Παρασκευή-Σάββατο: 10:00-22:00
Γενική είσοδος: € 12

Η τέχνη του πολλαπλού | Μουσείο Γουλανδρή

Πριν εμφανιστούν οι κόκκινες ντοματόσουπες του Andy Warhol και εργαλεία όπως οι μεταξοτυπίες ή τα prints απενοχοποιηθούν στα χέρια των εικαστικών, τα πολλαπλά έργα είχαν μια άλλη φιλοσοφία. Η αναπαραγωγή ήταν μια ολόκληρη διαδικασία, ένα τελετουργικό με ακριβείς κινήσεις επάνω σε μεταλλικές πλάκες και πλάκες ψευδαργύρου, εξάγωντας τελικά το έργο σε νέα μορφή. Αυτή η διαδικασία άνοιγε νέες διόδους, έφερνε τους καλλιτέχνες κοντά σε μια εποχή που κυριαρχούσε το πρότυπο της απομόνωσης στο ατελιέ και, φυσικά, συνέβαλε καθοριστικά στη διάδοση του έργου.

Όλα αυτά βέβαια μπορεί κάποιος να τα διαπιστώσει μονάχα ιδίοις όμμασι, παραθέτοντας δίπλα-δίπλα πολλαπλά του ίδιου έργου, όπως θα δούμε στη μεγάλη έκθεση που παρουσιάζει το Μουσείο Γουλανδρή στην Αθήνα. Περίπου 90 λιθογραφίες, γκραβούρες και κεραμικά παρουσιάζονται, με τη βαριά υπογραφή 8 κορυφαίων καλλιτεχνών του 19ου και 20ου αιώνα, όπως Toulouse-Lautrec, Matisse, Braque, Joan Miró και Pablo Picasso.

Μουσείο Γουλανδρή
5/8-3/12
Τετάρτη-Πέμπτη & Σάββατο-Δευτέρα: 10:00 – 18:00
Παρασκευή: 10:00-20:00
Γενική είσοδος: 10 €

Comoedia | Γκαλερί The Breeder

Πρόκειται για ένα από τα πιο πολυσυζητημένα ονόματα της επόμενης γενιάς εικαστικών στην πόλη, απόφοιτος του Royal Academy of Arts της Αμβέρσας, με έμφαση στα site specific γλυπτά-εγκαταστάσεις και στο στοιχείο της θεατρικότητα, πάντα με αινιγματική προσέγγιση. Στην πρώτη συνεκτική ενότητα έργων που παρουσιάζει στη γκαλερί The Breeder, τα τρία εννοιολογικά επίπεδα του κόσμου βάσει της αρχαίας μυθολογίας (κάτω κόσμος, επίγειος και καθαρτήριο) περιπλέκονται στον ίδιο χώρο, στο υπόγειο της γκαλερί.

Η «αποστολή» του θεατή είναι να διακρίνει το χθόνιο από το υπερφυσικό στα γλυπτά και εξερευνώντας τις πλευρές των έργων (οι μπροστινές πλευρές είναι προσεκτικά επεξεργασμένες ενώ οι πίσω παραμένουν τραχιές) να διασχίσει το δικό του προσωπικό ταξίδι προς την κάθαρση.

Το τελικό ερώτημα του Comoedia σημειώνεται στο συνοδευτικό κείμενο: Θα καταφέρει ο «ποιητής» να σώσει την πόλη, όπως συνέβη στους Βατράχους του Αριστοφάνη, ή απλώς θα παρατηρεί αδιάφορα την κοινωνική αλλοτρίωση, όπως ο Δάντης όταν μετακόμισε στον Παράδεισο;

The Breeder
15/9-14/10
Τρ.-Παρ.: 12:00-20:00
Σάββατο: 12:00-18:00
Είσοδος ελεύθερη

Στον δρόμο για τον Κολωνό | Στέγη Ιδρύματος Ωνάση

Η ελληνική συμμετοχή για την Μπιενάλε Βενετίας του 2022 ήταν ένα συγκλονιστικό και ταυτόχρονα σκληρό από τη φύση του έργο – μια VR εγκατάσταση με πρωταγωνιστές Ρομά από τον οικισμό της Νέας Ζωής στη Δυτική Αττική, όπως προέκυψε έπειτα από ένα χρόνο γνωριμίας και επαφής της εικαστικού με τα άτομα εκεί. Η Λουκία Αλαβάνου, όπως είχε εξηγήσει στο OneMan, στην περιθωριοποιημένη, «παντοτινά ξένη» κοινότητα του Ασπροπύργου είδε τον Οιδίποδα του σήμερα.

Αυτή τη σεζόν, το έργο έρχεται στο -1 της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση. Στον ημιφωτισμένο χώρο, σε μια θεατρική ατμόσφαιρα, οι επισκέπτες της εγκατάστασης οδηγούνται στους ειδικά διαμορφωμένους θόλους, μέσα στους οποίους βρίσκονται τα υβριδικά καθίσματα (κάτι μεταξύ καρέκλας γραφείου και ανατομικής πολυθρόνας τηλεόρασης) αφήνοντας τους θεατές να βιώσουν με την άνεσή τους το φάσμα των 360 μοιρών της ταινίας. Να παρατηρήσουν τριγύρω το χώμα, τα σπίτια, τα συντρίμμια, τις μπουγάδες, τους ανθρώπους – τους ανθρώπους.

Πρόκειται για ένα «ταξίδι στον χρόνο», όπως σημειώνει η ίδια, μια αναζήτηση γύρω από τα θέματα των γηρατειών και του θανάτου, της αξιοπρέπειας και της οικουμενικής ελευθερίας, τη μετανάστευση, τον εκτοπισμό και τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, -1
11.10 – 30.11.23
Είσοδος ελεύθερη

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Λουκία Αλαβάνου τι είδες στην κοινότητα των Ρομά, αναζητώντας τον Οιδίποδα;

Landform Instrument | State Of Concept

Στο ζήτημα των κατασκευασμένων ιστορικών αφηγήσεων και των κυρίαρχων συλλογικών μύθων που οικοδομούν την ταυτότητα ενός έθνους, επιστρέφει με κριτικό βλέμμα ο οργανισμός State of Concept, παρουσιάζοντας ένα ταλαντούχο όνομα ελληνικής καταγωγής με έδρα το Ρότερνταμ που θα εκθέσει πρώτη φορά στην Ελλάδα. Είναι η εικαστικός Δανάη Ιώ και πρόκειται να παρουσιάσει μια νέα ενότητα που εστιάζει στην (φαραωνικού τύπου) κατασκευαστική οργάνωση των πόλεων από τον μοντερνισμό και έπειτα.

Η έκθεση αποτελείται από μια σειρά γλυπτών και δύο ταινίες μικρού μήκους που αναπτύχθηκαν έπειτα από έρευνα πάνω στο ελληνικό ιδεώδες. Κυριαρχούν βιομηχανικά υλικά όπως ανοξείδωτος χάλυβας, αλουμίνιο, χαρτί και μελάνι υδατογραφήματος ασφαλείας, ενώ όλο το περιβάλλον αντλεί στοιχεία από τη σύγχρονη πόλη της Θήβας και το μύθο του Κάδμου, που αναφερόταν στην ιδανική πόλη-κράτος.

State of Concept
28/9-4/11
Τετ.-Παρ.: 16:30-20:30, Σάβ.: 12:00-17:00
Είσοδος ελεύθερη

Ways to lose energy | Ίδρυμα Θεοχαράκη

Ένα παιχνίδι υλικότητας ανάμεσα σε σκληρά υλικά και εύθραυστες έννοιες θα εκτυλιχθεί στον τελευταίο όροφο του Ιδρύματος Θεοχαράκη αυτή τη σεζόν, με την ανάθεση στην ανερχόμενη Δέσποινα Χαριτωνίδη.

Η έκθεση αρθρώνεται σε τρία κομμάτια: A. Μια γλυπτική εγκατάσταση (nelumbo urbanis) για τον κύκλο της ζωής μέσα από τις συνδηλώσεις του λωτού, Β. Την ομώνυμη με την έκθεση εγκατάσταση (Ways to lose energy) έξω στο μπαλκόνι, με τη μορφή μεγάλων πάνελ καλυμμένων με φύλλα χρυσού (σαν ηλιακοί συσσωρευτές), και Γ. Η περφόρμανς Νo-body, κατά την οποία δύο performers επιχειρούν να κρατήσουν στον αέρα ένα φύλλο χρυσού, φυσώντας το.

Αναδύονται ζητήματα ευαλωτότητας και ματαιοδοξίας για κυριαρχία επάνω στη φύση, αναδύεται το αίσθημα εξάντλησης, κόπωσης, όπως και ερωτήματα για τη σύγχρονη ενεργειακή οικονομία, που μέλλει να απασχολήσει έντονα τα επόμενα χρόνια. Επιμέλεια: Οντέτ Κουζού.

Ίδρυμα Θεοχαράκη
30/9-23/11
Ώρες λειτουργίας: Τρ.-Τετ., Παρ.: 10:00-17:00 & Πεμ.: 17:00-21:00
Γενική είσοδος: 2€

Robert Wilson | Γκαλερί Bernier / Eliades

Έχει χαρακτηριστεί από τους New York Times ως «ο κορυφαίος πρωτοπόρος καλλιτέχνης θεάτρου στην Αμερική, ίσως και σ’ όλο τον κόσμο». Η φιλοσοφία που αναπτύσσει εδώ και δεκαετίες επάνω στη σκηνή βασίζεται στην αρχή ότι το κοινό είναι ελεύθερο «να εξερευνήσει τις προσωπικές του ερμηνείες από τα οπτικά και ακουστικά ερεθίσματα που δέχεται», ερεθίσματα που προκύπτουν δηλαδή την ίδια στιγμή από τον φωτισμό, τη χορογραφία και τις χειρονομίες, τα σχήματα των σκηνικών αντικειμένων, τον χρόνο και την αισθητική – στοιχεία που όλα μαζί συναποτελούν το avant-garde έργο του Robert Wilson.

Στο νεοκλασικό της ιστορικής γκαλερί στην Αθήνα, ο Wilson σκοπεύει να εμφανίσει ένα περιβάλλον φαντασίας σε υποβλητική, μυστηριώδη ατμόσφαιρα, προκαλώντας τον θεατή να προσεγγίσει συνειρμικά την εμπειρία της επίσκεψης. Συγκεκριμένα, πρόκειται να αναπαραστήσει σχέδια από την παραγωγή The White Raven (του 1998), The days before: death, destruction & detroit III (του 1999) και Kool (του 2006).

Bernier / Eliades
12/10-5/12
Ώρες λειτουργίας: Δευ-Παρ: 11:00-18:30, Σαβ: 12:00-16:00
Είσοδος ελεύθερη

Akin | Tavros

Ενώ έχει μόλις ξεκινήσει η έκθεση της Γαλλοιταλίδας Céline Condorelli στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου, έπειτα από επιλογή του ονόματός της για το καθιερωμένο ετήσιο residency του οργανισμού, και ενώ η διεθνώς καταξιωμένη Angela Melitopoulos παρουσιάζει ένα μεγάλης κλίμακας πρότζεκτ στο Reina Sofia της Μαδρίτης, οι δύο καλλιτέχνιδες ανταμώνουν στην περιοχή του Ταύρου, στον ομώνυμο μη κερδοσκοπικό χώρο τέχνης που πέρσι διακρίθηκε με βραβείο από το Outset, αλλά όχι για μια τυπική διατομική έκθεση.

Πρόκειται για δύο γυναίκες που συνδέονται με πολλά χρόνια φιλίας και συνεργασίας, πράγμα το οποίο αποτυπώνεται και στη δουλειά τους, συγκεκριμένα στην προσπάθειά τους να αναπαραστήσουν τη δομική πολυπλοκότητα του κόσμου στον οποίο ζούμε. Στην έκθεση στο Tavros, αναδύεται ένας αστερισμός άλλων κόσμων, φανταστικών, με εργαλεία και στρατηγικές από ιθαγενείς πολιτισμούς και άλλες μορφές νοημοσύνης. Το νόημα είναι πως οι μεθοδολογίες αναπαράστασης και χαρτογράφησης τοπίων ποτέ δεν ήταν ανεξάρτητες από την ηγεμονική στρατηγική κατασκευής αφηγήσεων.

Θα εκτεθούν εκτυπώσεις μεγάλης κλίμακας, δύο διοράματα (μικρής κλίμακας τρισδιάστατα καρέ θέασης) και μια δικάναλη εγκατάσταση βίντεο-δοκιμίου που έχει προκύψει κατόπιν έρευνας.

Tavros
05/10-20/12
Τετ.-Παρ.: 16:00-20:00
Σάβ.: 12:00-17:00
Είσοδος ελεύθερη

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Στη θρυλική Πεταλούδα με μια έκθεση σύγχρονης τέχνης