Το Αρχείο του Γεωργίου Παπανικολάου στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης

«Είμαι βέβαιος ότι θα καταφέρω να γίνω κάτι σημαντικό. Θα ήταν έγκλημα να προσπαθήσετε να με εξαναγκάσετε να ακολουθήσω άλλο δρόμο. Δεν θα τον αγαπήσω ποτέ και θα καταλήξω απλώς μια μετριότητα, ενώ η φιλοδοξία μου είναι να γίνω μεγάλος».

Με αυτά τα λόγια ο Γεώργιος Παπανικολάου απευθύνεται στον πατέρα του, ο οποίος επιθυμούσε να τον δει επαγγελματικά αποκατεστημένο στην ιδιαίτερη πατρίδα τους, την Κύμη. Ο ίδιος, όμως, είχε ήδη αποφασίσει να αφιερωθεί ολοκληρωτικά στην έρευνα. Η επιστολή αυτή αποτελεί μία από τις συνολικά 120 που σκιαγραφούν με μοναδικό τρόπο τη ζωή, το έργο και την πορεία του σπουδαίου γιατρού και ερευνητή.

Το πολύτιμο αυτό αρχείο, μοναδικό στο είδος του, παραδόθηκε προς φύλαξη στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης από την ανιψιά του, Όλγα Σταματίου, παρουσία μελών της οικογένειάς του.

Μέσα από τις επιστολές, ο πρωτοπόρος γιατρός, βιολόγος και ερευνητής -δημιουργός της μεθόδου έγκαιρης διάγνωσης του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, γνωστής παγκοσμίως ως Τεστ Παπ– αποτυπώνει όχι μόνο την επιστημονική του σκέψη, αλλά και την ανθρώπινη πλευρά της προσωπικότητάς του. Ένα έργο που συνέβαλε καθοριστικά στη σωτηρία εκατομμυρίων γυναικών σε όλο τον κόσμο.

Οι επιστολές απευθύνονται στους γονείς του, στην οικογένειά του, στην αδελφή του, αλλά και σε φίλους και συνεργάτες. Η πρώτη χρονολογείται το 1897, έναν χρόνο πριν από την εισαγωγή του στην Ιατρική Σχολή Αθηνών, ακολουθώντας τα βήματα του πατέρα του, ενώ η τελευταία γράφτηκε το 1961, λίγους μόλις μήνες πριν από τον αιφνίδιο θάνατό του. Την περίοδο εκείνη είχε ήδη εγκατασταθεί στο Μαϊάμι της Φλόριντα, όπου επρόκειτο να αναλάβει τη διεύθυνση μεγάλου ερευνητικού κέντρου για τον καρκίνο, το οποίο αργότερα πήρε το όνομά του: Ινστιτούτο Καρκινικών Ερευνών Παπανικολάου.

Ο Γιώργος Παπανικολάου με τη σύζυγό του, Μάχη Μαυρογένους, η οποία ήταν απόγονος της Μαντώς Μαυρογένους.

Το αρχειακό υλικό καλύπτει όλη τη διαδρομή της ζωής του: από τα φοιτητικά του χρόνια στην Αθήνα και τη μετεκπαίδευσή του στη Γερμανία, μέχρι την εργασία του στο Ωκεανογραφικό Ινστιτούτο του Μονακό και, αργότερα, τη σταδιοδρομία του στη Νέα Υόρκη, στο New York Hospital και στο Cornell Medical College.

Η παράδοση του αρχείου πραγματοποιήθηκε από την Όλγα Σταματίου, εγγονή της αδελφής του Γιώργου Παπανικολάου, Νίνας. Όπως ανέφερε η ίδια, «θεωρήσαμε ότι το Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης είναι ο πιο κατάλληλος χώρος για τη φύλαξη του αρχείου, το οποίο για μένα έχει τεράστια συναισθηματική αξία».

Περιέγραψε, μάλιστα, τον θείο της ως έναν βαθιά καλλιεργημένο άνθρωπο, λάτρη της φιλοσοφίας και του Νίτσε, ένθερμο υποστηρικτή του δημοτικισμού, αλλά και άνθρωπο με μεγάλη αγάπη για την τέχνη και ιδιαίτερα την κλασική μουσική, την οποία άκουγε καθημερινά με απόλυτη αφοσίωση.

Η Ολγα Σταματίου, ανιψιά του Παπανικολάου, το κορίτσι με το λευκό φόρεμα και πίσω η μητέρα και η αδελφή της. Δίπλα στην αδελφή της, ο Γιώργος Παπανικολάου και μπροστά του η σύζυγός του, Μάχη, ενώ δεξιά ο πατέρας της Ολγας, Ευάγγελος. Βρίσκονται πάνω στο πλοίο Queen Mary το 1957, λίγο πριν το ζεύγος Παπανικολάου επιστρέψει για λίγο στην Ελλάδα, μετά από 44 ολόκληρα χρόνια.

Στην τελετή παράδοσης παρευρέθηκαν και άλλα μέλη της οικογένειας, μεταξύ των οποίων οι ανιψιές του Γιούλη Κόκκορη, Νίνα Σταματίου-Κωτσάκη και Άννα Παγκάλου. Η Πρόεδρος και Γενική Διευθύντρια του Ιδρύματος Μιχάλης Κακογιάννης, Ξένια Καλδάρα, τόνισε τη σημασία της παραλαβής του αρχείου, χαρακτηρίζοντάς το ιστορικής αξίας και υπογραμμίζοντας ότι η διαφύλαξή του και η πρόσβαση του κοινού σε αυτό αποτελούν χρέος, αλλά και πολύτιμη παρακαταθήκη γνώσης για τις επόμενες γενιές.

Η ανιψιά του, Γιούλη Κόκκορη, οδοντίατρος, η οποία δημιούργησε το 2012 ιστοσελίδα αφιερωμένη στον Γεώργιο Παπανικολάου με αφορμή τα 50 χρόνια από τον θάνατό του, θυμάται: «Για την οικογένειά μου, ο θείος Γιώργος ήταν ένας μύθος. Ένας άνθρωπος και επιστήμονας που με το έργο του τίμησε όχι μόνο την οικογένεια και την Κύμη, αλλά ολόκληρη την ανθρωπότητα. Πάντα φτάναμε στην Ελλάδα μόνο τον απόηχο της τεράστιας φήμης και της προσφοράς του».

Η Όλγα Σταματίου, ως μεγαλύτερη σε ηλικία, διατηρεί πιο ζωντανές αναμνήσεις από εκείνον. Ανακαλεί στιγμές από τη δεκαετία του ’50, όταν η οικογένειά της ζούσε στο Long Island, κοντά στον Γιώργο Παπανικολάου και τη σύζυγό του, Μάχη Μαυρογένους. Τον θυμάται πάντα καλοντυμένο, με κοστούμι και γραβάτα, άνθρωπο που αγαπούσε τη ζωή, τους ανθρώπους, το χιούμορ και το χαρτί.

Πάνω Αριστερά η μικρή Ολγα Σταματίου και πίσω ο πατέρας της, Ευάγγελος.Δίπλα του η Μαρία Κόκκορη, κόρη του αδελφού του Γιώργου Παπανικολάου, Νάσου, η οποία αργότερα συνέγραψε και τη βιογραφία του. Αριστερά η Μάχη Παπανικολάου, στο σπίτι του ζέγους Παπανικολάου στο Douglaston, Long Island. Δεξιά: Ο Γιώργος Παπανικολάου δίπλα στη σύζυγό του, Μάχη και τον ανιψιό του, Ευάγελο, γιο της αδελφής του, Νίνας. Φωτο με βιολί Ο Γιώργος Παπανικολάου αγαπούσε με πάθος τη μουσική. Στα γυμνασιακά του χρόνια ασχολήθηκε με το βιολί περίπου 8 χρόνια. Φωτο με μικροσκόπιο Ο Γιώργος Παπανικολάου με το περίφημο μικροσκόπιό του, στον κήπο του σπιτιού του στο Long Island. Κάτω δεξιά: Ο Γιώργος Παπανικολάου με τη σύζυγό του και μέλη της οικογενείας του.

Παράλληλα, αναφέρεται και στη Μάχη Μαυρογένους, η οποία φρόντιζε ώστε ο σύζυγός της να εργάζεται απερίσπαστος, ακολουθώντας αυστηρά το πρόγραμμά του και στηρίζοντάς τον αδιάκοπα στην έρευνα. Εκείνη παρέμεινε στις Ηνωμένες Πολιτείες μέχρι το τέλος της ζωής της, προστατεύοντας και διατηρώντας το σπουδαίο έργο του.

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ

URBAN

Τρύπα της Μοίρας: Η σκοτεινή ιστορία της στοάς στο Καλλιμάρμαρο Στάδιο

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ

URBAN

10 απλά αθηναϊκά πράγματα που θα σου φτιάξουν την ημέρα χωρίς λόγο