Πού βρίσκεται η αρχαιότερη ελιά της Αττικής;
Σε μια πλατεία ανάμεσα σε πολυκατοικίες, παραμένει να καρπίζει σιωπηλά μια ελιά που κατάγεται από τα χρόνια του Πεισίστρατου και τον ιστορικό ελαιώνα της Αττικής.
- 1 ΣΕΠ 2023
Πόσο παράδοξο για μια πόλη που έκανε σύμβολό της την ελιά, να μην είχε ελαιώνες;
Οι γκραβούρες από την εποχή της Τουρκοκρατίας δείχνουν την Αττική κατάφυτη από ελιές, έναν απέραντο ελαιώνα που ξεκινούσε από τον Πειραιά και έφτανε μέχρι την περιοχή των Αγίων Αναργύρων – αλλά, αυτή ήταν μια κατάσταση που διαμορφώθηκε την αρχαϊκή εποχή από τον νομοθέτη Σόλωνα και αργότερα τον τύραννο Πεισίστρατο.
Ο πρώτος είχε θεσπίσει νόμους για την προστασία της ελιάς και την ανάπτυξη του εμπορίου ελαιολάδου, και ο δεύτερος λέγεται ότι διέταξε τους ακτήμονες Αθηναίους να φυτέψουν τη αττική γη («ψιλή και άδενδρος ούσα») με μικρές ελιές. Τα μητρικά δέντρα απ΄ όπου προήλθαν τα μοσχεύματα βρίσκονταν στον λόφο της Ακρόπολης και θεωρούνταν ιερές κατά την αρχαία ελληνική μυθολογία, άμεσα συνδεδεμένες με τη θεά Αθηνά.
«Ιερός χώρος», γράφει και σήμερα η ταμπέλα σε έναν μικρό χώρο πρασίνου πίσω από την εκκλησία των Αγίων Αναργύρων, ανάμεσα στις οδούς Τριπόλεως και Κωνσταντινουπόλεως. Εντωμεταξύ, κανένα αρχιτεκτονικό μνημείο, ούτε αρχαιολογικό κατάλοιπο δεν φαίνεται να υπάρχει στο σημείο. Αυτό το οποίο υπάρχει και πλησιάζοντας θα δεις και τη σχετική πληροφοριακή πλακέτα είναι μια υπεραιωνόβια ελιά, πιστοποιημένη ως διατηρητέο μνημείο της φύση από το 1996, που έχει αποδειχθεί πως ανήκει στον περίφημο ελαιώνα του Πεισίστρατου.
Οι φωτιές του Ιμπραήμ και του Κιουταχή, οι καταστροφές από τους βομβαρδισμούς στην Κατοχή και τέλος η αστικοποίηση εξαφάνισαν τον ελαιώνα. Ίσως το μοναδικό δέντρο που έχει σωθεί από τα 75.000-100.000 εκείνων των αιώνων είναι η Ελιά του Πεισίστρατου, έχοντας σήμερα ξεπεράσει σε ηλικία τα 2.500 χρόνια.
Η ελιά του Πεισίστρατου
© Eurokinissi
Ο πρωταρχικός κορμός της έχει πλέον απολιθωθεί, προδίδοντας τα χρόνια της στους γνώστες.
Παραφυάδες έχουν διαμορφώσει καινούργια κλαδιά μέσα στα χρόνια και το σχήμα της ιστορικής ελιάς έχει πάρει ένα επιβλητικό, δαιδαλώδες ανάπτυγμα, απλώνοντας τα «άκρα» της προς όλες τις κατευθύνσεις. Εκεί, το σημείο είναι περιφραγμένο, δίπλα υπάρχει παιδική χαρά, τριγύρω τυπικές πολυκατοικίες από την εποχή της αντιπαροχής και πραγματικά φαντάζει απίθανη η αντίθεση σήμερα – ένας οργανισμός αρχαίου DNA μέσα στη μητρόπολη.
Για τον δήμο Αγίων Αναργύρων-Καματερού, το δέντρο αυτό έχει εξελιχθεί σε σύμβολο και μάλιστα είχε αποτελέσει βασικό επιχείρημα στην υποψηφιότητα του δήμου το 2018 για το Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Έτος. Μέχρι και σε κανάλι της Σιγκαπούρης έφτασε η εικόνα της Ελιάς του Πεισίστρατου, όταν ρεπόρτερ επισκέφθηκαν την πόλη μας για να αποτυπώσουν τις νέες διεξόδους μετά την καταχνιά της Κρίσης.
Στους επιστημονικούς κύκλους, η Ελιά του Πεισίστρατου είχε καταγραφεί από το 1919 και την Αρχαιολογική Υπηρεσία που διαπίστωσε πως πρόκειται για ένα από τα δεκάδες χιλιάδες δέντρα του ιστορικού ελαιώνα των Αθηνών. Κάποιοι λένε ότι είναι αρχαιότερη και από τον (διασωθέντα) Παρθενώνα, κάποιοι ότι είναι και η αρχαιότερη σε όλο τον κόσμο.
