Τι είναι τα Πάρκα Τσέπης και πού θα τα βρεις στην Αθήνα

Ο πολιτισμός της καθημερινότητας, που ακούγεται συχνά από τις αρχές της τοπικής αυτοδιοίκησης δεν είναι άλλος από τη βελτίωση της καθημερινής διαβίωσης των κατοίκων σε επίπεδο γειτονιάς. Οι κάτοικοι του κέντρου το νιώσαμε στο πετσί μας κατά τη διάρκεια της καραντίνας, ενώ είναι πάγια ρουτίνα εδώ και χρόνια για όσους έχουν σκύλο ως κατοικίδιο: δεν γίνεται να πρέπει να περπατήσεις χιλιόμετρα για να βρεις ανάσα πρασίνου μέσα στον πυκνά δομημένο ιστό.

Καλό το Πεδίο, ο Λυκαβηττός και ο Εθνικός κήπος, αλλά πόσο απαιτητικές είναι αυτές οι αποστάσεις, από άποψη χρόνου και διάθεσης, για όποιον θέλει απλά να πάει μια βόλτα το απόγευμα γυρνώντας απ’ τη δουλειά του, είτε για μια μητέρα που σπρώχνει ένα καρότσι;

Πάρκα Τσέπης: Μια ρεαλιστική λύση

Την απάντηση σε αυτό το διάχυτο πρόβλημα του κέντρου της Αθήνας, μιας μητρόπολης που συνολικά κατατάσσεται στις πόλεις με τα χαμηλότερα ποσοστά αναλογίας πρασίνου, έδωσε ο Δήμος Αθηναίων με μία πρακτική συνηθισμένη στο εξωτερικό: τα pocket parks, ή αλλιώς πάρκα τσέπης. Χώροι δηλαδή μικροί σε έκταση μέσα στον αστικό ιστό, δίπλα από πολυκατοικίες, που μέσω αναπλάσεων δύνανται να μεταμορφωθούν σε ζωντανά σημεία συνάντησης για τους κατοίκους, όπως και κυψέλες πρασίνου που μετριάζουν το μπετόν.

Δεν είναι καινούργια ετούτη η πρακτική ούτε για την Αθήνα. Μετά την Κρίση υπήρξαν αυτόνομες ομάδες που δοκίμασαν τέτοιου είδους «πειράματα» μέσα στην πόλη (βλ. πάρκο Ναυαρίνου στα Εξάρχεια), όπως και εθελοντικές ομάδες που έκαναν κάποιες παρεμβάσεις diy ανάπλασης, με κυριότερη τους Atenistas.

Η διαφορά με το τωρινό πρόγραμμα του Δήμου Αθηναίων είναι ότι, πρώτον, γίνεται οργανωμένα και μαζικά (ο στόχος είναι να αξιοποιηθούν όλα τα οικόπεδα που είναι ιδιοκτησίας του δήμου, ήδη μετράμε οκτώ πάρκα τσέπης και δύο επιπλέον βρίσκονται στα προσεχώς) και, δεύτερον, ότι αυτά τα πάρκα τελούν υπό την ευθύνη και τη χρηματοδότηση χορηγών.

Ποιος ο ρόλος των χορηγών στα Πάρκα Τσέπης

Μέσω του προγράμματος Υιοθέτησε την Πόλη σου, κάθε οικόπεδο το οποίο βρίσκεται σε τροχιά ανάπλασης ανατίθεται σε ιδιωτική εταιρία, προκειμένου να καλύψει εκείνη τα έξοδα της ανάπλασης και τη συντήρηση του πάρκου κατά το πρώτο διάστημα προσαρμογής. Τότε οι ανάγκες των φυτών είναι αυξημένες και οι επισκέψεις των συνεργείων τακτικότερες. Οι συμφωνίες διαφέρουν ανά περίπτωση, αλλά σε γενικές γραμμές οι χορηγοί «υιοθετούν» το χώρο πρασίνου για έναν χρόνο. Έπειτα αναλαμβάνουν οι υπηρεσίες πρασίνου του δήμου.

Το γεγονός αυτό οδηγεί στους συνήθεις προβληματισμούς για την παρουσία και των λόγο της ιδιωτικής πρωτοβουλίας στο δημόσιο χώρο. Από πλευράς της η Άννα Ζηλάκου, υπεύθυνη του προγράμματος Υιοθέτησε την Πόλη σου, εξηγεί ότι δεν συντρέχει λόγος ανησυχίας, αφού «οι μελέτες για τη διαμόρφωση των χώρων πρασίνου υλοποιούνται από τον δήμο, είτε σε περίπτωση που γίνει δωρεά και η μελέτη, τότε είναι αυστηρά με την επίβλεψη των δικών μας υπηρεσιών και σε συνάρτηση με τις αρχές αειφορίας που έχουμε θέσει – δεν μπορεί να κάνει κανείς ό,τι θέλει στο δημόσιο χώρο».

Η ίδια διακρίνει ότι το συγκεκριμένο πρόγραμμα παρεμβάσεων είναι από τα πιο επιτυχημένα, εξού και η ανταπόκριση εκ μέρους των χορηγών. «Ο μόνος λόγος που έχουν πέσει οι ρυθμοί το τελευταίο διάστημα είναι επειδή βρισκόμαστε σε αναζήτηση χώρων». Το απόθεμα του δήμου σε μικρές, κενές εκτάσεις λογικό είναι να στερέψει κάποια στιγμή (ειδικά εάν αναλογιστούμε το ιδιοκτησιακό νέφος που πλανάται πάνω από το σώμα της Αθήνας), οπότε και το στοίχημα θα είναι τα δέκα+ πάρκα τσέπης που θα έχουν δημιουργηθεί να μην ερημώσουν ξανά.

Ο καιρός θα δείξει.

Άνω Κυψέλη: Στη γωνία Ευδοκίας και Καρτερίας

Σε έναν μικρό πεζόδρομο κάτω από τον λόφο Ελικώνα, όπου προϋπήρχε ένα παραμελημένο παρκάκι με δύο παγκάκια και τρία δέντρα στο κέντρο, τοποθέτησε ο Δήμος Αθηναίων την πρώτη πινέζα των λεγόμενων «pocket parks». Ανάμεσα στις τυφλές όψεις των δίπλα πολυκατοικιών, ξεφύτρωσε ένας ζηλευτός πνεύμονας πρασίνου, ένας «ανθόκηπος», όπως χαρακτηρίστηκε από τον Δήμο Αθηναίων.

Παρτέρια σχηματίστηκαν από μυρτιές, φυτεύτηκαν ανθοφόροι θάμνοι και αναρριχώμενα για να καλύψουν μελλοντικά τους τοίχους, ενώ δίπλα από κάθε φυτό μπήκε πινακίδα για να γνωρίσουν οι κάτοικοι τις ταυτότητες των νέων τους γειτόνων. Τοποθετήθηκαν επίσης φωλιές για ωφέλιμα έντομα.

Κολωνός: Στη γωνία Κιλκίς και Αλαμάνας

Εκ βάθρων και με κριτήρια αειφορίας ήταν η ανάπλαση στο οικόπεδο της συμβολής των οδών Κιλκίς και Αλαμάνας στον Κολωνό, που έμενε ανεκμετάλλευτο για χρόνια, έχοντας εξελιχθεί σε σκουπιδότοπο. Το αποτέλεσμα εντυπωσιάζει πρώτα-πρώτα λόγω κάτοψης όσους, βέβαια, έχουν την ευκαιρία να το χαίρονται από τα διπλανά μπαλκόνια: ένα σχέδιο σαν καλλιγραφία έχει σχηματιστεί στο έδαφος από την νέα περιπατητική διαδρομή, με φόντο το χώμα και τα φυλλοβόλα δέντρα.

Αλλά το ενδιαφέρον του συγκεκριμένου pocket park αποκαλύπτεται όσο πλησιάζεις τις λεπτομέρειες: τα καθιστικά φτιάχτηκαν από ανακυκλωμένη ξυλεία, το δάπεδο και το πεζοδρόμιο από ειδικά υδατοδιαπερατά υλικά που είναι φιλικά προς το περιβάλλον, ενώ το πάρκο είναι ενεργειακά αυτόνομο, καθώς εξασφαλίζει φως από ηλιακή ενέργεια που συλλέγει. Επίσης, ένας ψηφιακός πίνακας αναρτήθηκε όπου περιλαμβάνονται πληροφορίες για τη θερμοκρασία, την υγρασία κ.ά. ανά πάσα στιγμή.

Παγκράτι: Στη γωνία Πολέμωνος και Ελλανίκου

Έλα ολόκληρο, μελετημένο οικοσύστημα γεννήθηκε σε ένα από τα λιγοστά –για το μέγεθός του– ερειπωμένα οικόπεδα του Παγκρατίου, που με τα χρόνια είχε χάσει μέχρι και την αίγλη της αλάνας. Στα 750 τ.μ. της μακρόστενης έκτασης διαμορφώθηκαν ζώνες πυκνής φύτευσης και τοποθετήθηκαν πάνω από 1.150 είδη φυτών και δέντρων, μεταξύ των οποίων ροβίνιες, σιμίδες και γηγενή αρωματικά φυτά.

Οι περισσότερες κατασκευές του πάρκου υλοποιήθηκαν από επαναχρησιμοποιημένα ξύλα, όπως τραβέρσες σιδηρόδρομου, αλλά το πιο εντυπωσιακό ήταν ότι η βιωσιμότητα του συγκεκριμένου pocket park πέτυχε διάνα, όσον αφορά το νερό: εγκαταστάθηκε ένα αειφόρο σύστημα αποστράγγισης υδάτων για να ποτίζονται τα δέντρα. Επίσης, αυτόνομα φωτοβολταϊκά τροφοδοτούν φως το πάρκο, με την ένταση –σημειωτέον– να αλλάζει αυτόματα κατά τη διάρκεια της νύχτας.

Μέχρι σήμερα παραμένει το μεγαλύτερο από τα πάρκα τσέπης του Δήμου Αθηναίων. Θεωρητικά θα φιλοξενούσε δράσεις περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης από την Οργάνωση Γη, αλλά μέχρι στιγμής δεν έχει γίνει κάποιο κάλεσμα.

Μεταξουργείο: Στη γωνία Μεγάλου Αλεξάνδρου και Μυκηνών

Κάτω από ένα πανέμορφο –παρότι πλέον «γερασμένο» επάνω στο σοβά– μεγάλο mural του Βασίλη Μαργκοσιάν στην αρχή του πεζοδρόμου Μυκηνών στο Μεταξουργείο, υπήρχε μια ανεκμετάλλευτη επιφάνεια 300 τ.μ., όπου δεν υπήρχε καν παγκάκι.

Με την παρέμβαση του Δήμου Αθηναίων, φυτεύτηκαν επτά νέα δέντρα (η ελιά στο κέντρο τραβάει τα βλέμματα), όπως και περισσότερα από 300 φυτά αναρριχώμενα και θάμνοι για να μεταμφιεύσουν μελλοντικά το άτονο των γύρω τοίχων σε κάθετους κήπους. Φυτεύτηκαν επίσης μερικά αρωματικά φυτά στο χώρο, ο φωτισμός ενισχύθηκε με φωτοβολταϊκά συστήματα ενώ τοποθετήθηκε όλος ο απαραίτητος εξοπλισμός για να αποκτήσει το νέο πάρκο θαμώνες.

Σεπόλια: Στην οδό Δράμας

Υπήρχε από παλιότερα η τοιχογραφία του Φίκου σε στυλ αγιογραφίας που κοσμεί έναν από τους τοίχους αυτού του πάρκου, το οποίο είναι καλά κρυμμένο μέσα στους τοίχους πολυκατοικιών, στην οδό Δράμας των Σεπολίων. Φρεσκαρίστηκε με την παρέμβαση και σε συνδυασμό με την ανάπλαση του χώρου, απέκτησε ξανά τη λάμψη της.

Με ξαναβαμμένες τις γύρω όψεις των κτιρίων και πάνω από 190 νέα αρωματικά φυτά στο έδαφος, εδαφοκαλυπτικά και μεγάλους θάμνους, τούτη η «χαραμάδα» πράσινου μέσα στον πυκνοδομημένο ιστό της περιοχής είναι μία έκπληξη για όλες τις αισθήσεις. Κυριαρχεί η λεβάντα, το δεντρολίβανο, η μυρτιά και το θυμάρι, ενώ επιλέχθηκε και εδώ ο διαβαθμιζόμενος φωτισμός τη νύχτα από αυτόνομο φωτοβολταϊκό σύστημα.

Για τις νέες κατασκευές χρησιμοποιήθηκε ανακυκλωμένη ξυλεία και οι περιπατητικοί διάδρομοι στρώθηκαν με χαλίκι, ώστε να δεσμεύεται το νερό της βροχής και να απορροφάται σταδιακά από τις ρίζες των οργανισμών υπόγεια.

Κάτω Πετράλωνα: Στον πεζόδρομο Δημητρίου Παυλίδη

Έναν μήνα χρειάστηκε για να μετατραπεί αυτή η σπιθαμή δημόσιου χώρου (έκτασης μόλις 160 τ.μ.) σε λειτουργικό και όμορφο πάρκο τσέπης. Κατά μήκος του πεζόδρομου, χώρεσαν 6 δέντρα, 276 θάμνοι και 200 φυτά, τα οποία μάλιστα τοποθετήθηκαν με μοντέρνα διαρρύθμιση, κερδίζοντας το βλέμμα περαστικών και κατοίκων.

Βασικά κριτήρια για την επιλογή των νέων οργανισμών που θα κατοικούν εκεί ήταν τα εξής: να αγαπούν τη σκιά (καθότι το μέρος είναι πολλές ώρες υπό τη σκιά των δίπλα πολυκατοικιών), να είναι ανθεκτικά στην ατμοσφαιρική ρύπανση και διαθέτουν φυλλώματα με διαφορετικές υφές και χρωματισμούς. Τα νέα καθιστικά που τοποθετήθηκαν προσφέρουν επιτέλους την ευκαιρία σε κάποιον να χαρεί πραγματικά το σημείο.

Γούβα: Στην οδό Λεάγρου

Ίσως το πιο χαριτωμένο από άποψη αρχιτεκτονικής τοπίου pocket park άνθισε στην περιοχή του Άγιου Αρτέμιου, γνωστή ως Γούβα: τα 250 (πολυετή) φυτά που είναι συνεχώς με άνθη και χρώμα τοποθετήθηκαν σε οριοθετημένα λοφάκια, ενώ στην πίσω πλευρά του πάρκου υψώθηκε ένας φράχτης από ζαχαροκάλαμα, ώστε να μην φαίνεται ο τσιμεντένιος πίσω. Παράλληλα, φυτεύτηκαν γύρω-γύρω αειθαλείς θάμνοι, οι οποίοι μεγαλώνοντας θα μεταμορφώσουν το πάρκο σε φωλιά εντός του αστικού ιστού.

Φωτοβολταϊκά πάνελ αύξησαν το φωτισμό (και κατ’ επέκταση το αίσθημα ασφάλειας) στο πάρκο κατά τη διάρκεια της νύχτας, ενώ ανακατασκευάστηκε πλήρως το αρδευτικό σύστημα.

Πατήσια: Στη γωνία Βιζυηνού και Καρκαβίτσα

Απέναντι από το 142ο Δημοτικό Σχολείο στα Πατήσια, υπήρχε μια μικρή έκταση με μεγάλα δέντρα (ροβίνιες) που ήταν μεν ευχάριστη, δεδομένης της πυκνής δόμησης της περιοχής, αλλά κανένα παιδί ή γονιός δεν μπορούσε πρακτικά να τη χαρεί: παρέμενε ένα ξεχασμένο κομμάτι γης με μπάζα. Τα 230 τ.μ. του χώρου μεταμορφώθηκαν σε ένα σύγχρονο και λειτουργικό πάρκο, με την αρωγή μάλιστα των μαθητών που φύτευσαν τα πρώτα φυτά – τι καλύτερο για να συνδεθεί κάποιος ουσιαστικά με τον νέο πνεύμονα πρασίνου;

Τα προϋπάρχοντα δέντρα πλαισίωσαν 358 νέοι θάμνοι της μεσογειακής χλωρίδας, καθώς και χρωματιστά φυτά. Επίσης, το ενδιαφέρον σε αυτό το πάρκο είναι ότι πέρα από καθίσματα τοποθετήθηκαν μερικά μονόζυγα για να αξιοποιηθεί (και) ως χώρος άθλησης. Για τον φωτισμό επιλέχθηκαν τρεις αυτόνομες κολώνες με πάνελ συλλογής ηλιακής ακτινοβολίας.

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ

URBAN