Η σύντομη ιστορία πίσω από τη viral φωτογραφία των ημερών
Μία στιγμή γεμάτη κόκκινες σημαίες και σκιές χρειάστηκε για να αποτυπωθούν όλα όσα είχε να πει η μεγαλειώδης πορεία της Τετάρτης 8 Μαρτίου για το δυστύχημα στα Τέμπη στην Αθήνα. Μιλήσαμε με τη Ζηνοβία Χατζηδάκη, τη φωτογράφο πίσω από το κλικ που έγινε viral.
- 10 ΜΑΡ 2023
Μπορεί άραγε μία φωτογραφία να πει μία ολόκληρη ιστορία σε μία μόνο εικόνα; Η ερώτηση είναι προφανώς ρητορική – το έχουμε δει να συμβαίνει περισσότερες από μία φορές. Απλά δε σημαίνει ότι κάθε μαζική κινητοποίηση μπορεί να χωρέσει σε ένα μόνο φωτογραφικό κάδρο. Στην περίπτωση της μεγαλειώδους πορείας που πραγματοποιήθηκε την περασμένη Τετάρτη ως αντίδραση απέναντι στις εγκληματικές πολιτικές παραλείψεις για το δυστύχημα στα Τέμπη, αυτό έγινε πραγματικότητα.
Στη συνέχεια τα social media ανέλαβαν να τη διαμοιράσουν. Την είδαμε να αναπαράγεται με απίστευτους ρυθμούς, βρήκε θέση σε εκατοντάδες «τοίχους» των ελληνικών κοινωνικών δικτύων. Στο Facebook, στο Instagram, στο Twitter, παντού. Και από απλούς ανθρώπους που διαδήλωσαν (ή δε διαδήλωσαν) μέχρι πρώην Υπουργούς.
Αυτό που έγραψε ο Νίκος Ξυδάκης ήταν τουλάχιστον χαρακτηριστικό: «Η Ελλάδα της ελπίδας κατέναντι της Ελλάδας της φαμίλιας».
Η φωτογραφία τραβήχτηκε στο τέλος της πορείας, λίγο πριν τη λήψη δακρυγόνων, κοντά στο κτίριο του Παλιού Αρσακείου (σ.σ: εκεί που σήμερα στεγάζεται το Συμβούλιο Επικρατείας), στην οδό Πανεπιστήμιου και πηγαίνοντας προς Ομόνοια. Ποιος ήταν όμως πίσω από το κλείστρο της φωτογραφικής μηχανής και πώς βρέθηκε εκεί;
«Ήταν μία από τις πιο μαζικές πορείες με πολύ έντονο τον χαρακτήρα του συλλογικού. Σαν μία άγραφη συμφωνία της πόλης» αναφέρει η Ζηνοβία Χατζηδάκη. Η ίδια ασχολείται πολλά χρόνια με την καλλιτεχνική φωτογραφία, έχοντας δημιουργήσει ταινίες τεκμηρίωσης μικρού μήκους και έχοντας εργαστεί ταινίες μυθοπλασίας.
Στην περιβόητη φωτογραφία, φαίνονται περισσότερο οι κόκκινες σημαίες και οι σκιές των νέων παιδιών που διαδήλωσαν παρά τα πρόσωπά τους. Έτσι γεννιέται ένα είδος συμβολισμού. Θα μπορούσε να είναι πίνακας ζωγραφικής αλλά δεν είναι. «Προσωπικά, ένιωθα μία βουβή συγκίνηση από την κοσμοσυρροή αλλά και από τις συναντήσεις με φίλες και φίλους ξανά στον δρόμο. Λίγο πριν στρίψω προς τα Εξάρχεια έριξα μία τελευταία ματιά από το πεζοδρόμιο: ήταν κάπως σαν να έβλεπα την κάθοδο στον Άδη ή τους αλυσοδεμένους του πλατωνικού μύθου» λέει χαρακτηριστικά.
Είναι φανερό ότι το συγκεκριμένο κλικ προήρθε από μία φωτογράφο με πολύ συγκεκριμένη καλλιτεχνική άποψη. Για τη Ζηνοβία Χατζηδάκη τόσο η σουρεαλιστική οπτική όσο και οι σκιές αποτελούν αναπόσπαστα στοιχεία της δουλειάς της. Σε αντίθεση όμως με μεγάλο μέρους του κόσμου που κατέβηκε σε πορεία μετά από πολύ καιρό, εκείνη βρίσκεται συχνά σε καλέσματα, και όχι μόνο απεργιακά.
«Προσωπικά, ήταν η πιο μαζική πορεία που έχω δει από το 2009 και ύστερα επί εποχής μνημονίων και Πλατείας Συντάγματος» λέει στην ερώτηση για το πόσο καιρό είχε να συναντήσει τόσο πολύ κόσμο στον δρόμο. Τη ρωτάμε τι τόσο διαφορετικό είχε η εν λόγω πορεία: «Το πρωτόγνωρο αυτή τη φορά στο βίωμά μου είναι μια έντονη αίσθηση του περαστικού, του αναλώσιμου της ύπαρξης αλλά και του τυχαίου θανάτου. Υπήρξε πιο έντονη ταύτιση με τα θύματα, περισσότερο από κάθε άλλη φορά».
Ήταν όμως μόνο αυτά τα συναισθήματα που βίωσε; «Όχι μόνο. Υπήρχε και ανυπόφορη οργή για τον άδικο χαμό καθώς και τη μη απόδοση ευθυνών» αναφέρει, πριν συνεχίσει με ένα σύνθημα: «Αυτοί μιλάνε για κέρδη και ζημιές, εμείς μιλάμε για ανθρώπινες ζωές».
Είναι δεδομένο ότι στο project «Ελλάδα 2.0» πολύ συχνά οι κινητοποιήσεις και οι διεκδικήσεις αντιμετωπίζονται με στοχευμένο χλευασμό από μεγάλη μερίδα των συστημικών Μέσων Ενημέρωσης. Την ίδια στιγμή τα social media δίνουν τη δυνατότητα σε μία άλλη, διαφορετική αφήγηση.
Πώς βιώνει όλη αυτήν την κατάσταση όμως η Ζηνοβία Χατζηδάκη; «Πιστεύω στη δύναμη των social media ως αντιπληροφόρηση. Ειδικά το Twitter είναι από τα πιο δυναμικά εργαλεία, αφού σου δίνει τη δυνατότητα να έρθεις σε επαφή με τις πρωτογενείς πηγές».
Τελικά, τα κοινωνικά δίκτυα είναι ευχή ή κατάρα; «Η μόνη “κατάρα” που μπορώ να φανταστώ είναι το ξέσπασμα της οργής μόνο μέσω της γραφής και των δημοσιεύσεων στα social media» αναφέρει χαρακτηριστικά η φωτογράφος πίσω από την πιο viral φωτογραφία των τελευταίων ημερών, πριν συνεχίσει: «και όχι η κινητοποίηση και η διεκδίκηση στον δρόμο».
