Ο Δημήτρης Παπανικολάου πιστεύει στο καλό εκεί έξω
Ο Δημήτρης Παπανικολάου με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ενημέρωσης για τον Αυτισμό μάς άνοιξε το σπίτι του και μας μίλησε για τη ζωή του: από τα γήπεδα μπάσκετ στον αγώνα για την ευαισθητοποίηση για τον αυτισμό.
- 2 ΑΠΡ 2024
Ο Δημήτρης Παπανικολάου μπορεί να έζησε σχεδόν όλα τα μεγάλα χρόνια του ελληνικού μπάσκετ από κοντά, ενώνοντας ουσιαστικά τη γενιά του ‘87 με εκείνη του ‘05, όμως δεν έμεινε στο άθλημα με τη στενή έννοια που οι περισσότεροι φανταζόμαστε. Ο μοναδικός παίκτης που έχει κατακτήσει το Triple Crown (Πρωτάθλημα, Κύπελλο και EuroLeague την ίδια σεζόν) με δύο διαφορετικές ελληνικές ομάδες μετά το πέρας της μεγαλειώδους καριέρας του, πλέον, αγωνίζεται στα κοινωνικά παρκέ, δίνοντας μάχη για την «αόρατη αναπηρία», τον αυτισμό.
Τον Σεπτέμβριο του 2021, έχοντας τον Νίκο Γκάλη και τον Γιάννη Αντετοκούνμπο στο πλευρό του, ο Παγκόσμιος Πρωταθλητής Εφήβων του 1995, ανακοίνωσε ότι έχει στοιχεία Συνδρόμου Άσπεργκερ και ξεκίνησε τον αγώνα για την ευαισθητοποίηση και την ενημέρωση της κοινωνίας για τον αυτισμό. Φυσικά, ο δικός του ιδιωτικός αγώνας, είχε ξεκινήσει αρκετά χρόνια νωρίτερα, όταν η κόρη του Άρια διαγνώστηκε με αυτισμό. Αρχικά, αρνιόταν να πει τον όρο, όμως σιγά – σιγά κατάφερε να βοηθήσει το παιδί του και παράλληλα χιλιάδες οικογένειες εκεί έξω που αντιμετωπίζουν τον αυτισμό.
Βγήκε στους δρόμους, πήγε σε σχολεία και εταιρείες και έφτασε μέχρι τη Βουλή προκειμένου να ενημερώσει όσο το δυνατόν περισσότερους. Με αυτόν τον τρόπο ο Δημήτρης Παπανικολάου μπόρεσε να πάρει και να δώσει δύναμη. Σήμερα, έχοντας ιδρύσει τo αθλητικό – εκπαιδευτικό πρόγραμμα UniQuall βοηθά καθημερινά 60 οικογένειες που ζουν με τον αυτισμό και μέσω του μπάσκετ, διδάσκει τις αξίες του αθλητισμού, της ομαδικότητας και της συμπερίληψης.
Λίγο πριν το πρώτο του βιβλίο «Όλοι Μοναδικοί, Όλοι Ίσοι 11:11» κυκλοφορήσει από τις Εκδόσεις Ψυχογιός και εν αναμονή της Παγκόσμιας Ημέρας Ενημέρωσης για τον Αυτισμό, ο Δημήτρης Παπανικολάου μάς άνοιξε το σπίτι του και μας μίλησε ανοιχτά για τα πάντα: Από τα πρώτα χρόνια της ζωής του στα Δυτικά της Αθήνας και τα πρώτα ερεθίσματα με το μπάσκετ, ως τη διάγνωση της Άριας και τον οικογενειακό αγώνα για τη συμφιλίωση αρχικά και την εκστρατεία ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για τον αυτισμό.
Μεγάλωσα σε ένα σπίτι 60 τετραγωνικών, στο σημερινό Ίλιον, που τότε λεγόταν Νέα Λιόσια. Πριν από το Ευρωπαϊκό του 1987 έκανα άλλα αθλήματα. Ήμουν τερματοφύλακας, πέταγα σφαίρα. Επειδή ήμουν αθλητικός για την εποχή μου έκανα για λίγο τον τερματοφύλακα.
Τα παιδικά μου χρόνια ήταν κυρίως μπάσκετ. Αλλά όχι μόνο. Ήταν και αμπάριζα, κρυφτό, μακριά γαϊδούρα και κάτι παιχνίδια της εποχής, τότε που δεν υπήρχε το ίντερνετ. Ήταν ραντεβού χωρίς ρολόγια.
Το 1987 ήμουν 10 ετών και έβλεπα το Ευρωπαϊκό από την τηλεόραση. Υπήρχε μόνο το κρατικό κανάλι και δεν είχαμε και τηλεκοντρόλ, οπότε ο πατέρας μου ο συγχωρεμένος, με έκανε εμένα τηλεκοντρόλ για να αλλάζουμε το κανάλι, να βλέπουμε τους αγώνες.
Αυτή η επιτυχία δεν ήταν μόνο μια χαρά της στιγμής, αλλά ήταν η αφορμή για κάτι μεγαλύτερο. Λίγους μήνες μετά, σε ένα οικόπεδο κοντά στο σπίτι μας, φτιάχτηκε γήπεδο μπάσκετ και έτσι ξεκίνησα κι εγώ να στεγάζω εκεί τα όνειρα μου. Φτιάχτηκαν 80.000 μπασκέτες μετά το Ευρωπαϊκό κι ένα ζευγάρι από αυτές φτιάχτηκε και κάτω από το πατρικό μου. Αυτό λοιπόν είναι κάτι ανώτερο από μια διοργάνωση. Έχει αφήσει πολύ μεγάλο αποτύπωμα νομίζω.
Το ίνδαλμά μου, όπως και για τους περισσότερους, ήταν ο Γκάλης, και τα έχει φέρει έτσι η ζωή που σήμερα είναι και φίλος μου. Δεν θα το πίστευα ποτέ ότι ένας «μικρός Θεός» σαν αυτόν, θα γινόταν οικογενειακός μου φίλος. Φυσικά ήταν και άλλοι. Ο Φάνης, ο Γιαννάκης, ο Φασούλας, όλη η ομάδα. Αλλά ο Γκάλης όπως ξέρουμε όλοι ήταν το πρώτο βιολί, ήταν αυτός που προσπαθούσαμε να μιμηθούμε στη γειτονιά.
Ο Γκάλης έφερε και τον επαγγελματισμό στην Ελλάδα. Πώς πρέπει να γυμνάζεσαι, να κινείσαι, να τρέφεσαι και να ζεις. Και όχι μόνο στο μπάσκετ. Το έχουν παραδεχτεί από διάφορα αθλήματα ότι ο Γκάλης τους άλλαξε τη νοοτροπία.
Λόγω της επιτυχίας του ’87 υπήρξε μια έκρηξη του μπάσκετ στην Ελλάδα. Ήταν ένα κοινωνικό γεγονός πλέον και όχι απλά αθλητικό. Για αρκετά χρόνια ασχολιόταν όλη η Ελλάδα. Ο Άρης γιόρτασε φέτος 110 χρόνια ιστορίας και όσοι ζήσαμε τις Πέμπτες που έπαιζε στην Ευρώπη, δεν μπορούμε να τις ξεχάσουμε. Έκλειναν τα μπαρ και τα σινεμά, για να δουν όλοι τον Άρη.
Τις ευκαιρίες πρέπει να τις κυνηγάς και αυτό είναι και ένα μήνυμα που δίνω μέχρι σήμερα στα νέα παιδιά. Τότε δεν υπήρχε ίντερνετ και διάβασε ο πατέρας μου σε μια εφημερίδα ότι δοκιμάζονται κάποιοι παίκτες και κυνήγησα και εγώ τα όνειρά μου. Δεν περίμενα να έρθει κάποιος να με δει στα Νέα Λιόσια. Έτσι πήγα και δοκιμαστικά στο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας σε ένα βοηθητικό που δοκιμάζονταν παίκτες για την προεθνική παίδων.
Μετά η ανάπτυξη ήταν γρήγορη γιατί ήμασταν μια καλή φουρνιά, πήραμε το Πανευρωπαϊκό Παίδων και το Παγκόσμιο Εφήβων το 1995 στο ΟΑΚΑ με 20.000 κόσμο μέσα και 10.000 κόσμο απ’ έξω. Όλη η Ελλάδα μιλούσε για εφήβους, κάτι καταπληκτικό που δε νομίζω να ξαναγίνει.
Λένε για όλους μας, της γενιάς του 1995, ότι μπορούσαμε να κάνουμε κι άλλα πράγματα και συμφωνώ, αλλά σε μέσο όρο σε καμία φουρνιά δεν έπαιξαν τόσοι παίκτες στην Α1 και σε τόσο υψηλό επίπεδο. Βέβαια, το δεύτερο πολύ σημαντικό που πρέπει να προσέξουμε όταν κάνουμε σύγκριση εποχών, είναι ότι εμείς είχαμε μπροστά μας παίκτες εκατομμυρίων, γιατί ήταν καλές οι εποχές και οι ομάδες διάλεγαν από το πάνω ράφι. Είχαμε στις ίδιες θέσεις να ανταγωνιστούμε παικταράδες φτασμένους και έτοιμους. Αυτό δεν ήταν ό,τι καλύτερο για την ανάπτυξη των ταλέντων.
Σήμερα, εκτός Ολυμπιακού και Παναθηναϊκού, το επίπεδο δεν είναι το ίδιο υψηλό. Και για αυτό τα νέα παιδιά μέσα από αυτή τη συγκυρία, μπορούν να βρουν και ευκαιρίες. Σε εμάς σκέφτονταν «ΟΚ, ο Παπανικολάου έχει ένα Χ ταλέντο, ας φέρω και τον Κόμαζετς και τον Καρνισόβας, όσο και να κοστίζουν». Η φουρνιά μας λοιπόν είχε να αντιμετωπίσει και τον υψηλό ανταγωνισμό, ενώ εκείνα τα χρόνια έπαιζαν και χιλιάδες παιδιά καλό μπάσκετ, λόγω της έκρηξης του 1987.
Μεγαλώναμε λίγο στον αυτόματο πιλότο. Εγώ από μικρός συναναστράφηκα με μεγαλύτερους. 15 χρονών είχα πάρει τον πρώτο μου μισθό στο Σπόρτιγκ. Έπαιξα τον πρώτο μου επαγγελματικό αγώνα παίρνοντας δύο λεωφορεία και ένα τρένο κάθε μέρα να πάω στην προπόνηση από το Ίλιον στα Πατήσια. Οπότε αναγκαστικά έπρεπε να μεγαλώσω λίγο νωρίτερα από την ηλικία μου.
Δεν είχα την παιδική και εφηβική ηλικία των συνομηλίκων μου, αλλά δεν γκρινιάζω για αυτό, γιατί κάπου κερδίζεις, κάπου χάνεις. Υπήρχαν φορές που ζήλευα. Ήμουν 18 χρονών όταν πήγα στον Ολυμπιακό και έκανα 35 ημέρες προετοιμασία στο εξωτερικό το καλοκαίρι με τον Ιωαννίδη. Έπαιρνα φίλους μου στο τηλέφωνο και αυτοί ήταν στα νησιά να κολυμπάνε και εμείς στην ομίχλη, στα βουνά. Αλλά δεν μπορείς να τα έχεις όλα σε αυτή τη ζωή και αν έχεις έναν στόχο, πρέπει να μείνεις προσηλωμένος σε αυτόν. Οπότε μπορεί να μην έζησα την παιδική και την εφηβική ηλικία όπως την εννοούν σήμερα τα παιδιά, αλλά είχα άλλα οφέλη.
Η «εκπαίδευση» του Ιωαννίδη ήταν φυσιολογική για την εποχή, γιατί ταυτόχρονα στα σχολεία η τιμωρία ήταν να είσαι όρθιος με το ένα πόδι, το χτύπημα με το χάρακα και το τράβηγμα φαβορίτας. Αυτά όλα θεωρούνταν φυσιολογικά, ενώ σήμερα είναι φυσικά μη ανεκτά. Το ίδιο ισχύει και στο μπάσκετ. Προφανώς αυτές οι πρακτικές μπορεί να μην είχαν σήμερα αποτελέσματα και δε θα στέριωναν.
Απλά χρειάζεται μια ισορροπία και το λέω και στα παιδιά. Έχουν βελτιωθεί πολύ τα πράγματα όσον αφορά τα δικαιώματα των ανθρώπων και χρειάζεται πολλή δουλειά ακόμα και πολλά πράγματα να γίνουν. Δεν πρέπει όμως να περάσουμε στο άλλο άκρο της μαλθακοποίησης. Δεν πρέπει τα παιδιά να σκέφτονται μόνο το ύψος της φωνής, αλλά τα λόγια που ακούν. Πολλές φορές και οι δάσκαλοι και οι προπονητές φοβούνται λίγο πώς να εκφραστούν, παρότι θέλουν να βοηθήσουν, γιατί μπορεί ο τρόπος τους να παρεξηγηθεί στις μέρες μας. Οπότε χρειάζεται μια ισορροπία σε αυτό. Αν κάποιος δεν σε προσβάλλει προσωπικά, μπορεί να πει κάποια πράγματα για το καλό σου. Όλοι μιλούν για δικαιώματα, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι έχουμε και υποχρεώσεις.
Και σήμερα θα επιβίωνα μπασκετικά γιατί ήμουν αθλητικός. Θα μπορούσα να πρωταγωνιστήσω σε κάποια μεγάλη ομάδα. Έκανα και εγώ τα λάθη στην καριέρα μου. Αν είχα τα σημερινά μυαλά θα έκανα και ακόμα καλύτερη καριέρα. Η εμπειρία δίνει καλές αποφάσεις, αλλά έρχεται μετά από κακές αποφάσεις.
Δεν μου αρέσει πολύ η παρελθοντολογία γιατί πολλές φορές αδικούμε τους νεότερους, αλλά επειδή χάθηκε το μπάσκετ της γειτονιάς και έγινε λίγο πιο βιομηχανοποιημένο το άθλημα, χάθηκε και το ταλέντο.
Πρέπει να ωθούμε τα παιδιά να βγαίνουν έξω, να τους λέμε ότι τα κινητά είναι πάρα πολύ ωραία για να δίνουμε ραντεβού και να βρισκόμαστε από κοντά. Εγώ λέω στα παιδιά ότι πρέπει να βάζουν πάνω από όλα τα μαθήματα και το εννοώ. Μετά όμως, από το να είμαστε μπροστά από μία οθόνη, είναι πολύ καλύτερο να βρισκόμαστε, να παίζουμε. H λύση είναι να αφήνεις τα παιδιά να αποκτούν αντισώματα στη γειτονιά.
Σήμερα είμαστε λίγο πιο φοβικοί. Έχουν αλλάξει οι εποχές και φοβόμαστε να αφήσουμε ελεύθερο το παιδί στη γειτονιά ή δεν του αφήνουμε καν χρόνο για παιχνίδι και αθλητισμό γιατί του φορτώνουμε υποχρεώσεις. Ο αθλητισμός πρέπει να είναι από τα κυριότερα πράγματα που κάνει το παιδί. Η διαφορά του τότε με το σήμερα λοιπόν είναι ότι εμείς δεν παίζαμε μπάσκετ μόνο τις δύο ώρες της προπόνησης. Συνεχίζαμε και μόνοι μας στη γειτονιά μας, μετά από την προπόνηση.
Το μπάσκετ μας έμαθε να λειτουργούμε σαν ένα κοινωνικό σύνολο. Μας έμαθε να ανταγωνιζόμαστε, να στηριζόμαστε στον άλλο και να μην τον ζηλεύουμε. Σήμερα μιλάω σε εταιρείες για αυτά θέματα ομαδικότητας και το θέμα της ζήλιας στην επιχείρηση είναι πολύ σημαντικό. Βλέπω εκεί ότι οι ίδιοι οι συνάδελφοι είναι και οι μεγαλύτεροι εχθροί μεταξύ τους. Δεν μπορούν να καταλάβουν το όριο του ανταγωνισμού και ζηλεύουν. Αν είσαι συμπαίκτης με τον Διαμαντίδη ή τον Σπανούλη και βάλουν καλάθια, κερδίζεις και εσύ. Αυτό δεν το καταλαβαίνει πολύς κόσμος, γιατί θέλει να έχει πρωταγωνιστικό ρόλο. Αν κερδίζει η ομάδα, κερδίζουμε κι εμείς, είτε είναι σε χρήματα, είτε σε αναγνωρισιμότητα, είτε σε ανανέωση συμβολαίου. Το ίδιο ισχύει και στη ζωή. Οπότε προσπαθώ να τους πω ότι αν πας μόνος σου κάπου θα πας πιο γρήγορα. Αλλά αν θες να πας μακριά θα πρέπει να πάρεις και τους άλλους μαζί. Η ομαδικότητα είναι τρομερά σημαντικό πράγμα.
Πώς βρίσκεις αυτήν την ισορροπία; Θα δανειστώ μια φράση του απόλυτου Michael Jordan. Είχε πει ότι για να φτάσεις ψηλά χρειάζεσαι εγωισμό κι αν φτάσεις ψηλά, πρέπει να κατεβάσεις τον εγωισμό σου. Οι μεγάλοι παίκτες ήταν τόσο αλτρουιστές που βοήθαγαν τους άλλους να φτάνουν το ταβάνι τους.
Συνήθως οι παίκτες που αποσύρονται γύρω στα 35 – 36 τους λένε: «Ωραία, θα αποσυρθώ και θα κάτσω με την οικογένειά μου». Αυτή είναι η μεγαλύτερη αρλούμπα που μπορούν να πουν. Θα μου πεις «δεν αγαπάς την οικογένειά σου»; Αυτός ακριβώς είναι ο λόγος. Ο γιατρός στην ίδια ηλικία ξεκινά. Οι αθλητές, έχοντας μια καρδιά που έχει μάθει να λειτουργεί σε άλλους ρυθμούς, δεν είναι έτοιμοι να κάτσουν σε έναν καναπέ από τα 35 τους. Οι άνθρωποι δεν είναι φτιαγμένοι για να είναι 24 ώρες μαζί σε έναν καναπέ, αλλά για να είναι δημιουργικοί. Ο αθλητής χρειάζεται ένα διάστημα για να ξεκουραστεί, αλλά μετά θα τρώγεται με τα ρούχα του και θα θέλει πάλι κάτι να κάνει. Και τότε όταν θα θέλει να κάνει, θα χρειάζεται δεξιότητες. Οπότε το σχολείο είναι το πιο σημαντικό πράγμα απ όλα.
Πάω στα σχολεία και όταν μιλάω για θέματα αθλητισμού ρωτάω τα παιδιά «σαν ποιον θέλετε να γίνετε»; Και όταν μου λένε κάποια ονόματα μεγάλα, τα ρωτάω «και μετά τι θα κάνετε»; Φαντάζονται ότι θα έχουν κάποια εκατομμύρια στην άκρη. Αλλά δεν είναι έτσι. Το 2% από όσους αθλητές προβάλλονται έχουν αυτά τα ποσά. Και αυτοί ακόμα δεν σημαίνει ότι είναι ευτυχισμένοι. Για αυτό, η συμβουλή που δίνω είναι ότι πιο εύκολα ισορροπείς πάνω σε ένα βιβλίο, παρά πάνω σε μια μπάλα.
Λένε ότι το δεύτερο μου ταλέντο είναι να είμαι παρλαπίπας. Έρχονται οι δημοσιογράφοι και μου κάνουν μια ερώτηση και μετά δεν χρειάζεται να μου κάνουν άλλη γιατί τα έχω πει όλα. Εγώ ευτυχώς είχα ένα επικοινωνιακό ταλέντο που με έχει βοηθήσει στα θέματα που ασχολούμαι σήμερα.
Τώρα διαβάζω μερικά άρθρα για το τένις. Ο πρώτος τίτλος για τη Σάκκαρη και τον Τσιτσιπά είναι αν κέρδισαν ή έχασαν και ο δεύτερος το πόσα χρήματα πήραν. Αυτό είναι καταστροφικό γιατί αν κυνηγάς τα χρήματα, δεν θα έρθουν ποτέ. Ο μόνος τρόπος να βγάλεις χρήματα, είναι να κυνηγάς τον στόχο. Αν κυνηγάς τον στόχο, τα χρήματα μπορεί να προκύψουν σαν φυσικό επακόλουθο, ανάλογα και το επάγγελμα που κάνεις.
Από τους παίκτες που έκαναν καριέρα το 95% ήταν φτωχόπαιδα. Δεν κυνήγησαν ποτέ τα χρήματα. Κυνήγησαν να κάνουν αυτό που αγαπάνε, γιατί μπορείς να κάνεις καλά μόνο αυτό που αγαπάς. Ο Αϊνστάιν έλεγε ότι αν βάλεις ένα ψάρι να σκαρφαλώσει σε ένα δέντρο, δε θα καταλάβει ότι ανήκει στον ωκεανό.
Όλοι οι άνθρωποι έχουν ένα ταλέντο. Αυτό που λέω συχνά είναι ότι αν βλέπεις τον Γκάλη ή τον Γιάννη Αντετοκούνμπο, δεν σημαίνει ότι πρέπει να γίνεις αθλητής με το ζόρι για να τους μοιάσεις. Οι ιστορίες τους σου λένε πώς πρέπει να ξεπερνάς δυσκολίες σε ό,τι κάνεις. Στη δουλειά, στις σπουδές, στη ζωή. Αυτό στην ουσία μας διδάσκουν.
Έχω περάσει αρκετές δυσκολίες και ότι κατάφερα, το πέτυχα μόνος μου. Προέρχομαι από φτωχή οικογένεια και μέσα από τα λάθη μου έχω φτάσει εδώ. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να προβάλλουμε τα λάθη μας. Ξέρετε αν καρφώνουμε την μπάλα στο καλάθι, επηρεάζουμε κάποιον και του λέμε να πληρώσει εισιτήριο να μας δει. Αν όμως θέλουμε να εμπνεύσουμε κάποιον, δεν του δείχνουμε τις δικές μας δυνάμεις, αλλά τις δικές του.
Αυτό που κάνω σήμερα, είναι πολύ πιο ωραίο συναισθηματικά, γιατί δεν προσπαθώ να επηρεάσω κάποιον να έρθει στο γήπεδο να με δει. Προσπαθώ να εμπνεύσω, να γίνει ο ίδιος σπουδαίος. Αυτό είναι πιο σημαντικό κύπελλο.
Όσο έπαιζα μπάσκετ, μπορεί να μου έλεγαν στον δρόμο «γεια σου ρε Μήτσο Ολυμπιακάρα, Παναθηναϊκάρα, ΑΕΚάρα», όμως άλλος στεναχωριέται και άλλος χαίρεται. Τώρα πια μου λένε συγχαρητήρια για αυτό που κάνω σήμερα και μου το λένε οι φίλοι όλων των ομάδων.
Τότε επηρέαζα κόσμο να έρθει να με δει και γι αυτό λέω και στον κόσμο και στα παιδάκια στα σχολεία να μην φανατίζονται με τρίτους. Ναι, να είστε ό,τι ομάδα θέλετε, να κάνετε λίγο καζούρα με τον φίλο σας, αλλά αν φανατίζεστε με τρίτους θα χάσετε τον προσανατολισμό σας. Να είστε φανατισμένοι με τη δουλειά σας, την οικογένεια σας, με την αυτοβελτίωση σας. Με αυτά να είστε «φανατισμένοι». Σήμερα περισσότερο εμπνέω κόσμο και λιγότερο επηρεάζω.
Η κόρη μου η Άρια, 3μισι ετών, διαγνώστηκε με αυτισμό. Η δημοσιοποίηση ήρθε γιατί υπήρχαν πολλά προβλήματα και θεώρησα ότι με τη δημοσιοποίηση θα ενεργοποιούσα τους καλούς. Γιατί μπορεί να προβάλλεται το κακό και η άσχημη είδηση να πουλάει περισσότερο, αλλά οι καλοί γύρω μας είναι περισσότεροι. Οπότε βασίστηκα πολύ στους καλούς και αξιοποίησα αυτή την αναγνωρισιμότητα που υπήρχε από το μπάσκετ προκειμένου να βοηθηθεί το παιδί πάνω απ’ όλα, αλλά ταυτόχρονα να βοηθηθούν και χιλιάδες οικογένειες. Και αυτό συνέβη.
Με τη γυναίκα μου κάναμε συμβουλευτική και πηγαίναμε σε έναν ψυχίατρο για να μάθουμε πώς να στηρίζουμε τον εαυτό μας και πώς να συμπεριφερόμαστε στο παιδί και τους γύρω μας. Πριν δύο χρόνια υπήρχαν πάρα πολλές κακές συμπεριφορές για την Άρια. Μπούλινγκ στο σχολείο, αποκλεισμοί και κλειστές πόρτες και είπα στη γυναίκα μου ότι πρέπει να αξιοποιήσουμε την αναγνωρισιμότητά μου και να το κάνουμε δημόσιο. Η γυναίκα μου δεν με άφηνε γιατί θεωρούσε ότι αυτό θα άφηνε στίγμα.
Καθώς πηγαίναμε στον ψυχίατρο η γυναίκα μου, έκανε μερικά παράπονα για εμένα. Ότι δεν είμαι πολύ κοινωνικός, ότι δεν βγαίνω έξω με τον κόσμο. Και τότε ο γιατρός της απάντησε να μην ανησυχεί γιατί ο Δημήτρης έχει κάποια στοιχεία από Άσπεργκερ. Για εμένα επειδή είχα λάβει όλα αυτά τα διδάγματα από τον αθλητισμό, αυτά που είπε ο γιατρός, μου ήρθαν κουτί. Είπα στη γυναίκα μου: «δεν με αφήνεις να πω για το παιδί οπότε θα βάλω τον εαυτό μου μπροστά». Για να μεγαλώσω την επικοινωνία κατάφερα και πάντρεψα τον Γιάννη Αντετοκούνμπο και τον Γκάλη μαζί. Το ίδιο βράδυ η Άρια ήρθε και μου είπε μόνη της «μπαμπά πες και για μένα».
Αμέσως ακολούθησε όλη η οικογένεια, αλλά και πολλές ακόμη οικογένειες. Άνθρωποι που έφυγαν από τα χωριά να διαγνώσουν τα παιδιά τους, άνδρες που γύρισαν στα σπίτια τους, συνέταιροι που κατάλαβαν ένας τον άλλο. Αυτό είναι το καλό του awareness. Ότι είναι μη μετρήσιμο. Γι’ αυτό και εγώ προσπαθώ να έχω συνέπεια και να κρατάω το θέμα στον αφρό.
Μέσα στον Απρίλιο θα βγει ένα βιβλίο που τα γράφω πολύ αναλυτικά αυτά. Λέγεται «Όλοι Μοναδικοί, Όλοι Ίσοι 11:11» και θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Ψυχογιός. Το 11:11 είναι 4 αριθμοί που βλέπαμε συνέχεια με τη γυναίκα μου και μας κινητοποίησαν. Όταν χτυπούσε το κινητό η ώρα ήταν 11:11, το βλέπαμε σε αποδείξεις, σε πινακίδες αυτοκινήτων, παντού. Δεν είναι μεταφυσικό, είναι αλήθεια και ένα βράδυ συνδύασα το γεγονός αυτό με το ότι αυτοί οι αριθμοί είναι όλοι μοναδικοί και ίσοι.
Γράφοντας το βιβλίο συνειδητοποίησα αρχικά ότι προτιμώ να γράφω από το να μιλάω. Πέρα από την πλάκα, ξαναέζησα πολλά πράγματα και χαίρομαι που θα τα μοιραστώ με άλλους. Μου άρεσε πολύ η διαδικασία αυτή και όπως και οι συνεντεύξεις, έτσι και το βιβλίο ελπίζω να βοηθήσει κόσμο.
Δεν θεωρώ τον εαυτό μου σημαντικό για να γράψει ένα βιβλίο αλλά, σημασία δεν έχει να είσαι εσύ σημαντικός, αλλά να έχεις να πεις σημαντικά πράγματα.
Όταν αποφάσισα να δημοσιοποιήσω την κατάσταση μου η Άρια ήταν 15μισι ετών. Αυτό που προηγήθηκε ήταν να πούμε στην ίδια τη διάγνωσή της. Αυτό βρήκαμε την ευκαιρία να το κάνουμε στην καραντίνα, όπου βλέπαμε ότι η Άρια ήταν πιο χαρούμενη. Γιατί συνέβαινε αυτό; Γιατί την κορόιδευαν εκεί έξω, οπότε είχε ησυχάσει επίπλαστα μέσα στους τέσσερις τοίχους. Οπότε όταν την είδαμε καλά, βρήκαμε ευκαιρία με τη γυναίκα μου και με τη συμβουλή των ειδικών να της το πούμε. Της είπαμε «Άρια σου συμβαίνουν αυτά, γιατί είσαι στο φάσμα του αυτισμού». Αμέσως άρχισε να ψάχνει στα αμερικάνικα sites, είδε τι είναι και τη βοήθησε πάρα πολύ και μας ευχαρίστησε και μας είπε «ήμουν σε ένα κλουβί και ελευθερώθηκα».
Πρώτα το είπαμε στην Άρια και λίγους μήνες μετά μίλησα δημόσια για μένα. Αρχίσαμε σιγά – σιγά να παίρνουμε θάρρος. Ξέρετε, δεν είναι όλες οι καταστάσεις εύκολες. Πρέπει να είναι έτοιμος κάποιος για να κάνει κάτι. Όταν σου συμβεί κάτι στο σπίτι σου, στην αρχή έρχεται το σοκ, μετά έρχεται ο αγώνας και το λυτρωτικό στάδιο είναι η αποδοχή. Είναι φοβερό συναισθηματικά, γιατί ελευθερώνεται. Αν ελευθερώνεσαι, ελευθερώνεις κι άλλους. Αν απλώσεις το φως σου, το φως σου πάει παντού. Όσο συρρικνώνεσαι, μαζεύεσαι. Και αυτό εξηγώ και στο βιβλίο ότι δηλαδή όσο έδινα ατομικές μάχες για την Άρια ήμουν καταγγελτικός και συρρικνωνόμουν. Προτίμησα να αλλάξω τον δρόμο και να γίνω πιο δημιουργικός.
Σήμερα όλες οι κακές συμπεριφορές για την Άρια σταμάτησαν γιατί το έκανα δημόσιο και ενεργοποίησα τους καλούς. Αυτό είχα σκοπό να πετύχω, αυτό πέτυχα μέχρι στιγμής. Αλλά είναι χιλιάδες περιπτώσεις έξω στον δρόμο πλέον. Άνθρωποι που με πετυχαίνουν στον δρόμο, αγκαλιαζόμαστε και κλαίνε. Δεν είναι μόνο η Άρια λοιπόν. Πρέπει να κάνουμε καλό και στους άλλους ανθρώπους, γιατί θα τους χρειαστούμε και θα μας χρειαστούν και αυτοί.
Περίμενα όλα όσα συνέβησαν αφού το έκανα δημόσιο. Είχα γράψει μάλιστα σε έναν τοίχο [στο Facebook] το τι θα ακολουθήσει. Ήξερα ότι με πάρουν για πολλές συνεντεύξεις, ότι θα με πάρουν από υπουργεία και είχα αφήσει το κινητό να φορτίζει, γιατί ήμουν σίγουρος για το τι θα ακολουθήσει. Προσπαθούσα να πείσω τη γυναίκα μου, γιατί δεν θα έκανα τίποτα χωρίς την έγκρισή της. Αυτό, που δεν είχα σχεδιάσει, είναι να μιλήσω και για την Άρια. Αυτό προέκυψε πιο μετά όταν ήρθε η ίδια και μου το ζήτησε και το πήρε πάνω της.
Στη δεκαετία του ’90 με τον Ιωαννίδη, το μειονέκτημα ήταν μειονέκτημα. Στη σημερινή εποχή το μειονέκτημα είναι και πλεονέκτημα. Ο κόσμος βγάζει τα εσώψυχα του, λέει τι έχει, επικοινωνεί τα εσωτερικά του γιατί όλα είναι λίγο πιο ανθρώπινα. Τότε αν χτυπάγαμε το αριστερό μας χέρι ο Ιωαννίδης μας έδενε το δεξί γιατί έλεγε ότι θα μας χτυπήσουν εκεί που πονάμε.
Ταμπού για τα θέματα ψυχικής υγείας, ακόμα υπάρχει ειδικά για τους μεγαλύτερους, αλλά όχι στον βαθμό των προηγούμενων δεκαετιών. Μετά την καραντίνα άλλωστε και στα χρόνια της κρίσης, η μισή σχεδόν Ελλάδα έχει δει κάποιον ειδικό. Πολλοί πάνε και προαιρετικά και αυτό είναι το σωστό και αυτό πιστεύω ότι θα είναι κανονικό στο μέλλον.
Για τον αυτισμό ανάμεσα στα πιο καίρια αιτήματα είναι η ενημέρωση. Προσπαθούμε πολύ. Εγώ έχω 400 προτάσεις από σχολεία και πηγαίνω όπου μπορώ. Είναι σημαντική η ενημέρωση για τα χαρακτηριστικά του αυτισμού για παράδειγμα. H ευαισθησία στον ήχο, στο φως, στις μυρωδιές. Η συμπερίληψη στην εργασία είναι φυσικά κάτι που ζητάμε. Προσπαθούμε να ευαισθητοποιήσουμε τις εταιρείες ώστε να προσλαμβάνουν όλο και περισσότερα άτομα. Και το μεγαλύτερο στοίχημα από όλα, το οποίο είναι ακόμα άλυτος γρίφος είναι το τι θα γίνει όταν εμείς οι γονείς πεθάνουμε. Εμείς παλεύουμε να είναι λειτουργικά τα παιδιά, αλλά θα πρέπει να είναι λειτουργική και η κοινωνία. Θα υπάρχουν δομές; Θα μπορούν να συντηρήσουν το σπίτι μόνα τους; Βλέπουμε τι γίνεται τώρα με τα ΑμεΑ.
Αλλάζουν οι εποχές, εξελίσσονται, βελτιώνονται βήμα – βήμα. Προσπαθούμε να βάλουμε το λιθαράκι μας για να γίνει αυτό πιο γρήγορα. Είναι πολλές οι προκλήσεις. Έχουν γίνει κάποια πράγματα, αλλά μπορούν να γίνουν πολύ περισσότερα. Η κυρία Αγγελοπούλου έκανε μια πλατφόρμα, το JobsLink όπου προσθέτουν τα βιογραφικά τους άνθρωποι με αυτισμό. Κοντέψαμε να αλλάξουμε σχεδόν το ασφαλιστικό σύστημα, ώστε να ασφαλίζονται τα παιδιά, αφού οι ιδιωτικές ασφαλιστικές δεν τα ασφάλιζαν καν. Καταφέραμε μαζί με τα ΕΛΤΑ να εκδώσουμε τα πρώτα συμπεριληπτικά γραμματόσημα από το 1861. Μέχρι και ο κ. Τασούλας, ο Πρόεδρος της Βουλής με κάλεσε για να δει τι μπορεί να κάνει για την ίση πρόσβαση αλλά και το πώς να μιλάνε οι βουλευτές. Πολλοί από αυτούς για να μειώσουν ένα άλλο κόμμα, λένε ότι είναι αυτιστικό.
Νέα παιδιά για να κοροϊδέψουν κάποιον τον λένε ΑμεΑ ή αυτιστικό. Πληγώνονται αυτές οι οικογένειες όμως με αυτά τα σχόλια και για αυτό πρέπει να τα αποβάλλουμε από τη διάλεκτό μας. Πήγα σε ένα σχολείο και τους είπα ότι οι αδύναμοι, κοροϊδεύουν, οι δυνατοί βοηθάνε και αυτό έγινε σύνθημα στη συνέχεια.
Γενικά δεν θέλουν αυτές οι οικογένειες οίκτο. Δεν πρέπει να λες ποτέ «λυπάμαι» ή «κρίμα», ούτε όμως θέλουν εξύψωση. Είχαν έρθει από μια παραγωγή και μου είπαν να φτιάξουμε 13 επεισόδια για τον αυτισμό και να βάλουμε τον τίτλο «Σούπερ Ήρωες». Και λέω γιατί; Δεν θέλουν εξύψωση αυτοί οι άνθρωποι. Μια φίλη μου που είναι σε αναπηρικό αμαξίδιο λέει: «αν μου ανοίξεις το πεζοδρόμιο να πάμε να πιούμε καφέ, δεν θα είμαι ηρωίδα. Θα πίνω καφέ όπως κάνεις και εσύ. Αν μου κλείσεις το πεζοδρόμιο και μου βάλεις την ταμπέλα «ηρωίδα», τότε αυτή είναι μια δικαιολογία της κοινωνίας ότι δεν είναι εντάξει απέναντι μας.
Δεν θέλουμε άλλους ήρωες νεκρούς, θέλουμε κοινούς θνητούς ζωντανούς. Οπότε δεν χρειάζεται ούτε εξύψωση, ούτε οίκτος. Χρειάζεται να φέρουμε στην ευθεία τα δικαιώματα τους με τους υπόλοιπους, να τους κατανοήσουμε και να τους συμπεριλάβουμε. Γιατί κανείς δεν πεθαίνει από αυτισμό, αλλά μπορεί να πεθάνει από αποκλεισμό.
Θαύματα δεν γίνονται. Έχουν γίνει κάποια βήματα, έχει βγει η ψηφιακή κάρτα αναπηρίας. Τα νεότερα ζευγάρια έχουν λιγότερα προβλήματα από ότι μαθαίνω. Και η Άρια ακόμα, που λέγαμε ότι δεν την καλούσαν στα πάρτι, ακόμα και τώρα η παρέα της είναι παιδιά από το φάσμα. Βέβαια δεν μπορώ να υποχρεώσω κάποιον να γίνει κολλητός του παιδιού μου, όμως θέλω να τον υποχρεώσω να το σεβαστεί.
Τα μηνύματα που λαμβάνω είναι σε ποσοστό 95% από μαμάδες. Οι μπαμπάδες, χωρίς να θέλω να τους αδικήσω, είναι πολύ συχνά σε άρνηση. Εγώ δεν ήμουν σε άρνηση να ξεκινήσει δουλειά το παιδί, αλλά ήμουν σε άρνηση να πω τη λέξη. Οπότε δεν έχω τύψεις. Εγώ αρχικά δεν έλεγα τη λέξη «αυτισμός», έλεγα την επιστημονική ονομασία «διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή».
Μόλις έγινε η διάγνωση δεν ήθελα να αμφισβητήσω τον γιατρό και ενδεχομένως διαπίστωσα και μερικά χαρακτηριστικά μέσα από τη ζωή μου. Όταν έπαιζα, είχα ας πούμε κάποια τικ πολύ έντονα με το κεφάλι μου. Τότε μου έκαναν ενέσεις μπότοξ, αλλά δεν πέρναγε. Στον ήλιο επίσης δεν μου αρέσει να κάθομαι ούτε δευτερόλεπτο και δεν μου αρέσει να φοράω γυαλιά ηλίου αισθητηριακά. Είχα επίσης πολλές εκρήξεις θυμού γιατί αυτό μπορεί να σου βγάλει και τέτοια θέματα.
Η διάγνωση λοιπόν βοήθησε και εμένα. Δικαιολόγησα τον εαυτό μου για πολλά θέματα. Ας πούμε έλεγαν ότι το ταλέντο μου ήταν για το ΝΒΑ και μέχρι την Εθνική Εφήβων ψηφιζόμουν στους καλύτερους 5 του κόσμου. Σκεφτόμουν πολλές φορές ότι μπορούσα να κάνω κάτι καλύτερο. Η διάγνωση με έκανε να σκεφτώ «μήπως είχες αυτό που σε φρέναρε από το να πας ακόμα ψηλότερα»; Αλλά παράλληλα με έκανε να σκεφτώ και τα πλεονεκτήματα: «Μήπως τελικά έπαιξες και μπάσκετ γιατί ήσουν στοχοπροσηλωμένος και δεν ασχολήθηκες με βλακείες τριγύρω»; Γιατί ο αυτισμός έχει και την προσήλωση στο στόχο.
Το UniquAll έχει πρεσβευτές τους σπουδαίους Νίκο Γκάλη και Γιάννη Αντετοκούνμπο που απλώνουν το μήνυμα και είναι στην τρίτη του χρονιά. Είναι 60 παιδιά και οικογένειες που έχουμε στο φάσμα του αυτισμού, που προπονούνται με προπονητές ειδικής αγωγής στη Λεόντειο Νέα Σμύρνης και στη Λεόντειο Πατησίων. Ταυτόχρονα είναι και ένα πρόγραμμα, που έχει πάρει άδεια από το Υπουργείο Παιδείας και το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής, ώστε να «παντρεύουμε» ειδικά με τυπικά σχολεία.
Δεν είναι θέμα μόνο να γίνεις καλύτερος άνθρωπος ή θέμα ευαισθητοποίησης. Είναι θέμα ότι είναι καλό και για σένα. Γιατί αν όσες φορές κι αν πεις σε κάποιον να μην παρκάρει σε μπάρα ΑΜΕΑ, θα σου πει «10 λεπτά, πετάχτηκα να αλλάξω μια μπλούζα», «10 λεπτά πήγα στην τράπεζα». Δεν το κατανοεί. Αν όμως είχε έναν συμμαθητή από ειδικό σχολείο και ζούσε την καθημερινότητά του από κοντά, τότε δεν θα πάρκαρε και δεν θα το έκανε μόνο με τον φόβο του να μην πληρώσει το πρόστιμο. Γι’ αυτό η βιωματική εκπαίδευση είναι πολύ σημαντική και μέσω του UniquAll προσπαθούμε να το κάνουμε αυτό.
Ο αυτισμός βγαίνει από τη λέξη εαυτός (εαυτισμός) και συνήθως αυτοί οι άνθρωποι είναι καλοί στα ατομικά αθλήματα. Ιππασία, κολύμπι, στίβο, τέτοια αθλήματα και για αυτό μακάρι να γεννηθούν μέσα στο 2024 και άλλα προγράμματα σαν το UniquAll. Τα ομαδικά αθλήματα όμως, όπως το μπάσκετ που τους διδάσκουμε εμείς, τους βοηθά πολύ στην αλληλεπίδραση και χαίρονται πολύ ο ένας με τον άλλον. Δεν παρεξηγούνται μεταξύ τους και κάθε τόσο φέρνουμε και ομάδες τυπικής ανάπτυξης και κάνουν μεταξύ τους, όλοι μαζί ασκήσεις. Αυτό λέγεται συμπερίληψη.
Οι Παγκόσμιες ημέρες είναι σημαντικές για να ενημερώνουν τον κόσμο, να ευαισθητοποιούν. Αυτό που θέλουμε εμείς να καταλάβει ο κόσμος είναι ότι είναι λογικό πολλοί άνθρωποι να ασχοληθούν εκείνη τη μέρα με τον αυτισμό, έστω επικοινωνιακά. Αλλά για μας αυτή δεν είναι μια παγκόσμια μέρα. Είναι 365 μέρες που το ζούμε. Οπότε χρειαζόμαστε κατανόηση, χρειαζόμαστε αποδοχή. Δεν χρειαζόμαστε οίκτο, αλλά χρειαζόμαστε ίσες ευκαιρίες στις οικογένειές μας.
Ελπίζω κάθε 2 Απριλίου να μπορούν να ανακοινώνονται καινούργια βήματα για ένα θέμα που ήδη απασχολεί και επηρεάζει ήδη 180 χιλιάδες οικογένειες και ο αριθμός αυτός θα αυξηθεί. Οπότε η συμπερίληψη είναι μονόδρομος. Όσο πιο γρήγορα έρθει τόσο καλύτερα για όλους.
