Αυτές είναι οι παλαιότερες καταγεγραμμένες συνταγές στον κόσμο

Ο εντοπισμός της αρχαιότερης συνταγής στην ιστορία δεν είναι εύκολη υπόθεση – όποιος έχει προσπαθήσει να αποσπάσει μια οικογενειακή συνταγή από κάποιον ηλικιωμένο συγγενή ξέρει καλά πως πολλές φορές οι οδηγίες και τα υλικά μεταδίδονται προφορικά και όχι γραπτά. Παρ’ όλα αυτά, οι ιστορικοί διαθέτουν μια αρκετά σαφή απάντηση σχετικά με τις αρχαιότερες γνωστές γραπτές μαγειρικές οδηγίες: χρονολογούνται πάνω από 3.700 χρόνια πριν.

Το 1911, το Πανεπιστήμιο του Γέιλ απέκτησε τέσσερις πήλινες πλάκες που είχαν ανασκαφεί στη Μεσοποταμία, την εύφορη περιοχή ανάμεσα στους ποταμούς Τίγρη και Ευφράτη, στο σημερινό Ιράκ. Οι πινακίδες ήταν γραμμένες στην ακκαδική, μια εξαφανισμένη πια γλώσσα, και τρεις από αυτές χρονολογούνται γύρω στο 1730 π.Χ. Επειδή το περιεχόμενο δεν μπορούσε να αποκρυπτογραφηθεί αμέσως, οι πλάκες παρέμειναν αινιγματικές για δεκαετίες. Μάλιστα, όταν το 1933 επιχειρήθηκε η πρώτη μετάφραση, θεωρήθηκε –λανθασμένα– ότι περιείχαν φαρμακευτικές συνταγές.

Τη δεκαετία του 1940, η ασσυριολόγος Mary Inda Hussey ανέφερε ότι πρόκειται για οδηγίες μαγειρικής. Η ιδέα της, ωστόσο, αντιμετωπίστηκε με επιφυλάξεις. Παρότι ο συνάδελφός της, Albrecht Goetze, προσπάθησε να ενισχύσει την άποψή της με μια μετάφραση, το έργο του δεν δημοσιεύτηκε ποτέ και το ενδιαφέρον γύρω από τις πλάκες ατόνησε. Όλα αυτά άλλαξαν τη δεκαετία του 1980, όταν ο Γάλλος ασσυριολόγος και σεφ υψηλής γαστρονομίας Jean Bottéro επανήλθε στη μελέτη των κειμένων και κατέληξε σε μια συγκλονιστική επιβεβαίωση: οι πλάκες περιείχαν πράγματι συνταγές φαγητού.

Μία από αυτές περιλάμβανε περίπου 24 συνταγές για ζωμούς και βραστά, ενώ οι υπόλοιπες, αν και μικρότερες, έδιναν περισσότερες λεπτομέρειες. Παρότι αρκετά σημεία των κειμένων έχουν φθαρεί, κάποιες συνταγές παραμένουν πλήρως αναγνώσιμες. Ο Bottéro κατέγραψε παρασκευές που περιλάμβαναν περιστέρι, αρνί, εντόσθια, γογγύλια, παντζάρια, ακόμη και ένα είδος πίτας με κοτόπουλο. Άλλα πιάτα περιείχαν ελάφι, γαζέλα, κατσικάκι, πιτσούνι και ένα μυστηριώδες πτηνό με την ονομασία tarru.

Ο ίδιος περιέγραψε τη μεσοποταμιακή κουζίνα ως «εντυπωσιακά πλούσια, εκλεπτυσμένη και καλλιτεχνική», κάτι αναπάντεχο για μια τόσο πρώιμη εποχή. Παρ’ όλα αυτά, όταν επιχείρησε να τις μαγειρέψει, τα αποτελέσματα δεν τον ενθουσίασαν – αν και παραμένει ασαφές αν αυτό οφείλεται σε γευστικές διαφορές ή σε παρερμηνεία των οδηγιών.

Στις μέρες μας, μάγειρες και μελετητές από όλο τον κόσμο προσπαθούν να φέρουν αυτές τις αρχαίες γεύσεις στο σύγχρονο τραπέζι. Το 2018, ο Gojko Barjamovic από το Χάρβαρντ ηγήθηκε μιας διεθνούς ομάδας ιστορικών, χημικών τροφίμων και ειδικών στη σφηνοειδή γραφή, προκειμένου να ανανεώσουν τις ερμηνείες του Bottéro και να προσαρμόσουν τις συνταγές στη σύγχρονη μαγειρική.

Το 2019, η ομάδα δημοσίευσε στο Lapham’s Quarterly μεταφράσεις τεσσάρων συνταγών: το χορτοφαγικό pašrūtum («ξετύλιγμα»), τον αιματηρό ζωμό mû elamūtum, το αρνίσιο στιφάδο mê puhādi και το αμετάφραστο tuh’u, ένα πιάτο με αρνίσιο μπούτι και παντζάρια. Οι συνταγές συνοδεύονταν από σύγχρονες, λεπτομερείς εκδοχές, σε μορφή βιβλίου μαγειρικής, βασισμένες στις αρχαίες οδηγίες.

Για όποιον θέλει να αναβιώσει αυτές τις γεύσεις της αρχαιότητας, οι πλήρεις μεταφράσεις είναι διαθέσιμες στο ψηφιακό αρχείο της Βαβυλωνιακής Συλλογής του Πανεπιστημίου Γέιλ.

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ