Ένας από τους ελάχιστους νομάδες βοσκούς στην Ισπανία

Τις τελευταίες μέρες, στην Ισπανία έχει σημάνει συναγερμός λόγω καύσωνα για να μην επαναληφθούν τα περσινά γεγονότα. Ο απολογισμός για το 2022 ήταν τραγικός – περίπου 500 πυρκαγιές είχαν ξεσπάσει κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών στα βόρεια και τα νότια της χώρας, κατακαίοντας τουλάχιστον τρία εκατομμύρια στρέμματα γης και σημειώνοντας μαύρου ρεκόρ για την Ευρώπη, σύμφωνα με την ανακοίνωση που εξέδωσε το Ευρωπαϊκό Σύστημα Προειδοποιήσεων για τις Δασικές Πυρκαγιές (EFFIS).

Το περσινό καλοκαίρι υπήρξε πρωτοφανώς ξηρό κι ο χειμώνας που πέρασε πρωτοφανώς άνυδρος, αλλά στη μεγάλη αυτή καταστροφή συνέβαλε έμμεσα ακόμη ένας παράγοντας, τον οποίον δύσκολα υποψιάζεται κάποιος σε πρώτη ανάγνωση: η απουσία αιγοπροβάτων από τα βουνά και τα λιβάδια της χώρας.

Όπως έχουν επισημάνει περιβαλλοντολόγοι και βοσκοί μετά τις πυρκαγιές, τα κοπάδια λειτουργούσαν ανέκαθεν ως φυσική μέθοδος καθαρισμού των δασών. Στο πέρασμά τους, καθαρίζουν τις περιοχές από τη χαμηλή βλάστηση και έτσι την κρίσιμη ώρα αποτρέπεται (ή έστω καθυστερεί) η διάδοση της φωτιάς. Αλλά πλέον, ελάχιστοι είναι οι βοσκοί που κινούνται νομαδικά στη χώρα της Ιβηρικής Χερσονήσου.

Η παραδοσιακή νομαδική κτηνοτροφία έχει αντικατασταθεί από τις φάρμες. Μία από τις εξαιρέσεις είναι ο Mari Sanz. «Η ποιμαντική ζωή βλέπω να εξαφανίζεται».

Ο ίδιος βρίσκεται επάνω στα βουνά από 14 ετών και πλέον έχει ξεπεράσει τα 60, έχοντας τώρα την κόρη του στο πλάι του. «Εδώ, έχω περάσει όλη μου τη ζωή», δηλώνει με νοσταλγία. «Είχα την ελευθερία μου, ζώντας έξω στη φύση».

Το δρομολόγιο που ακολουθεί είναι σταθερό εδώ και αιώνες, όχι μόνο για εκείνον, αλλά για όλους τους βοσκούς της χώρας. Λέγεται La Cañada de The Roncaleses και σε γενικές γραμμές αφορά τη μετακίνηση από τα πεδινά στα ορεινά κατά τη διάρκεια του θέρους και την αντίστροφη πορεία με την αλλαγή του καιρού. Για οδηγούς έχουν γίδια, τσοπανόσκυλα, μέχρι και άλογα μερικές φορές.

Συγκεκριμένα, το ταξίδι τους τώρα περνάει από την άνυδρη γη του φυσικού πάρκου Μπαρντένας Ρεάλες νότια του Ναβάρα, με κατεύθυνση τα δροσερότερα, πράσινα λιβάδια και βουνά των Πυρηναίων. Σε μια μικρή πόλη εκεί κοντά, πρόκειται να μείνουν μαζί με τα πρόβατα μέχρι τα μέσα Σεπτεμβρίου και μετά θα αρχίσει ο δρόμος της επιστροφής.

Η παράδοση κρατάει απ’ τον 16ο αιώνα και μεταβιβάζεται από γενιά σε γενιά, καθώς οι παλαιότεροι μαθαίνουν τα μονοπάτια στους νέους. Αλλά όσο και αν αγαπάει τη δουλειά του ο Mari Sanz, δε θα ήθελε με τίποτα η κόρη του να συνεχίσει το επάγγελμα.

«Για κανένα λόγο, δεν αξίζει ο τόσος κόπος καθημερινά απλά για να βγάζεις τα προς το ζην». Όπως εξηγεί, οι βοσκοί δε δέχονται βοήθεια από το κράτος και είναι εκτεθειμένοι στις αλλαγές και τις απαιτήσεις τις αγοράς.

Trashumancia λέγεται η νομαδική κτηνοτροφία στη γλώσσα τους και έχει ενταχθεί, μάλιστα, στον κατάλογο της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO, ενώ στις μέρες μας που το όχημα της οικονομίας έχει στραφεί σε άλλους τομείς, αφήνοντας πίσω τέτοιου είδους παραδοσιακές πρακτικές, οι βοσκοί που υπηρετούν τη νομαδική κτηνοτροφία αποτελούν ένα είδος «μυστικής και αυθεντικής εμπειρίας» για τους τουρίστες.