Οι γηγενείς Μογγόλοι που παραμένουν νομάδες βοσκοί

Ιστορικά, οι Μογόλλοι υπήρξαν ένα έθνος νομάδων – επιδέξιοι και σκληροτράχηλοι ιππείς που επιβιώνουν μέσα στις απέραντες στέπες.

Αλλά, όσο περνάει ο καιρός όλο και λιγότερο ποσοστό του πληθυσμού επιμένει σε αυτόν τον παραδοσιακό τρόπο ζωής, που μετράει πάνω από 3.000 χρόνια ιστορίας και τους έκανε παγκόσμια γνωστούς: υπολογίζεται ότι το 1960, τα δύο τρίτα των Μογγόλων ήταν ταγμένοι στη νομαδική ποιμενική ζωή, σήμερα μονάχα το ένα τρίτο του πληθυσμού των Μογγόλων παραμένει να ζει ανεξάρτητα στην παρθένα φύση στα βάθη της  Ασίας, ενώ όλο το υπόλοιπο ποσοστό βρίσκεται εγκατεστημένο σε κάποια από τις πόλεις του κράτους, με επικρατέστερο παράδειγμα την Ουλάν Μπατόρ, την πρωτεύουσα με τις πιο κρύες θερμοκρασίες στον κόσμο, όπως αναφέρουν οι ταξιδιωτικοί οδηγοί.

Σε αυτό δεν έχει συμβάλλει μόνο ο εκσυγχρονισμός του μοντέλου οικονομίας, αλλά και η κλιματική αλλαγή: κατά τη διάρκεια των τελευταίων 70 ετών, η μέση θερμοκρασία στη Μογγολία έχει αυξηθεί πάνω από 2°C. Αυτή η αλλαγή γίνεται ιδιαίτερα αισθητή και επιζήμια την περίοδο των λεζόμενων «ζουντ» (στα μογγολικά, dzud), του μοναδικού καιρικού φαινομένου που εμφανίζεται στο μικροκλίμα της Μογγολίας, προκαλώντας πρώτα ακραία ξηρασία και ακραία κρύα και βροχερή μεταβολή στη συνέχεια. Η έλλειψη φαγητού και το τρομερό κρύο αποδεκατίζει τα κοπάδια, σε σημείο που μέσα σε μερικές εβδομάδες ενδέχεται να εκπνεύσουν μέχρι και 700.000 ζώα, όπως είχε καταγραφεί έναν πρόσφατο χειμώνα.

«Χρειαζόμαστε περισσότερες βροχές», μεταφέρει στο Associated Press ο Lkhaebum, που ακολουθά τη νομαδική ζωή για δεκαετίες. Όπως θέλει η παράδοση των Μογγόλων, το όνομα δεν συνοδεύεται από επίθετο.

Η σοφία της λαϊκής παράδοσης των Μογγόλων αποτυπώνεται σε μια σειρά από τεχνικές που εφηύραν διαχρονικά για να επιβιώνουν στις σκληρές συνθήκες, ανάμεσά τους και ο αρχιτεκτονικός τύπος που τους χαρακτηρίζει: οι γιούρτες. Ελαφριές, μεταφερόμενες και ταυτόχρονα ανθεκτικές στον αέρα κατασκευές, οι οποίες ελάχιστα έχουν αλλάξει από τον 13ο-14ο αιώνα, όταν και καταγράφονται πρώτη φορά στην ιστορία. Μαθαίνοντας την τεχνική από γενιά σε γενιά, οι γηγενείς νομάδες Μογγόλοι είναι σε θέση να στήσουν τη γιούρτα σε λιγότερο από τρεις ώρες, ακόμη και καταμεσής τη νύχτα.

Συνοπτικά, η διαδικασία έχει ως εξής: πρώτα, συναρμολογείται το ξύλινο κυκλικό πλαίσιο με πασσάλους και σχοινί, εφαρμόζοντας μια διχτυωτή πλέξη που αποδίδει καλύτερη στην αντοχή, και έπειτα αυτός ο σκελετός ευθυγραμμίζεται και επενδύεται με ένα χοντρό κάλυμμα, κατασκευασμένο συνήθως από μαλλί προβάτων ή άλλων ζώων που έχουν στο κοπάδι τους οι βοσκοί. Το καταφύγιο ενδέχεται να απευθύνεται σε ένα άτομο είτε σε ολόκληρη οικογένεια, ανάλογα με τα τετραγωνικά μέτρα που καλύπτει. Στο τέλος, προστίθενται τα διακοσμητικά στοιχεία εσωτερικά του καταλύματος και διαμορφώνονται οι επιμέρους χώροι.

Πρόκειται για ένα από τα στοιχεία που έχουν παραμείνει απαράλλαχτα μέσα στα χρόνια. Ωστόσο, οι νέες συνθήκες έχουν οδηγήσει και σε νέες ανάγκες: για να διαλέξουν σωστά το μέρος που πρόκειται να μετακομίσουν, οι ποιμένες σήμερα συνηθίζουν να «χτενίζουν» πρώτα την περιοχή με μηχανοκίνητα οχήματα και έπειτα να διαλέγουν κατεύθυνση. Η ξηρασία έχει κάνει πολύ δύσκολη την εύρεση τροφής για τα κοπάδια τους και κατ’ επέκταση για τους ίδιους.

Όσο επιδεινώνεται η κλιματική κρίση, οι νομάδες Μογγόλοι έρχονται αντιμέτωποι με το αβέβαιο μέλλον, με το βασικό ερώτημα να μένει αναπάντητο: πώς θα μπορούσαν να προσαρμοστούν σε ένα όλο και πιο αφιλόξενο περιβάλλον; Εντωμεταξύ, το ενδεχόμενο του να εξαφανιστούν, οδηγούμενοι στις πόλεις, θα επέφερε ανεπανόρθωτες συνέπειες όχι μόνο στην ταυτότητα και την ιστορία των Μογγόλων, αλλά και στο ίδιο το φυσικό περιβάλλον:

Σύμφωνα με μια πρόσφατη παγκόσμια ανάλυση, τουλάχιστον το 32% της παγκόσμιας γης φιλοξενεί ιθαγενείς κοινότητες, εκ των οποίων το 91% βρίσκεται σε καλή ή άριστη οικολογική κατάσταση.

Χωρίς τη γνώση και τα κοπάδια των ποιμένων Μογγόλων, το οικοσύστημα θα χάσει έναν πολύτιμο κρίκο.