Το ατέλειωτο χρονικό της πεζοδρόμησης της Βασιλίσσης Όλγας
Από το όραμα πεζοδρόμησης της δεκαετίας του ’90 μέχρι την αναθέρμανση με τη μορφή του κατ’ επείγοντος μέσα στην πανδημία. Ανατρέχουμε στα ορόσημα της πολύκροτης ανάπλασης, που σήμερα διχάζει Χάρη Δούκα και Κώστα Μπακογιάννη.
- 30 ΟΚΤ 2023
Μια εύστοχη γελοιογραφία για τις εξελίξεις στον Δήμο Αθηναίων μετά τις αυτοδιοικητικές κάλπες θα έδειχνε από ψηλά τη λεωφόρο της Βασιλίσσης Όλγας με τη μορφή ενός τεντωμένου σκοινιού, και τους δύο δημάρχους –τον απελθόντα Κώστα Μπακογιάννη και τον νεοεκλεγέντα Χάρη Δούκα– εκατέρωθεν των δύο πλευρών, να τραβούν με μανία για να κερδίσουν τη διελκυστίνδα.
Στο φόντο του σκίτσου, πίσω απ’ τις καταϊδρωμένες καρικατούρες, θα παρέλαυναν πιθανότατα αρχαίοι κίονες, το σήμα των Ολυμπιακών Αγώνων, το τραμ αλλά και η χαρακτηριστική μορφή της υπουργού με τη στέκα, σε ρόλο ίσως διαιτητή αυτού του αγώνα.
Νέο ημίχρονο ξεκίνησε αυτή την εβδομάδα:
Με ανάρτηση στο Facebook, ο Χάρης Δούκας επισήμανε κριτικά μια σειρά από «παραδοξότητες» στην υπόθεση πεζοδρόμησης της Βασιλίσσης Όλγας, όπως αυτές διαμορφώθηκαν κατά το διάστημα διοίκησης της προηγούμενης αρχής. Να θυμίσουμε ότι την περασμένη εβδομάδα ενεπλάκη η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη στη σύγκρουση, διατείνοντας σε συνέντευξή της ότι το Υπουργείο Πολιτισμού έχει τον «πρώτο λόγο» για το ζήτημα των εργασιών επί της Βασιλίσσης Όλγας, και ότι «ο νέος δήμαρχος της Αθήνας δεν μπορεί να σταματήσει το έργο».
Αμέσως μετά τη δήλωση της Μενδώνη, δημοσιεύθηκε δελτίο Τύπου από το Υπουργείο με τα καινούργια αρχαιολογικά ευρήματα που βρέθηκαν κάτω απ’ την άσφαλτο στη Βασιλίσσης Όλγας (μια έπαυλη πιθανότατα ρωμαϊκών χρόνων) – μια συγκυρία που θα ήταν αφελές να τη θεωρήσουμε τυχαία. Μεταξύ των άλλων, το θέμα της πεζοδρόμησης είναι το πρώτο crash test για τις σχέσεις κυβέρνησης και νέα διοίκησης του Δήμου Αθηναίων, και σε αυτό το πλαίσιο το «φρένο» του Υπουργείου θα μπορούσε να ερμηνευτεί ως συμβολικό μήνυμα.
Με το ευρύτερο κέντρο της πόλης να βιώνει την πίεση της κίνησης σε καθημερινή βάση, το ερώτημα παραμένει να πλανάται στον αέρα:
Θα ματαιωθεί ή θα συνεχιστεί το έργο της πεζοδρόμησης στη λεωφόρο που «κόβει την Αθήνα στη μέση», δεδομένου ότι ο νέος δήμαρχος τάσσεται ενάντια σε αυτήν; Μέχρι να αποσαφηνιστεί ο νικητής στη διελκυστίνδα, ανατρέχουμε στο χρονικό του πολύκροτου έργου, μέσα από 10 ερωταπαντήσεις, ξεκινώντας από το σήμερα και πηγαίνοντας πίσω στη δεκαετία του ’90, όταν και καταγράφηκε πρώτη φορά το όραμα της πεζοδρόμησης.
Γιατί ο Χάρης Δούκας επιμένει να ανοίξει η Βασιλίσσης Όλγας;
Κατά τη διάρκεια του προεκλογικού αγώνα, η δέσμευση που πρόταξε (τόσο σε συνεντεύξεις του όσο και στο τηλεοπτικό debate) ο Χάρης Δούκας ήταν να δώσει ξανά στην κυκλοφορία τη Βασιλίσσης Όλγας, με την υποσημείωση ότι «δεν απεμπολούμε το όραμά μας για βιώσιμη κινητικότητα στην Αθήνα». Για αυτή του την απόφαση, το βασικό του επιχείρημα ήταν ότι «κόβει την Αθήνα στη μέση» και προκαλεί αναίτια ταλαιπωρία. Συν τοις άλλοις, έδειχνε έτσι ότι το έργο του Μεγάλου Περιπάτου που είχε προκαλέσει μεγάλη δυσφορία και διχογνωμία δεν ήταν μη αναστρέψιμο.
Τότε γιατί δεν υλοποιείται η δέσμευση μετά την εκλογή;
Διότι, τυπικά, οι νέοι δήμαρχοι (και περιφερειάρχες) αναλαμβάνουν τα καθήκοντά τους από αρχές του 2024. Βρισκόμαστε στο μεσοδιάστημα, που κανονικά δρομολογείται η ομαλή μετάβαση από την παλιά στη νέα διοίκηση, αλλά η επίμαχη ανάπλαση στη Βασιλίσσης Όλγας έχει επιφέρει τα αντίθετα αποτελέσματα: απ’ τη μία είναι η λαϊκή βούληση που καταγράφηκε στις κάλπες, και από την άλλη το νόμιμο δικαίωμα της απελθούσης δημοτικής αρχής να κλείσει εκκρεμότητες μέχρι να παραδώσει τα ηνία.
Ο Κώστας Μπακογιάννης γιατί αρνείται να διακόψει την ανάπλαση;
Για την άρνησή του, ο απερχόμενος δήμαρχος επικαλείται ότι δεδομένου πως το έργο βρίσκεται σε εξέλιξη, η διακοπή του θα επέφερε πιθανότατα καταβολή αποζημιώσεων στον εργολάβο. Πράγματι, στις συμβάσεις τέτοιων έργων πάντα προβλέπονται ρήτρες αποζημίωσης. Ωστόσο, το κόστος θα είναι ακόμη πιο υψηλό σε περίπτωση ετεροχρονισμένης ακύρωσης του. Άλλωστε, ο Μεγάλος Περίπατος είναι ένα αγκάθι στη διαχείριση της θητείας Μπακογιάννη, και το κόστος που αφορά συγκεκριμένα στην Βασιλίσσης Όλγας δεν είναι διόλου αμελητέο.
Πόσο κοστίζει η ανάπλαση και από πού χρηματοδοτείται;
Ο προϋπολογισμός για την ανάπλαση στον άξονα ανάμεσα στους Στύλους Ολυμπίου Διός και το Ζάππειο (επιφάνειά περίπου ίση με 23.000 τ.μ.) ανέρχεται στα 5.872.130,39 € και χρηματοδοτείται από το «ΤΠΑ Υποδομών και Μεταφορών» στο πλαίσιο αστικών αναπλάσεων εντός του Δ.Α., δηλαδή από χρήματα φορολογούμενων πολιτών και όχι από ευρωπαϊκά προγράμματα. Η απαραίτητη επικαιροποίηση της μελέτης για το έργο, από την άλλη, είχε επιβαρύνει τον οργανισμό Ανάπλαση Α.Ε., ο οποίος ήταν και υπεύθυνος για τους διαγωνισμούς του έργου.
Ποια ήταν η αρχική μελέτη που επικαιροποιήθηκε για την ανάπλαση;
Η πρώτη μελέτη πεζοδρόμησης (επάνω στην οποία βασίστηκε και η ανάπλαση επί δημαρχίας Μπακογιάννη) είχε εκπονηθεί από το αρχιτεκτονικό γραφείο των Γιώργου Προβελέγγιου και Νιόβης Προβελεγγίου το διάστημα 2011-2014, κατόπιν ανάθεσης από τον εν ενεργεία τότε οργανισμό της ΕΑΧΑ. Εκείνη η μελέτη είχε εγκριθεί από το ΚΑΣ (Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο), αλλά δεν προχώρησε λόγω της κρίσης που ακολούθησε και της τελικής κατάργησης της ΕΑΧΑ με νόμο στο πλαίσιο της οικονομικής επιτήρησης. Δεν ήταν η πρώτη φορά που η πεζοδρόμηση της Όλγας έμπαινε στον πάγο.
Από πότε ακούγεται αυτό το έργο της πεζοδρόμησης;
Πρώτη φορά, ακούστηκε στο σχέδιο ενοποίησης των αρχαιολογικών χώρων, τη δεκαετία του ’90. Το αίτημα αναθερμάνθηκε, έπειτα, πριν τους Ολυμπιακούς Αγώνες, και ενώ είχε ακουστεί ότι θα υλοποιούταν μαζί με την πεζοδρόμηση της Διονυσίου Αρεοπαγίτου, αυτό δεν συνέβη. Φήμες λένε ότι υπαίτιος για τη ματαίωση ήταν ο τότε πρόεδρος της Ολυμπιακής Επιτροπής, Ζακ Ρογκ, που ζήτησε να παραμείνει ανοιχτή η Βασιλίσσης Όλγας σαν «έξοδος κινδύνου» από το Ζάππειο, σε περίπτωση τρομοκρατικής επίθεσης.
Και πότε αναθερμάνθηκε η υπόθεση της Βασιλίσσης Όλγας;
Μετά το άδοξο τέλος της ΕΑΧΑ, η υπόθεση της πεζοδρόμησης ξεχάστηκε. Επανήλθε στον δημόσιο διάλογο με την ίδρυση του οργανισμού Ανάπλασης Α.Ε. το 2019, επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, ως εργαλείο προώθησης αστικών αναπλάσεων, με τον τότε πρόεδρο του νεοσύστατου οργανισμού (καθηγητή στο ΕΜΠ) Νίκο Μπελαβίλα να αναφέρει ανάμεσα στις επιδιώξεις του «την πεζοδρόμηση της λεωφόρου Βασιλίσσης Όλγας προκειμένου να φθάσει όπως σχεδιάστηκε πριν είκοσι χρόνια». Ωστόσο, το έργο ούτε τότε προχώρησε. Προχώρησε επί δημαρχίας Μπακογιάννη, και μάλιστα με τη μορφή του κατ’ επείγοντος ως ένα από τα μέτρα που συνδέονται με την πανδημία.
Μα πώς συνδέεται η πεζοδρόμηση με την πανδημία;
Η λεωφόρος έκλεισε τον Μάιο του 2020 με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου και στη συνέχεια με την έκδοση σχετικής Κοινής Υπουργικής Απόφασης, που επικαλούταν τα μέτρα πρόληψης κατά του Covid-19 για ρυθμίσεις που αφορούσαν στον περιορισμό κυκλοφορίας αυτοκινήτων και λοιπές παρεμβάσεις για εξυπηρέτηση πεζών και μετακίνηση με ήπια μέσα στο κέντρο της Αθήνας. Τα δεδομένα εκείνης της πιλοτικής εφαρμογής χρησιμοποιήθηκαν αργότερα στο Σχέδιο Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας (4/2021) που εκπόνησε ο Δήμος Αθηναίων, μέσω του οποίου κατοχυρώθηκε κι ο «νέος Μεγάλος Περίπατος».
Όπως υπενθυμίζει στην πρόσφατη ανάρτησή του ο Χάρης Δούκας, το Συμβούλιο της Επικρατείας μετά από προσφυγή κατοίκου είχε ακυρώσει την ΚΥΑ (με το σκεπτικό ότι αυτές οι παρεμβάσεις ουδεμία σχέση έχουν με τα μέτρα κατά του κορονοϊού), αλλά η δημοτική αρχή «επέμεινε και έκλεισε πάλι τον δρόμο με απόφαση της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής του Δήμου».
Και έπειτα πώς προχώρησε το έργο;
Η πιλοτική εφαρμογή για το σύνολο του Μεγάλου Περιπάτου έχει ολοκληρωθεί από το 2021, και η αξιολόγηση των κυκλοφοριακών επιπτώσεων έλεγε πως «τα αρνητικά των ρυθμίσεων κυκλοφορίας και στάθμευσης αφορούν στην πρόσκαιρη επιβάρυνση της κυκλοφορίας των οχημάτων». Αλλά, το μόνο που είχε γίνει πρακτικά ήταν οι χρωματικές οδοστρώσεις. Η διαδικασία του διαγωνισμού για επιλογή αναδόχου κατασκευής ξεκίνησε μόλις στα μέσα του 2022, ενώ μόλις λίγους μήνες πριν τις κάλπες εγκαταστάθηκε στο πεδίο ο εργολάβος.
Και τώρα τι συμβαίνει στη Βασιλίσσης Όλγας;
Με την εγκατάσταση του εργολάβου το πλάνο προέβλεπε ολοκλήρωση του έργου εντός ενός χρόνου, δηλαδή μέχρι τον Φεβρουάριο του 2024, πράγμα που σήμερα κρίνεται ως υπερβολικά αισιόδοξο, και μάλλον ανέφικτο. Οι αρχαιολογικές εργασίες έφεραν σημαντικά ευρήματα στο φως, όπως αναμενόταν: ήταν από καιρό γνωστό στους αρχαιολόγους ότι ο «ο αρχαιολογικός ορίζοντας είναι πάρα πολύ ψηλά στη Βασ. Όλγας», όπως μετέφερε η Λίνα Μενδώνη στην πρόσφατη συνέντευξη που αναφέραμε, «δηλαδή αφαιρώντας τον ασφαλτοτάπητα πέφτεις κατευθείαν σε μνημεία».
