Πώς σχετίζεται η οικονομική ελίτ με την καταστροφή του πλανήτη

Το υποτιθέμενο προνόμιο της γεωγραφικής τοποθεσίας της χώρας στο άκρο της Μεσογείου, κάτω από τον απέραντο ήλιο και δίπλα στα πελάγη, γυρνάει όπως φαίνεται μπούμερανγκ στην εποχή της κλιματικής κρίσης, και έτσι η Ελλάδα κατατάσσεται στη λίστα με τις πιο ευάλωτες ζώνες του πλανήτη – ενδεικτικά, θα αναφέρουμε την πρόβλεψη του Ινστιτούτου Climate Change Post που αναφέρει ότι μέχρι το 2049 ειδικά τα ανατολικά τμήματα της χώρας θα έχουν φτάσει τους +2°C σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα, ένα ορόσημο σίγουρα εφιαλτικό για τις οικολογικές ισορροπίες.

Έχοντας ήδη βιώσει ένα δείγμα από τις πρακτικές επιπτώσεις της υπερθέρμανσης (βλ. παρατεταμένα και πιο συχνά φαινόμενα αφρικανικής σκόνης, mega-fires όπως η ανείπωτη καταστροφή στη Δαδιά, αφόρητους καύσωνες μέσα στους αστικούς ιστούς), αναρωτιόμαστε πώς θα μπορούσαμε να αντιστρέψουμε αυτή την εξέλιξη, αλλάζοντας τις ατομικές μας συνήθειες και κατ’ επέκταση το προσωπικό μας αποτύπωμα:

Έχουμε αντικαταστήσει τα πλαστικά καλαμάκια με χάρτινα, στα σούπερ μάρκετ καταφθάνουμε πλέον με πάνινες σακούλες, πολλοί έχουν αξιοποιήσει κρατικές επιδοτήσεις για την ενεργειακή αναβάθμιση των κατοικιών, προσέχουμε τις αγορές μας, την τροφή μας και υπάρχει ευρύτερα πολύ πιο έντονη ευαισθητοποίηση στην κοινή γνώμη για το περιβάλλον.

Έχει όμως πραγματικό νόημα η ατομική προσπάθεια;

Όχι ιδιαίτερα, θα απαντούσαν επιστήμονες της Αυστρίας, καταρρίπτοντας τη γενικότερη αντίληψη αλλά και συστάσεις που κατά καιρούς έχουμε ακούσει από διεθνείς οργανισμούς και κυβερνήσεις. Δεν πρόκειται για κάποια ψευδο-επιστημονική ομάδα στη σφαίρα της συνωμοσιολογίας, αλλά για στοιχεία τα οποία προέκυψαν κατόπιν έρευνας και αποτυπώνουν τη μεγάλη εικόνα του πράγματος: ότι για την κλιματική κρίση ευθύνεται (σχεδόν αποκλειστικά) ένα πολύ μικρό μερίδιο ανθρώπων, εκείνο της οικονομικής ελίτ.

Τα (σοκαριστικά) αποτελέσματα της έρευνας

«Οι ομάδες υψηλού εισοδήματος συμβάλλουν δυσανάλογα στις ακραίες κλιματικές συνθήκες παγκοσμίως», είναι ο τίτλος της εν λόγω έρευνας που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο διαδικτυακό περιοδικό Nature Climate Change, αποκαλύπτοντας κάτι το οποίο ήταν μεν αναμενόμενο αλλά όχι επιστημονικά τεκμηριωμένο μέχρι σήμερα: την ευθύνη των οικονομικά ισχυρών για το περιβαλλοντικό αδιέξοδο.

Για να θέσουν το ζήτημα επί τάπητος, οι επιστήμονες της Αυστρίας δημιούργησαν μια σειρά από εναλλακτικά κλιματικά σενάρια, διερευνώντας πώς θα έμοιαζε σήμερα ο πλανήτης εάν οι εκπομπές διοξειδίων που προκαλούν παγκοσμίως τα ανώτερα οικονομικά στρώματα είχαν σταματήσει από το 1990. Τα αποτελέσματα ήταν σοκαριστικά, όπως αποτυπώνονται στο τέλος της έρευνας. Όπως φαίνεται:

Το πλουσιότερο 10% του παγκόσμιου πληθυσμού ευθύνεται για το 65% της παγκόσμιας υπερθέρμανσης (τους 0.4°C από τους 0.61°C).
Για τα ακραία θερμικά φαινόμενα, το πλουσιότερο 10% έχει συμβάλλει 7,3 φορές περισσότερο από τον παγκόσμιο μέσο όρο στην αύξηση της μηνιαίας πιθανότητας ακραίου καύσωνα, ενώ το ανώτερο 1% συνέβαλε 25,7 φορές περισσότερο.
Οι επιπτώσεις της ξηρασίας ήταν πιο έντονες σε περιοχές όπως ο Αμαζόνιος, όπου το πλουσιότερο 10% έχει συμβάλλει 6,1 φορές περισσότερο από τον παγκόσμιο μέσο όρο.
Οι πλούσιοι της Κίνας και των ΗΠΑ ευθύνονται για 2,5-2,7 επιπλέον ακραία καιρικά φαινόμενα σε σχέση με τον μέσο άνθρωπο.
Εάν όλοι ζούσαν όπως το φτωχότερο 50% του πλανήτη, θα ήταν σχεδόν μηδενική η επιπλέον υπερθέρμανση από το 1990.
Από την άλλη, εάν όλοι ζούσαν όπως το πλουσιότερο 10% του πλανήτη, θα είχαμε φτάσει το +2.9°C σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα μέσα σε μόλις 30 χρόνια.
Και αν ακολουθούσαμε όλοι τις συνήθειες και το αποτύπωμα του πλουσιότερου 1%; Θα βιώναμε το καταστροφικό χτύπημα του +6.7°C.

Σε συνέχεια αυτής της ταξικής ανάγνωσης της κλιματικής αλλαγής, οφείλουμε να επισημάνουμε ότι οι συνέπειες ξεκινούν μεν από τα φουγάρα και τα εξορυκτικά μηχανήματα μεγάλων επιχειρηματιών, αλλά το σφοδρότερο αποτύπωμά τους εκδηλώνεται αμέτρητα χιλιόμετρα μακριά, σε οικονομίες ευάλωτες και πληθυσμούς γηγενείς που αδυνατούν να επιβιώσουν υπό τις νέες συνθήκες. Μερικά παραδείγματα, οι νομάδες Μογγόλοι στα βάθη της Ασίας, οι ψαράδες στις Φιλιππίνες με τα άδεια δίχτυα, οι γεωργοί στη Μεσόγειο με τις κατεστραμμένες σοδειές

Αναγνωρίζοντας ότι οι παγκόσμιες ανισότητες αναδύονται ακόμη πιο χαοτικές στην εποχή της κλιματικής κρίσης (ορισμένες εκτιμήσεις υπολογίζουν ότι σήμερα οι αναπτυσσόμενες χώρες χρειάζονται περίπου 400 δις δολάρια ετησίως για την ανοικοδόμηση μετά από καταστροφές σχετικές με το κλίμα), η διεθνής κοινότητα έχει συμφωνήσει να θέσει σε λειτουργία ειδικά ταμεία στήριξης των ευάλωτων χωρών, με σκοπό την αποκατάσταση της κλιματικής δικαιοσύνης. Παραδείγματος χάρη, η νέα κλιματική συμφωνία του COP29 υποχρέωσε τις ανεπτυγμένες χώρες να δεσμεύουν ετησίως 300 δισ. δολάρια για τις αναπτυσσόμενες, ένα ποσό που εκτιμάται ως ανεπαρκές, όσο μεγάλο και αν ακούγεται.

Αρκεί να επισημάνουμε το παράδειγμα της Ελλάδας που ανήκει (όπως είπαμε) στις ευάλωτες ζώνες: σύμφωνα με τις συγκρατημένες εκτιμήσεις από μελέτη της Τράπεζας της Ελλάδος που δημοσιεύθηκε πέρσι, ο λογαριασμός υπολογίζεται αυτή τη στιγμή σε περίπου 2,2 δις ευρώ ανά έτος, ενώ μέχρι το 2100 (δεδομένου ότι δεν λαμβάνονται δραστικά μέτρα) η ζημιά από ακραία κλιματικά φαινόμενα θα προσεγγίσει τα 700 δισ. ευρώ(!) για τη χώρα.

Αλλά το ερώτημα παραμένει: υπάρχει προοπτική απόδοσης δικαιοσύνης, όταν με το ένα χέρι επιδοτούνται πακέτα ανάκαμψης από την κλιματική αλλαγή, ενώ με το άλλο τα προγράμματα εξόρυξης που την προκαλούν;

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ