Τα γεμάτα χρώμα και ευτυχία πρόσωπα του Χόλι

Είναι εντυπωσιακό να κάνεις ένα εθνογραφικό zoom out και να παρατηρείς πώς γεωγραφικά και πολιτιστικά απομακρυσμένες περιοχές στον πλανήτη ανέπτυξαν μέσα στο μακρύ χρονολόγιο της ιστορίας παρόμοιες τελετουργίες και εθιμοτυπικά. Ένα παράδειγμα που συνδέει τη δική μας παράδοση με τις συνήθειες του ινδουισμού και της Ινδίας είναι η επιδίωξη της κάθαρσης μέσα από ένα πανδαιμόνιο σκόνης και τσουβάλια χρώματος.

Στο κοντινό από την Αττική Γαλαξίδι, το έθιμο αυτό ονομάζεται αλευρομουτζουρώματα και χρονολογείται τουλάχιστον από τον 19ο αιώνα, όταν οι ναυτικοί της παράκτιας πόλεις γιόρταζαν με την ψυχή τους την Καθαρά Δευτέρα με ξέφρενο χορό και μάχες με άλευρα, προτού μπουν την επομένη στο πλοίο και αποχαιρετίσουν φίλους και γνωστούς.

Στην Ινδία, από την άλλη, μια ανάλογη συνήθεια κρατά από αρχαιοτάτων χρόνων.

Είναι το διάσημο σήμερα σε όλο τον πλανήτη φεστιβάλ Χόλι, γνωστό και ως Χόλικα. Αναφορές στην πρακτική του χρωματισμού των σωμάτων κάθε αρχή της άνοιξης εντοπίζονται πρώτη φορά στα ιστορικά-θρησκευτικά κείμενα της Ινδίας του 5ου αι. μ.Χ., που είναι ευρύτερα γνωστά ως Πουράνες, ενώ άλλοι πιστεύουν ότι το έθιμο ανάγεται σε εποχές προ Ιησού, ανάγοντας το Χόλι στις γεωργικές συνήθειες οι οποίες χρησιμοποιούνταν σε μέρη της μακρινής ηπείρου για να εκφράσουν οι κοινωνίες την ευγνωμοσύνη τους στους θεούς, ώστε να έχουν μια καλή σοδειά.

Όπως είναι λογικό, τέτοια πανάρχαια τελετουργικά αποκτούσαν προοδευτικά νέους συμβολισμούς και ερμηνείες, ακόμη και νέα μυθολογικά πλαίσια, ανάλογα με τον πληθυσμό που τα τιμούσε και τα διέδιδε από γενιά σε γενιά. Στο τέλος της ημέρας, βέβαια, η ουσία παραμένει ίδια: το Χόλι αποτελεί το κατεξοχήν φεστιβάλ για την αγάπη, τη ζωή, τη ζωτικότητα και το πάθος – στοιχεία τα οποία πηγάζουν από την εποχή της άνοιξης.

Οι ταράτσες και η κεντρική πλατεία στο χωριό Ναντγκόαν, παραδομένα στο χρώμα.

Φυσούνα με χρώμα ανοίγει πυρ προς το πλήθος στο Γκουαχάτι.

Χωρικοί αλειμμένοι με χρώματα γιορτάζουν στο ναό Νάνταγκραμ στο χωριό Ναντγκόαν, μερικά μίλια νότια του Νέου Δελχί.

Στον κώδικα του Χόλι, τα χρώματα φέρουν τον συμβολισμό της κάθαρσης και της αναγέννησης.

Οι εκφράσεις των προσώπων, όσο το ένα στρώμα χρώματος κατακάθεται πάνω στο προηγούμενο, μιλούν από μόνες τους.

Είναι η μέρα που, όπως λέει η παράδοση, οι θεοί κάνουν τα στραβά μάτια και ο κόσμος διασκεδάζει χωρίς τύψεις.

Γιορτάζεται τη μέρα μετά την πανσέληνο του Μαρτίου, όταν το ημερολόγιο της Ινδίας δείχνει την έναρξη της άνοιξης, πράγμα που φέτος συνέβη τη Δευτέρα 25 Μαρτίου.

Είναι η μέρα που, όπως λέει η παράδοση, οι θεοί κάνουν τα στραβά μάτια, και οι άνθρωποι παραδίδονται με όλη τους την ψυχή στον ξέφρενο χορό και τη διασκέδαση: Είτε βρίσκονται σε πόλεις είτε σε χωριά, όπως βλέπουμε απ’ το φωτογραφικό αφιέρωμα του Associated Press, ο κόσμος ξεχύνεται στους δρόμους, με σκοπό να λερωθεί όσο το δυνατόν περισσότερο. Ρίχνει και δέχεται τόνους πολύχρωμης σκόνης, πίνει αλκοόλ και χορεύει υπό τον ήχο των τυμπάνων.

Στήνονται μουσικά stages ένεκα της ημέρας. Φυσούνες με χρωματιστά μείγματα εξαπολύονται στο πλήθος και κάπως μαγικά όλα τα άτομα, μικροί και μεγάλοι, οικογένειες και παρέες, πλούσιοι και φτωχοί ενώνονται σε μια πολύχρωμη μάζα που πάλλεται κατευτυχισμένη μέσα στον ρυθμό. Γενικά, τα χρώματα φέρουν τον συμβολισμό της κάθαρσης και της αναγέννησης. Οι εκφράσεις των προσώπων, όσο το ένα στρώμα χρώματος κατακάθεται πάνω στο προηγούμενο, μιλούν από μόνες τους.

Το Χόλι είναι αγαπημένη γιορτή για τα παιδιά, που επιτέλους έχουν το ελεύθερο να λερωθούν παίζοντας.

Μικροί και μεγάλοι ενώνονται σε ένα πολύχρωμο πλήθος, όπου όλοι είναι ίσοι.

Όσο περισσότερο χρώμα, τόσο μεγαλύτερη η κάθαρση για τους πιστούς.

Ένας άντρας που φοράει τουρμπάνι και έχει καλυμμένο το πρόσωπό του με χρωματιστή σκόνη, εν όψει του Χόλι.

Σήμερα, το Χόλι είναι μια πολύ δημοφιλής γιορτή, για την οποία καταφθάνουν αμέτρητοι τουρίστες.

Η επικρατέστερη εκδοχή για την πανάρχαια αυτή γιορτή παραπέμπει στη μάχη μεταξύ καλού και κακού:Συγκεκριμένα, στην ινδουιστική παράδοση η μάχη αυτή δόθηκε όταν ο Βισνού εμφανίστηκε μισός λιοντάρι και μισός άνθρωπος, καταφέρνοντας να σκοτώσει τον κακό βασιλιά Χιρανιακασίπου, μια σκηνή την οποία συνηθίζουν μέχρι σήμερα να αναπαριστούν στην Ινδία την προηγούμενη μέρα του Χόλι, γύρω από αναμμένες φωτιές.

Μέχρι τη στιγμή εκείνη, ο θρύλος έλεγε πως ούτε άνθρωπος ούτε ζώο ήταν σε θέση να σκοτώσει τον βασιλιά. Η ιστορία λέει λοιπόν ότι όταν ο δικός του γιος απαρνήθηκε να δοξάσει τον πατέρα του και δήλωσε ταγμένος στον Βισνού, εκείνος εξοργίστηκε και ζήτησε από τη Χόλικα, την αδερφή του Χιρανιακασίπου να τον δολοφονήσει. Ο Χιρανιακασίπου διέταξε τότε να θανατωθούν και οι δύο στην πυρά και όταν οι φλόγες έφτασαν στο σώμα τους, ως εκ θαύματος ο Πραχλάντ παρέμεινε ζωντανός, προσευχόμενος στον Βισνού.

Η στάχτη σχετίζεται άμεσα με τη σκόνη των χρωμάτων, το σήμα κατατεθέν του φεστιβάλ Χόλι.